آموزش ارز دیجیتالآموزش استیکینگ

با استیکینگ چگونه کسب درآمد کنیم؟ معرفی ۶ توکن پرطرفدار

تعداد قابل توجهی از کاربران صرافی‌های ارز دیجیتال، کسانی هستند که دارایی‌های دیجیتال را خریداری کرده‌اند و قصد دارند برای یک مدت طولانی نگهداری کنند تا بتوانند از آنها سود کسب کنند. یعنی اصطلاحا هولدر یا سرمایه‌گذار بلندمدت هستند. دارایی‌های این کاربران زمانی که در کیف پول‌هایشان باقی می‌ماند، به نوعی راکد است و استفاده خاصی از آنها نمی‌کنند. اما با این دارایی‌های راکد می‌توان کارهایی انجام داد تا بتوان از آنها سود به دست آورد؛ استیکینگ یکی از این روش‌هاست.

روش‌های بهتری برای هولد کردن رمزارزها وجود دارد، روشی که با آن می‌توانید علاوه بر مزیت روش قبلی- یعنی سودآوری با افزایش قیمت آن توکن- یک مزیت دیگر را هم داشته باشید و آن هم این است که تعداد توکن‌هایتان هم بیشتر شود. راهکار این ماجرا در مفهوم استیکینگ نهفته است. در مقاله امروز صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس می‌خواهیم درمورد مفهوم استیکینگ صحبت کنیم. سازوکاری که هم بلاکچین را امن‌تر می‌کند، هم به فعالیت شبکه کمک می‌کند و هم باعث می‌شود شما به عنوان کاربر استیک‌کننده بتوانید پاداش دریافت کنید.

پادکست با استیکینگ چگونه کسب درآمد کنیم؟

تعریف استیکینگ

تعریف استیکینگ

همانطور که می‌دانید بلاکچین یک سیستم غیرمتمرکز کامپیوتری است. در سیستم‌های غیرمتمرکز، اطلاعات و داده‌ها در تعداد زیادی از کامپیوترها ذخیره شده‌اند که به این کامپیوترها گره یا Node گفته می‌شود.

مهمترین چالشی که در این سیستم‌ها وجود دارد این است که هیچ فردی نباید به داده‌ها دسترسی غیرمجاز داشته باشد یا اصلا بتواند چیزی را دستکاری کند و علاوه بر اینها مهم این است که بروزرسانی داده‌ها به صورت کاملا همزمان در همه نودها اعمال شود.

بنابراین ما در یک سیستم غیرمتمرکز به یک سازوکار نیاز داریم که با آن بتوانیم تضمین کنیم که داده‌های سیستم امکان ندارد بدون توافق همه نودها تغییر کند. یعنی همه نودها باید درباره هر تغییری که می‌خواهند ایجاد کنند، اجماع داشته باشند.

به طور مثال بلاکچین بیت کوین را در نظر بگیرید، فرض کنید فردی می‌خواهد در بلاکچین تغییری ایجاد کند. منظور از تغییر این است که فرض کنید فردی می‌خواهد بلاک جدید ایجاد کند و یکسری تراکنش به شبکه اضافه کند. این شخص که به آن ماینر هم گفته می‌شود، باید بتواند سایر افرادی که در شبکه فعالیت دارند را قانع کند که نمی‌خواهد خرابکاری به بار آورد و هدفش این است که تراکنش‌های سالمی را به شبکه وارد ‌کند.

برای رسیدن به این اجماع، شبکه بیت کوین از سازوکاری استفاده می‌کند که به اسم اثبات کار یا pow)) proof of work شناخته می‌شود. یعنی ماینر باید بتواند اثبات کند که برای اضافه کردن یک بلاک با همه تراکنش‌های داخلش به شبکه، یک کار پردازشی سنگین را انجام داده است.

در واقع ماینر باید هش بلاک (Block Hash) را به سایر ماینرها ارائه کند؛ هشی که باید برای به دست آوردن آن یکسری معادلات پیچیده ریاضی حل شود و برای حل این معادلات پیچیده، دستگاه‌های قدرتمند با توان پردازشی خیلی زیادی نیاز است. بقیه نودها وقتی این هش را دریافت می‌کنند، مطمئن می‌شوند آن ماینر، کار پردازشی لازم برای ارائه بلاک را انجام داده و با یکدیگر به اجماع می‌رسند که آن بلاک باید به بلاکچین اضافه شود. با این کار ماینری که هش بلاک را به شبکه ارائه کرده است به دلیل محاسبات لازم از شبکه پاداش دریافت می‌کند.

