پشتوانه بیت کوین چیست؟ چه چیزی ارزش بیت کوین را مشخص می‌کند؟

شاید برای شما هم به‌عنوان یک فعال در بازار ارزهای دیجیتال، این سوال پیش آمده باشد که پشتوانه بیت کوین چیست و بیت کوین ارزش خود را از کجا به‌دست آورده است؟! یک پاسخ به این سوال می‌تواند این باشد که پشتوانه بیت کوین از سوی دفتر کل عمومی یا همان بلاک چین (Blockchain) آن تامین شده که سندی برای تمام تراکنش‌های انجام‌شده در این شبکه است.

پادکست پشتوانه بیت کوین

یکی دیگر از نقاط ارزش بیت کوین، عرضه محدود آن بوده که این ارز دیجیتال را مانند طلا، به یک دارایی کمیاب تبدیل کرده است. البته بسیاری از مردم دنیا معتقدند چون پشتوانه بیت کوین را یک دارایی فیزیکی تشکیل نداده، پس ارزشی هم ندارد. حتی وارن بافت (Warren Buffet) که یکی از برجسته‌ترین سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی است نیز، ارزشمندی بیت کوین را زیر سوال برده و معتقد است ارز دیجیتال BTC فاقد پشتوانه است و ارزشی ندارد.

بیت کوین در قالب یک ارز یا پول دیجیتال، به‌عنوان جایگزینی برای ارز فیات (Fiat) صادره و کنترل‌شده توسط بانک‌های مرکزی کشورها در نظر گرفته می‌شود؛ اما پول فیات ارزش دارد، چرا که یک مرجع ذی‌صلاح آن را صادر کرده، توسط دولت مربوطه پشتیبانی شده و در نظام اقتصادی یک کشور به‌طور رایج استفاده می‌شود. بیت کوین در عوض، یک فناوری با یک شبکه غیرمتمرکز بوده و ارز آن در تراکنش‌های کوچک و حوزه خرده‌فروشی، به‌صورت رایج استفاده نمی‌شود.

یک ارز یا پول زمانی ارزشمند است که شش ویژگی کمیاب‌بودن، قابلیت تقسیم به واحدهای کوچک‌تر، پذیرش جهانی، انتقال آسان، دوام و مقاومت در برابر جعل را داشته باشد. این ویژگی‌ها باعث شده که یک ارز به‌صورت گسترده پذیرفته شود و در امور مالی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، مکانیزم صدور چنین ارزی به‌گونه‌ای عمل می‌کند که از تورم اقتصادی جلوگیری و امنیت آن برقرار باشد. بیت کوین هم برخی از ویژگی‌های یک ارز معتبر را دارد، اما در حال حاضر ارزشمندی و پشتوانه بیت کوین را عرضه محدود و تقاضای روز‌افزون آن رقم زده‌اند.

در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، بررسی می‌کنیم که پشتوانه بیت کوین چیست و چرا قیمت بیت کوین تا به امروز، ده‌ها هزار دلار رشد داشته است.

مشاهده نمودار لحظه ای قیمت و خرید تتر

پشتوانه بیت کوین چیست؟

شاید بتوان گفت برخی معیارهای ارزش گذاری و پشتوانه بیت کوین شبیه به فلزات گران‌بها مانند طلا باشد. میزان هر دوی این دارایی‌ها در جهان محدود بوده و کاربردهای منحصربه‌فرد خود را دارند. طلا یا فلزات مشابه آن در صنایع کاربرد دارند و بیت کوین و فناوری زیرساخت آن یعنی بلاک چین، در صنعت امور و خدمات مالی استفاده می‌شوند. از جایی که بیت کوین ماهیتی دیجیتال دارد، ممکن است روزی به‌عنوان یک ابزار پرداختی برای امور روزمره مردم مورد استفاده قرار گیرد.

مفهوم ارزش و قدرت یک ارز در حوالی قرن هفدهم میلادی شروع به تغییر کرد. جان لا (John Law)، اقتصاددان برجسته اسکاتلندی در این باره نوشت: «ارزش یک پول، ارزی که توسط دولت‌ها صادر می‌شود، در توانایی خرید کالا با آن نیست؛ بلکه در میزان ارزشی است که بر اساس آن با سایر ارزها تبادل می‌شود».