بنابراین در تعریف استیکینگ باید گفت: استیکینگ فرآیند نگه داشتن یا قفل کردن ارزهای دیجیتال در یک کیف پول هدف برای مدت زمان مشخص و در ازای دریافت پاداش و درآمد از رمزارز استیک‌شده است. این سرمایه قفل شده به تأمین امنیت و حفظ بلاکچین‌های خاص کمک می‌کند. استیکینگ فرایندی قابل مقایسه با استخراج بیت‌کوین است، با این تفاوت که به منابع بسیار کمتری نیاز دارد.

مشاهده قیمت لحظه‌ای و خرید اتریوم در صرافی ارز دیجیتال

معایب استیک ارز دیجیتال

معایب استیک ارز دیجیتال

مکانیزم اجماع اثبات کار روی شبکه بیت کوین به خوبی جواب داده و امنیت آن را تضمین کرده است. البته ایراداتی هم دارد. اولین ایراد این است که این مکانیزم به شدت مصرف انرژی بالایی دارد. به طوری که مصرف برق این کار از سرانه مصرف برق برخی از کشورها هم بیشتر است.

دومین ایراد این است که این مکانیزم اصلا مقیاس‌پذیر نیست و زمان و کارمزد پردازش تراکنش‌ها خیلی بالاست. هر تراکنش در شبکه بیت کوین نیاز به این دارد که ۶ تاییدیه بگیرد که یک ساعت زمان می‌برد و این زمان برای پلتفرم‌‌هایی که می‌خواهند از قراردادهای هوشمند پشتیبانی کنند اصلا علامت خوبی نیست.

برای پاسخ دادن به این مشکلات و ایرادات، مکانیزم اجماع جدیدی در شبکه‌های بلاکچینی به وجود آمد که معروف‌ترین این مکانیزم‌ها، اثبات سهام یا Proof of Stake=PoS است. اثبات سهام برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ در بلاکچین پیرکوین (Peer Coin) استفاده شد اما خیلی زود محبوبیت‌اش افزایش پیدا کرد و بسیاری از بلاکچین‌های نسل دوم و سوم اکنون از این مکانیزم استفاده می‌کنند. حالا برویم ببینیم این مکانیزم چگونه کار می‌کند.

شبکه اثبات سهام چگونه کار می‌کند؟

در شبکه‌های اثبات سهام، دیگر خبری از ماینر نیست. به جای ماینر، اعتبارسنج‌ها یا Validator وجود دارند و وظیفه پردازش تراکنش‌ها روی دوش آنها قرار دارد. اعتبارسنج‌ها کسانی هستند که تعدادی از توکن‌های بومی بلاکچین را در شبکه قفل می‌کنند. شبکه وقتی می‌خواهد بلاک جدیدی تولید کند، یکی از این اعتبارسنج‌ها را به صورت کاملا تصادفی انتخاب می‌کند. طبیعتا هر اعتبارسنجی که توکن بیشتری در شبکه قفل کرده است، شانس بیشتری برای انتخاب شدن دارد.

وظیفه این اعتبارسنج‌های انتخاب شده این است که تراکنش‌ها را پردازش کند و بلاک جدیدی را به بلاکچین اضافه کند. شبکه هم در ازای این کار به او پاداش می‌دهد. اکنون ممکن است این سوال برای شما به وجود آید که چه تضمینی وجود دارد که این اعتبارسنج نخواهد خرابکاری کند؟ و اینکه با اثبات سهام چگونه می‌توان امنیت شبکه را حفظ کرد؟

فرض کنید فردی قصد خرابکاری دارد و می‌خواهد شبکه را دستکاری کند. این فرد در اولین قدم باید به عنوان اعتبارسنج در شبکه فعال شود و برای اینکه بتواند تاثیرگذاری بیشتری در شبکه داشته باشد، باید تعداد قابل توجهی از توکن‌های شبکه را خریداری و قفل کند. اما این به چه معناست؟

یعنی باید پول بسیار زیادی خرج کند تا بتواند تاثیر مشهودی روی شبکه داشته باشد. اما این کار عملا غیرممکن است. ولی ما فرض می‌کنیم این آدم پول بسیار زیادی در اختیار دارد و می‌تواند توکن زیادی بخرد. او به شبکه حمله می‌کند و اطلاعات و داده‌ها را دستکاری می‌کند. با انجام دادن این کار، قیمت توکن‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه اولین فردی که در این شرایط ضرر می‌کند، خود همان فرد است.

راهکار اثبات سهام برای جلوگیری از خرابکاری در شبکه دقیقا به همین شکل است و اینگونه امنیت شبکه را تضمین می‌کند. امنیت شبکه‌های اثبات سهامی و کارایی بالای آنها در پردازش سریع تراکنش‌ها با کمترین کارمزد، باعث شده این شبکه بستر مناسبی برای پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و پلتفرم‌های دیفای و NFTها باشد.

همین الان تعداد زیادی از بلاکچین‌های بسیار محبوب مثل اتریوم، آوالانچ، سولانا، پولکادات و تزوس از همین مکانیزم استفاده می‌کنند. و در نهایت اگر شما هم جزو آن دسته از افراد هستید که به دنبال سرمایه‌گذاری بلندمدت یا در اصطلاح هولد کردن سرمایه‌تان هستید، می‌توانید به استیک کردن فکر کنید.

استیکینگ چه مزایایی دارد؟

استیکینگ چه مزایایی دارد؟

همانطور که گفته شد، استیکینگ فرآیندی است که در آن کاربران می‌توانند با قفل کردن دارایی‌های خود نزد شبکه‌های اثبات سهام، به عملکرد و کارایی بلاکچین کمک کنند و علاوه بر آن امنیت شبکه نیز تامین می‌شود. در این بین هر کاربر به ازای قفل کردن دارایی خود، پاداشی را از شبکه دریافت می‌کند. در ادامه این مقاله به برخی از مهمترین مزایای استیکینگ اشاره خواهیم کرد:

مزیت اول: استیکینگ سرعت و کارایی بلاکچین‌ها را به شدت بهبود می‌بخشد. برای مثال، در شبکه بیت کوین که از مکانیزم اثبات کار استفاده می‌کند، نهایی شدن هر تراکنش (با ۶ تاییدیه) حدود یک ساعت زمان می‌برد. اما همین کار در بلاک چین سولانا که از اثبات سهام استفاده می‌کند، در کمتر از چند ثانیه انجام‌ می‌شود.

مزیت دوم: ثبات سهام و استیکینگ به بهبود امنیت شبکه هم کمک می‌کند. از آنجا که خدشه‌دار شدن امنیت یک شبکهٔ بلاک چینی باعث افت شدید قیمت توکن آن شبکه خواهد شد، اعتبارسنج‌ها به‌عنوان دارندگان بخش قابل‌توجهی از این توکن‌ها تمام تلاش خود را خواهند کرد که امنیت شبکه را به خوبی تامین کنند تا ارزش‌ توکن‌های خود را حفظ کنند.

مزیت سوم: استیکینگ باعث کاهش چشمگیر مصرف انرژی در بلاک چین می‌شود. مصرف برق در بلاک چین‌هایی مانند سولانا و پولکادات صدها برابر از مصرف برق بیت کوین کمتر است.

مزیت چهارم: علاوه بر شبکه، اعتبارسنج‌ها هم می‌توانند از استیکینگ منتفع شوند. این موضوع مخصوصا برای کسانی که توکن‌ها خود را در بلندمدت هولد می‌کنند مفید است. این افراد می‌توانند با قفل کردن این توکن‌ها در شبکه، از پاداش استیکینگ بهره‌مند شوند.

استیکینگ چه ریسک‌هایی دارد؟

اگر به دنبال پاسخ به این سوال هستید که بدانید استیکینگ چه ریسک‌هایی دارد باید بگوییم که استیکینگ یکی از کم ریسک‌ترین فعالیت‌های کسب درآمد در دنیای ارزهای دیجیتال است. البته به صورت قطعی هم نمی‌توان ادعا کرد که این مسیر هیچ ریسکی ندارد اما خطراتی نیز وجود دارد.