به بیان دیگر، ارزش یک ارز توسط سطح تقاضا برای آن و قابلیت معامله و تجارت با آن، درون و خارج از یک نظام اقتصادی تعیین می‌شود. این رویکرد تا حد زیادی به ارزش‌گذاری پول‌های دنیای مدرن نزدیک است. امروزه بانک‌های مرکزی از طریق وام‌دادن به نهادهای دیگر اقدام به تولید پول کرده و وام‌گیرندگان از آن پول برای خرید کالا و خدمات استفاده کرده و به گردش پول در یک نظام اقتصادی کمک می‌کنند.

تا چند دهه قبل، اکثر اسکناس‌ها و سکه‌ها را می‌شد فروخت و در ازای آن طلا دریافت کرد و دلیل چنین چیزی، پیروی اغلب کشورهای ثروتمند از یک نظام پولی تحت عنوان «استاندارد طلا» (The Gold Standard) بود؛ سیستم پولی که طبق آن‌، دولت‌ها برای تبدیل ارز رایج خود به طلا یک نرخ ثابت را تعیین می‌کردند.

در این سیستم، دولت‌ها در بانک‌ها به اندازه کل پول در گردش خود طلا ذخیره می‌کردند تا تبدیل پول رایج کشور به طلا همیشه بدون مشکل انجام شود. اما این رویکرد گریبان دولت‌ها را هنگام وقوع «رکود بزرگ» (Great Depression) گرفت، چرا که قادر به افزایش ذخایر طلا جهت بالابردن عرضه پول خود و توسعه اقتصاد کشور نبودند.

کشورها پس از کنارگذاشتن استاندارد طلا، یک سیستم جدید پولی را تحت عنوان فیات (Fiat) پیاده‌سازی کردند. ارزهای فیات توسط دولت‌ها صادر می‌شوند و هیچ دارایی فیزیکی به‌عنوان پشتوانه برای خود ندارند و تنها پشتوانه آن‌ها، اطمینان مردم و دولت‌ها در مورد پذیرش آن ارز در جهان و ارزشمندی آن‌ها است. به همین شکل، بیت کوین نیازی به پشتوانه فیزیکی نیز نداشته و مشابه با ارزهای فیات، بخش بزرگی از ارزش و قیمت خود را از سوی اطمینان مصرف‌کنندگان یا سرمایه‌گذاران خود به‌دست می‌آورد.

در این‌جا باید گفت که اطمینان ما به ارزهای فیات از مسئله‌ای تحت عنوان «استقراء» (Problem of Induction) رنج می‌برد. به بیان دیگر، ما به‌صورت پیش‌فرض این ذهنیت را داریم که یک سری رویدادها که قبلاً در تاریخ و تجربه گذشته ما تکرار شده‌اند، باز هم تکرار می‌شوند. در واقع ما نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم که مسیر آینده ارزش و قیمت ارز سنتی یا فیات ما چگونه خواهد بود. زمانی که میزان ارزش یک ارز به‌طور رسمی به یک دارایی فیزیکی مانند طلا پیوند نخورده باشد، عملکرد و ارزش آن تضمینی نداشته و صرفاً یک مسئله احتمالی خواهد بود.

بحث در مورد پشتوانه بیت کوین و ارزش این رمزارز باید به‌گونه‌ای باشد که ماهیت آن را مورد بررسی قرار دهد؛ طلا یک کالای کاربردی و ارزشمند است، چرا که خصوصیات فیزیکی منحصربه‌فردی دارد اما استفاده از طلا راحت نیست. پول کاغذی این مشکل را حل کرد، اما به تاسیسات ویژه تولید و ذخیره‌سازی نیاز دارد و استفاده و نقل و انتقال آن به اندازه ارزهای دیجیتال ساده و راحت نیست.

راهنمای کامل تاریخچه پول و سیر پیدایش آن

انقلابی که پول دیجیتال رقم زده، ارزشمندی یک دارایی را از خواص فیزیکی آن دور کرده و بیشتر به جوانب کاربردی و تسهیلاتی آن می‌پردازد. مسئله‌ای که شاید مهم‌ترین جنبه ارزش و پشتوانه بیت کوین را نشان دهد.

پشتوانه بیت کوین یک دولت و مقامات آن نیستند و توسط یک سیستم بانک‌داری در بازارها گردش نمی‌کند. از جایی که بیت کوین یک نهاد مرکزی را جهت هدایت ارزش و قیمت خود ندارد و پشتوانه بیت کوین را یک دارایی فیزیکی تشکیل نداده، بسیاری از مردم به اشتباه فکر می‌کنند که این ویژگی‌ها یعنی که بیت کوین هیچ ارزشی ندارد.