به طور کلی باید گفت دو نوع ریسک در استیک کردن در کمین افرادی است که دارایی خود را در این فعالیت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اول؛ ریزش قیمت ارز دیجیتال و دوم؛ ریسک شکاف عملیات یا اسلشینگ.

در توضیح ریسک ریزش قیمت در ارزهای دیجیتال باید گفت: در بسیاری از شبکه‌های اثبات سهام، از زمانی که درخواست برداشت دارایی و اتمام استیکینگ ثبت می‌شود، مدتی طول می‌کشد که دارایی قفل‌شده آزاد شود. بنابراین، اگر در این مدت قیمت توکن کاهش یابد، کاربر نخواهد توانست توکن‌های خود را بفروشد و ممکن است ریزش قیمت باعث از دست رفتن بخشی از ارزش دارایی شود.

در توضیح ریسک شکاف عملیات باید گفت: علاوه بر ریسک کاهش قیمت، ریسک شکاف عملیات (Slashing) هم اعتبارسنج‌ها را تهدید می‌کند. برخی از شبکه‌های اثبات سهام قوانین مشخصی را برای عملکرد اعتبارسنج‌ها در نظر گرفته‌اند. برای مثال، مدت‌زمان فعال بودن ولیدیتور یا اعتبارسنج، باید از زمان مشخصی بیشتر باشد. اگر اعتبارسنج‌ها رفتاری داشته باشند که از جانب شبکه رفتار مخربی به نظر برسد، علاوه بر دریافت نکردن پاداش، بخشی از دارایی استیک‌شده آنها هم به‌عنوان جریمه کسر خواهد شد. به این فرآیند، شکاف عملیات یا اسلشینگ (Slashing) گفته می‌شود. نظارت مستمر بر عملکرد ولیدیتورها می‌تواند احتمال اسلشینگ را کاهش دهد. به عبارت دیگر، برای جلوگیری از بروز اسلشینگ، باید اعتبارسنج‌ها و عملکرد آنها به‌صورت مداوم پایش شود.

استیکینگ انتخاب خوبی برای سرمایه‌گذاری است؟

استیکینگ انتخاب خوبی برای سرمایه‌گذاری است؟

استیکینگ روشی از کسب درآمد در دنیای ارزهای دیجیتال است که برای برخی از افراد می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. اما این سوال مطرح است که آیا استیک کردن می‌تواند گزینه خوبی برای سرمایه‌گذاری باشد؟

در پاسخ باید گفت که سرمایه گذاری استیکینگ، گزینه خوبی برای سرمایه گذارانی است که علاقه‌مند به تولید بازدهی در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت خود هستند و از سوی دیگر هم نگران نوسانات کوتاه‌مدت قیمت نیستند. اگر ممکن است در کوتاه‌مدت قبل از پایان دوره استیکینگ به بازپرداخت پول خود نیاز داشته باشید، باید از قفل کردن آن برای استیکینگ اجتناب کنید.

در این میان تحلیلگران برای سرمایه‌گذاری در این بخش توصیه می‌کنند که شرایط دوره استیک کردن را به دقت بررسی کنید تا ببینید چه مدت طول می‌کشد تا در پایان زمانی که تصمیم به برداشت دارید، پول خود را پس بگیرید. همچنین آنها معتقدند فقط همکاری با شرکت‌هایی که مشهور هستند و استانداردهای امنیتی بالا دارند توصیه می‌شود.

کارشناسان می‌گویند اگر نرخ‌های بهره برای واقعی بودن بیش از حد بالا به نظر می‌رسند، باید با احتیاط برخورد کنید. در نهایت، استیکینگ، مانند هر سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال، ریسک بالایی از ضرر را به همراه خواهد داشت. فقط پولی را در چرخه استیک کردن قرار بدهید که می‌توانید از دست بدهید.