شبکه و تراکنش‌های بیت کوین را مجموعه‌ای غیرمتمرکز از کامپیوترهای پخش‌شده در سراسر جهان تحت عنوان نود (Node) مدیریت کرده که هماهنگی فعالیت‌های خود را از طریق الگوریتم اجماع (Consensus Algorithm) در شبکه انجام می‌دهند. در صورتی که عملکرد شبکه یا یک تراکنش دچار مشکل شود نیز، دولت یا یک سیستم فیات برای برخورد با آن و جبران خسارت وجود ندارد.

البته بیت کوین به‌عنوان یک رمزارز، برخی از ویژگی‌های یک سیستم فیات را دارد؛ بیت کوین کمیاب بوده و غیر قابل جعل است. تنها روشی که می‌توان از طریق آن بیت کوین را اصطلاحاً جعل کرد و کوین‌های تقلبی به‌وجود آورد، از طریق حمله‌ای سایبری تحت عنوان دوبار خرج کردن یا دابل اسپندینگ (Double-Spending) است.

دابل اسپندینگ به شرایطی اشاره دارد که در آن یک کاربر مقداری مشخص از بیت کوین را در دو یا چند تراکنش و عملیات مختلف استفاده یا خرج می‌کند و چندین تراکنش تقلبی را ثبت می‌کند. در ادامه بهتر است که مبحث پشتوانه بیت کوین را با توضیح ویژگی‌های آن از قبیل کاربرد، کمیابی، هزینه تولید و نظریه‌های پولی پیش ببریم.

کاربردپذیری و کمیاب‌بودن

ویژگی که انجام حمله خرج مجدد را تقریباً غیرممکن می‌کند، حجم و گستردگی شبکه بیت کوین است. این هک که به حمله ۵۱ درصدی نیز معروف است، نیازمند کنترل بیش از نیمی از نودهای ماینر (استخراج‌کننده / Miner) شبکه یا به‌عبارتی دیگر، تامین یک نیروی کامپیوتری قوی‌تر از نصف مجموع ماینرها است. زمانی که بخش بزرگ‌تر نیروی پردازنده در شبکه بیت کوین تحت اختیار یک مهاجم بیفتد، می‌تواند کنترل امور بلاک چین را به‌دست گیرد و تراکنش‌ها و اطلاعات جعلی را جایگزین کند.

البته اجرای چنین حمله‌ای در ابتدا به تلاش بسیار زیاد و سپس پول، تجهیرات کامپیوتری و در نهایت اجرای صحیح حمله نیاز دارد که در مجموع می‌توان گفت یک عملیات غیرممکن است. در صفحه قیمت بیت کوین می‌توانید جزئیات بیشتری در رابطه با این حمله مطالعه کنید.

در هر صورت، بیت کوین تا به امروز نتوانسته از آزمون کاربردپذیری سربلند بیرون بیاید و افراد کمی در سراسر جهان هستند که امور روزمره خود را با بیت کوین می‌گذارند. اما یک نقطه قوت در ارزش و پشتوانه بیت کوین، کمیاب‌بودن این دارایی است. از این رمزارز تنها ۲۱ میلیون واحد (BTC) تولید خواهد شد و تا سپتامبر ۲۰۲۳ (مهر ۱۴۰۲)، نزدیک به ۱۹.۵ میلیون واحد بیت کوین تولید یا به‌عبارتی دیگر استخراج شده است.

ناگفته نماند که علی‌رغم سطح استفاده پایین از بیت کوین در فعالیت‌های روزمره، بسیاری از امور تجاری بین‌المللی برای پرداخت کالا و خدمات خود از بیت کوین استفاده می‌کنند. همچنین، کشورهای السالوادور و جمهوری آفریقای مرکزی نیز بیت کوین را به‌عنوان پول رایج کشور شناخته و مردم، دولت و سازمان‌های این کشورها پرداخت‌های مالی خود را با ارز دیجیتال بیت کوین انجام می‌دهند.

شاید با خود بگویید که ۲۱ میلیون واحد برای یک پول جهانی تعداد بسیار کمی است؛ اما باید بدانید که هر یک بیت کوین را می‌توان به واحدهای کوچکتری تقسیم کرد و از این حیث، نسبت به ارزهای فیات عملکرد فوق‌العاده بهتری دارد. یک واحد بیت کوین را می‌توان تا ۸ رقم اعشار یا صدمیلیونم یک واحد تقسیم کرد که به هر یک از این بخش‌های کوچک، ساتوشی (Satoshi) گفته می‌شود.

این در حالی است که پول‌های فیات در بهترین حالت تا دو رقم اعشار برای امور روزمره، کوچک و قابل استفاده می‌شوند. به‌علاوه با گذر زمان و رشد قیمت بیت کوین، حتی افرادی که مقدار کمی بیت کوین دارند نیز، صاحب سرمایه شده و می‌توانند از همان تعداد کم هم برای پرداخت‌های خود استفاده کنند. شبکه لایتنینگ بیت کوین (Bitcoin Lightning Network)، برای همین ریزپرداخت‌ها طراحی و اجرا شده تا پشتوانه بیت کوین را قوی‌تر از همیشه کند.

سرمایه گذاری با پول کم در ارز دیجیتال

همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد، کمیاب‌بودن رابطه مستقیم با ارزش و پشتوانه بیت کوین دارد. با کمبود عرضه بیت کوین و افزایش تقاضا برای آن، قیمت یک مسیر صعودی را طی می‌کند و سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیز هجوم آورده تا اصطلاحاً بر این موج سوار شوند و به سود برسند.

مسئله‌ای که در کنار ویژگی‌های فوق از آن صحبتی نکردیم، سرعت بالا و هزینه کم بیت کوین در قالب یک سیستم پولی و پرداختی است. کشور السالوادور از این ویژگی بیت کوین بهره برده و توانسته پرداخت‌های بین‌المللی خود را در کمترین زمان و با کمترین هزینه انجام دهد و اقتصاد کشور را بهبود ببخشد. مقامات دولتی در چنین کشورهایی، معتقدند بیت کوین روزی به تکامل خواهد رسید و به یک ابزار جهانی برای نقل و انتقال پول تبدیل می‌شود.

قیمت بیت کوین تا کجا رشد میکند؟

هزینه تولید و نظریه‌های پولی

یکی دیگر از موارد مهم در مبحث پشتوانه بیت کوین این است که بیت کوین بر اساس هزینه تولید هر واحد آن، دارای ارزش ذاتی (Intrinsic Value) است. استخراج بیت کوین به برق زیادی نیاز دارد و هزینه سنگینی را از این طریق برای دستگاه‌های ماینر شامل می‌شود.

بر اساس تئوری‌های اقتصادی فعلی، در یک بازار رقابتی که تولیدکنندگان یک محصول مشترک را عرضه می‌کنند، قیمت فروش آن محصول عموماً نزدیک به هزینه تولید آن است. آمارها و گزارشات نیز نشان می‌دهند قیمت بیت کوین، پیروی‌کننده هزینه تولید آن است. هزینه تولید هر واحد بیت کوین به عواملی نظیر مصرف برق، سختی شبکه یا استخراج، پاداش بلوک‌ و کارایی ماینرها بستگی دارد.

سختی شبکه بیت کوین چیست؟

کارشناسان حوزه مالی و اقتصاد، سعی می‌کنند ارزش و پشتوانه بیت کوین را بر اساس معیارهای مرتبط با پول ارزیابی کنند. از این رو، فاکتورهایی نظیر عرضه بیت کوین، سرعت گردش آن در بازارها و ارزش‌آفرینی و تولید محصولات مختلف از طریق این رمزارز، مورد بررسی قرار می‌گیرند. راحت‌ترین مسیر در تعیین ارزش بیت کوین بر اساس این رویکرد، بررسی ارزش فعلی ابزار تبادلات و معاملات و همچنین منابع ذخیره ارزش مشابه با بیت کوین بوده و سپس محاسبه نسبت قیمت بیت کوین در برابر آن‌ها است.

در حال حاضر رایج‌ترین ابزار تبادلاتی، ارزهای دولتی بوده که مناسب چنین مقایسه‌ای هستند. مثلاً، عرضه کل دلار آمریکا در پایان سال ۲۰۲۱ در سطح ۲۰ تریلیون دلار بوده است؛ با فرض بر این‌که این مقدار ثابت باقی بماند و ارزش بازار بیت کوین به ۱۵ درصد از این مقدار برسد، یعنی مارکت کپ بیت کوین به ۳ تریلیون دلار رشد خواهد داشت. اگر تمام ۲۱ میلیون واحد بیت کوین را در گردش بازارها داشته باشیم، قیمت هر واحد بیت کوین تقریباً ۱۴۳,۰۰۰ دلار خواهد بود.