مشاهده قیمت لحظه ای و خرید شیبا در صرافی ارز دیجیتال

توکن های پرطرفدار استیکینگ

توکن های پرطرفدار استیکینگ

در زیر ۶ مورد از محبوب‌ترین توکن‌هایی که توسط سرمایه‌گذاران به اشتراک گذاشته شده‌اند، آورده شده است. محبوبیت آنها از عوامل متعددی ناشی می‌شود، از جمله قدرت پروژه، APY ارائه شده، و ارزش بازار و نقدینگی بزرگ توکن. توکن‌هایی که در زیر مورد بحث قرار می‌گیرند به ترتیب درصد کل توکن‌های استیکینگ شده فهرست شده‌اند.

اتریوم: پس از سال‌ها انتظار، اتریوم سرانجام با ارتقای Merge در سپتامبر ۲۰۲۲ به PoS ارتقا یافت. بسیاری انتظار دارند که این تغییر به بلاکچین کمک کند تا سال ۲۰۲۳-۲۰۲۴ به عنوان ارزشمندترین ارز دیجیتال از بیت کوین پیشی بگیرد. با این حال، اینکه آیا اتریوم موفق به تسلط بر بازار ارزهای دیجیتال خواهد شد، باید دید. در زمان نگارش این مقاله، ETH دارای ارزش بازار بیش از ۱۹۶ میلیارد دلار است که حدود ۳۹ درصد بیت کوین‌ها را تشکیل می‌دهد.

گره‌های اعتبارسنجی در بلاکچین جدید PoS به ۳۲ توکن ETH و قفل ۳۶۵ روزه نیاز دارند. استخرهای اختصاصی دارای حداقل الزامات یا دوره‌های قفلی نیستند و آنها را برای مبتدیان ایده آل می‌کند. Apys for Eth Staking از یک سکوی به سیستم دیگر متفاوت خواهد بود.

بایننس: بایننس بزرگترین صرافی ارزهای دیجیتال در جهان است. این پلتفرم یک توکن بومی را در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی کرد. با ارزش ۲۱۴ دلاری هر سکه و ارزش بازار ۳۲.۹ میلیارد دلار. توکن بایننس تنها پس از بیت کوین، اتریوم و USDT در لیست بزرگترین ارزهای دیجیتال قرار دارد.

برای شروع کار با استخرهای نمایندگی BNB، حداقل ۱ BNB مورد نیاز است. با این حال، برای اجرای یک گره اعتبارسنجی به ۱۰۰۰۰ توکن BNB نیاز دارید. هر دو گزینه حداقل ۷ روز قفل هستند، اگرچه دوره‌های طولانی‌تر منجر به نرخ پاداش بالاتر می‌شود.

پولکادات: Polkadot  از معماری پیچیده‌ای از چندین زنجیره استفاده می‌کند تا از هزینه‌های بالا و ازدحام گریبانگیر دیگر بلاکچین‌ها مانند اتریوم جلوگیری کند. این بلاکچین که در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، به فهرست ۱۵ ارز دیجیتال برتر با ارزش بازار ۵.۱ میلیارد دلار رسیده است.

سرمایه‌گذاری در این بلاکچین از رمز بومی DOT استفاده می‌کند. مقدار DOT مورد نیاز برای استیکینگ پویا است. بر اساس عواملی مانند میزان سهامی که پشت هر اعتبارسنجی قرار می‌گیرد، اندازه مجموعه فعال و تعداد اعتبارسنجی‌هایی که در استخر منتظر هستند. برای پیوستن به یک استخر تفویض شده، به حداقل ۱ توکن و یک دوره قفل ۲۸ روزه برای مواردی که از لحاظ تاریخی APYهای بالا بوده‌اند، نیاز دارید.

سولانا: این بلاکچین خاص به شدت در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) راه‌اندازی شد. توکن‌های SOL برای اولین بار در سال ۲۰۲۰ با قیمت ۰.۲۲ دلار به صورت عمومی راه‌اندازی شدند. در سال ۲۰۲۱، ارزش SOL نزدیک به ۲۵۰ دلار بود که آن را در فهرست برترین ارزهای دیجیتال با ارزش بازار ۷۴ میلیارد دلار قرار داد.