چالش‌های موجود در تعیین پشتوانه بیت کوین

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در تعیین پشتوانه بیت کوین، وضیت عملکرد این رمزارز به‌عنوان یک منبع ذخیره ارزش است. نقش بیت کوین به‌عنوان یک منبع ذخیره ارزش، بر اساس عملکرد آن در قالب یک ابزار برای انجام تبادلات سنجیده می‌شود؛ یعنی که چنانچه بیت کوین ابزار موفقی برای انجام تبادلات نباشد، منبع ذخیره ارزش مفیدی نیز نخواهد بود. در تاریخچه بیت کوین، تمایل به خرید این رمزارز بر اساس حدس و گمان سرمایه‌گذاران (Speculative) اصلی‌ترین عامل محرک قیمت آن بوده است.

بیت کوین حتی با نوسانات شدیدی که داشته و سر و صدای زیادی که در شبکه‌های اجتماعی به‌پا کرد، به‌چشم یک حباب نیز دیده می‌شود. البته این مسئله با تداوم پذیرش بیت کوین در نقاط بیشتر جهان، کمرنگ‌تر خواهد شد؛ اما در هر صورت آینده قابل پیش‌بینی ندارد. مشکلات مرتبط با شیوه ذخیره ارزهای دیجیتال و معاملات آن‌ها در صرافی‌ها، کاربردها و استفاده از این دارایی را نیز زیر سوال برده است. بازار ارزهای دیجیتال طی سال‌های اخیر حملات سایبری، کلاهبرداری و سرقت‌های سنگینی را در بخش‌های مختلف به خود دیده است.

آشنایی با عوامل تاثیرگذار بر قیمت بیت کوین

مشابه با هر دارایی یا کالای ارزشمند، قیمت بیت کوین را یک سطح توافق‌شده میان فعالان بازار و قانون عرضه و تقاضای این رمزارز تعیین می‌کند. از جایی که بیت کوین یک پول مجازی بوده و در سیستم‌های کامپیوتری از آن استفاده می‌شود، برخی مردم به‌سختی ارزش و پشتوانه بیت کوین و همچنین کمیاب‌بودن و هزینه تولید آن را درک می‌کنند. به‌دلیل همین عدم تمایل به پذیرش و موضع‌گیری در برابر ارزش یک پول یا ارز دیجیتال، این دسته از افراد معتقدند بیت کوین هیچ ارزشی ندارد. در عوض، آن دسته دیگر از مردم که با فناوری و نحوه عملکرد بیت کوین آشنا هستند، آن را یک دارایی ارزشمند می‌بینند.

همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره شد، قیمت بیت کوین نوسانات زیادی را تجربه می‌کند و از همین رو، گاهی اوقات ممکن است قیمت بازار بیت کوین با ارزش واقعی و ذاتی آن اختلاف زیادی پیدا کند. با این وجود، فروش بیش از حد این دارایی پس از مدتی کاهش یافته و قیمت دوباره رشد پیدا می‌کند و به همین شکل، خرید بیش از حد بیت کوین پس از مدتی با کاهش فعالیت خریداران و متعاقباً قیمت این رمزارز روبرو می‌شود. در نتیجه، نمی‌توان در هر زمانی به‌طور دقیق گفت که قیمت فعلی بیت کوین صحیح و منصفانه است یا خیر.

در نهایت باید گفت که بیت کوین علی‌رغم تفاوت‌های منحصربه‌فرد آن، شباهت‌هایی را نیز با ارزهای فیات دارد و پشتوانه بیت کوین را تا حد زیادی، اطمینان کاربران و سرمایه‌گذاران به این فناوری تامین می‌کنند. با رشد و تکامل صنعت رمزارزها و پذیرش گسترده آن‌ها، اطمینان به بیت کوین نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

در این مقاله از او ام پی فینکس، به بررسی پشتوانه بیت کوین و عوامل مرتبط با ارزش‌گذاری این رمزارز پرداختیم. در صورتی که راجع به موارد فوق سوال، پیشنهاد و یا انتقادی داشتید، می‌توانید با ثبت نظر خود با ما در ارتباط باشید.

پاسخ به سوالات مهم از مبحث پشتوانه بیت کوین