سولانا تحت تاثیر “زمستان رمزنگاری” قرار گرفت، اما همچنان یکی از بزرگترین ارزهای رمزنگاری شده با ارزش بازار ۷.۹ میلیارد دلار است. هیچ حداقل محدودیتی برای اجرای یک گره اعتبارسنجی در بلاکچین Solana لازم نیست. هر دو استخر نماینده و اعتبار سنجی ۲ روز قفل هستند. جوایز مشترک از یک استخر می‌تواند حدود ۷درصد APY را به همراه داشته باشد.

کاردانو: کاردانو یکی دیگر از «قاتل‌های اتریوم» است که نزدیک به یک دهه است که وجود دارد. این بلاکچین PoS با قراردادهای هوشمند و مقیاس‌پذیری بهبود یافته در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد. تا لحظه نگارش این مقاله، با ۸.۹ میلیارد دلار یکی از ده ارز دیجیتال برتر در ارزش بازار است.

استیکینگ در ADA چندین مزیت دارد – حداقل محدودیت‌ها یا دوره‌های قفل مورد نیاز نیست. کاربرانی که به هر استخر بزرگ و معتبری می‌پیوندند می‌توانند با حداقل سر و صدا شروع به کسب جوایز کنند. APY برای سهام Cardano حدود ۵ درصد است.

تزوس: تزوس که در سال ۲۰۱۴ راه‌اندازی شد، یک ارز دیجیتال قابل برنامه‌ریزی است که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند. این یک مکانیسم خود اصلاحی برای جلوگیری از “هارد فورک” یا واگرایی سازگاری در دو نسخه از یک بلاک چین دارد. در حالی که ارزش کل بازار کمی پایین است و ۶۸۴ میلیون دلار است، بسیاری از سرمایه‌گذاران احساس می‌کنند که پتانسیل آینده دارد.

برای تبدیل شدن به یک تایید کننده کامل یا “نانپز” در بلاکچین تزوس، به حداقل ۶۰۰۰ XTZ و یک دوره قفل اولیه ۱۴ روزه نیاز دارید. اما اگر توکن‌های کافی برای ذخیره ندارید، می‌توانید در استخرهای نمایندگی برای بازدهی درصدی سالانه (APY) حدود ۴ درصد شرکت کنید.

پرسش های متداول

استیکینگ چیست؟

استیکینگ روندی است که کاربران با استفاده از آن می‌توانند با قفل کردن دارایی‌های خود نزد شبکه‌های اثبات سهام، به عملکرد بلاکچین کمک کنند. کاربران درازای قفل کردن دارایی خود، پاداشی از شبکه دریافت می‌کنند.

آیا استیکینگ روشی خوبی برای سرمایه‌گذاری است؟

سرمایه گذاری استیکینگ، گزینه خوبی برای سرمایه گذارانی است که علاقه‌مند به تولید بازدهی در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت خود هستند و از سوی دیگر هم نگران نوسانات کوتاه‌مدت قیمت نیستند

آیا استیکینگ با ریسک همراه است؟

استیکینگ یکی از کم ریسک‌ترین فعالیت‌های کسب درآمد در دنیای ارزهای دیجیتال است. البته به صورت قطعی هم نمی‌توان ادعا کرد که این مسیر هیچ ریسکی ندارد اما خطراتی نیز وجود دارد.

بهاره چراغی

من بهاره چراغی، کارشناس ارشد علوم ارتباطات شاخه روزنامه‌نگاری از دانشگاه خبر تهران مرکز هستم. حدود 12 سال است که در زمینه تولید محتوا با مهم‌ترین رسانه‌های مکتوب و آنلاین ایران همکاری دارم. از سال 1398 با بالا گرفتن تب سرمایه‌گذاری در حوزه کریپتو به این بازار علاقه‌مند و با گذراندن دوره‌های مختلف وارد دنیای جدیدی از بازارهای مالی شدم. من اینجا کنار شما او‌ام‌پی فینکسی‌های عزیز هستم تا بتوانم تحلیل‌ها، مفاهیم اقتصادی و خبرهای روز دنیای ارزهای دیجیتال را با زبان ساده با شما به اشتراک بگذارم. امیدوارم بتوانیم در کنار هم مسیر امنی برای سرمایه‌گذاری و ترید را تجربه و طی کنیم.

مطالعه بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا