لیر زیرو (Layer Zero) چیست؟ معرفی پروژه لیر زیرو LayerZero

پروژه لیر زیرو (Layer Zero) با هدف ارائه راه‌کاری برای حل یکی از مهم‌ترین چالش‌های روز فناوری بلاک چین یعنی تعامل‌پذیری راه‌اندازی شده است؛ یک پروتکل ویژه تعامل‌پذیری بلاک چین‌ها که با به‌کارگیری یک تکنیک بدیع، توانسته ارتباط این شبکه‌ها با یکدیگر را تسهیل کند.

پادکست مقاله لیر زیرو

در حال حاضر یکی از معیارهای مهم ارزش و عملکرد یک بلاک چین، سطح توانایی آن در برقراری ارتباط بی‌نقص میان اپلیکیشن‌ها است. مثلاً، اپلیکیشن‌های بلاک چین اتریوم می‌توانند به‌راحتی و بدون هیچ مشکلی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و این ارتباط را مدیون زیرساخت ارائه‌شده توسط این بلاک چین هستند.

اما هنگامی صحبت از ارتباط یک بلاک چین با دیگر شبکه‌ها می‌شود، اوضاع متفاوت خواهد بود. ظاهراً پروتکل بلاک چین‌ها خیلی در ارتباط با یکدیگر عملکرد خوبی ندارند و این فناوری برای رسیدن به چنین دستاوردی، باید از ویژگی تعامل‌پذیری برخوردار باشد که در این‌جا، پروژه و پروتکل لیر زیرو یکی از برترین راه‌کارهای موجود است.

به این ترتیب در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، ابتدا به معرفی پروژه Layer Zero می‌پردازیم و سپس نحوه عملکرد، کاربردها و مزایای و معایب لیر زیرو را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

لیر زیرو (Layer Zero) چیست؟

توسعه‌دهندگان فناوری بلاک چین مدت زیادی است که سخت مشغول حل مشکل تعامل‌پذیری (Interoperability) یعنی توانایی ارتباط یک بلاک چین با دیگر شبکه‌ها هستند. یکی از رایج‌ترین راه حل‌ها برای این مسئله، ساخت پل بلاکچین (Bridge) بین دو شبکه است که به کاربران این اجازه را می‌دهد مثلاً پس از خرید ترون (TRX)، بتوانند آن را میان دو یا چند شبکه مختلف انتقال دهند. اما این رویکرد محدودیت‌های ویژه خود را داشته و اغلب برای کاربردهایی خاص طراحی و پیاده‌سازی می‌شود و فرآیندهای عمومی بلاک چین‌ها را در بر نمی‌گیرد.

از طرفی دیگر پروتکل‌هایی هستند که هدف اصلی آن‌ها، عملکرد به‌عنوان یک لایه ارتباطی بین بلاک چین‌های مختلف است. در حال حاضر، دو پروتکل برجسته در این حوزه شبکه‌های پولکادات (Polkadot / DOT) و کازماس (Cosmos / ATOM) هستند که با استفاده از تکنیک‌هایی هوشمندانه، قابلیت انتقال داده بین بلاک چین‌ها را به‌وجود آورده‌اند. آرمان اصلی این دو پروژه، ساخت «بلاک چینی برای بلاک چین‌ها» است. اما امروزه، پروژه لیر زیرو نیز به رقابت در این حوزه وارد شده و در نظر دارد سطح آن را ارتقا دهد؛ ساخت یک راه‌کار و شبکه همه‌کاره و فراگیر (Omnichain) در قالب یک لایه پایه و زیرساختی ویژه تعامل‌پذیری در اکوسیستم بلاک چین‌ها.

لیر زیرو در تعریف فنی، یک پروتکل تعامل‌پذیری فراگیر و اپن سورس (متن‌باز / Open-Source) بوده که قابلیت ارتباط میان‌شبکه‌ای (Cross-Chain) بین بلاک چین‌ها را ایجاد کرده و اطلاعات را بدون مشکلی بین آن‌ها به اشتراک می‌گذارد. این پروتکل تعامل‌پذیری از یک تکنیک ویژه استفاده کرده تا شبکه‌های بلاک چین مختلف بتوانند راحت‌تر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. به بیان ساده، پروژه لیر زیرو ارتباط بین بلاک چین‌های پشتیبانی‌شده را تسهیل کرده تا بتوانند فرآیندهایی نظیر تبدیل آنی ارزهای دیجیتال (Swap)، انتقال ارز، وام‌دهی و استقراض و بسیاری امور دیگر را بدون مشکل انجام دهند.

لیر زیرو یک بلاک چین ماژولار (بخش‌بندی‌شده / Modular) و مقیاس‌پذیر (Scalable) بوده و ساختاری منعطف داشته تا بتواند نیازهای خاص بلاک چین‌های دیگر را پاسخگو باشد. این ویژگی باعث شده توسعه‌دهندگان بتوانند پروتکل لیر زیرو را با پروژه‌های خود ادغام و با سایر بلاک چین‌ها ارتباط برقرار کنند. لیر زیرو Layer Zero در نقش یک لایه ارتباطی بین بلاک چین‌های مختلف عمل کرده و چهارچوب مورد نیاز برای انتقال داده به‌صورت بهینه و امن میان آن‌ها را فراهم کرده است.

لیر زیرو برای انجام این کار، چندین قرارداد هوشمند (Smart Contract)، رابط‌های کاربردی یا همان API ها و ابزارهایی دیگر را به‌کار گرفته است. این پروتکل به‌گونه‌ای طراحی شده تا انعطاف کافی را داشته باشد و با یک ساختار ماژولار، بتواند نیازهای متنوع سایر بلاک چین‌ها را برطرف کند. همچنین، پروژه لیر زیرو مجموعه‌ای از ابزارها و منابع را ویژه توسعه‌دهندگان ارائه کرده تا فرآیند ادغام پروژه آن‌ها با این پروتکل را نیز تسهیل کند. از بین این موارد، می‌توان به کیت‌های توسعه نرم‌افزاری (SDK) و کتابخانه‌ها اشاره کرد.

لیر زیرو زایده ذهن خلاق مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار این پروژه یعنی برایان پیِگرینو (Bryan Pellegrino) با همراهی مدیر ارشد فناوری پروژه، رایان زاریک (Ryan Zarick) و کیلب بنیستر (Caleb Banister) بوده که این دو نفر نیز از بنیان‌گذاران لیر زیرو هستند. روند توسعه پروژه لیر زیرو، توسط این سه شخص در سال ۲۰۲۱ آغاز شد تا چالش اساسی فناوری تحول‌آفرین بلاک چین یعنی تعامل‌پذیری را برطرف کنند.

به‌طور کل، لیر زیرو در نظر دارد نقش لایه پایه و زیرساختی تمام بلاک چین‌ها را داشته باشد تا بتوانند به‌راحتی با یکدیگر در این اکوسیستم، به تبادل اطلاعات بپردازند. این آرمان و هدف در عنوان پروژه یعنی “Layer Zero” کاملاً مشهود است که به لایه زیرساختی و ارتباطی در لایه‌های بلاک چین اشاره دارد و فرقی نمی‌کند که شبکه ادغام‌شده با لیر زیرو، لایه ۱ (Layer-1) یا لایه ۲ (Layer-2) باشد. به همین دلیل، نباید این پروژه را با مفهوم لایه صفر (Layer-0) در لایه‌ های بلاک چین اشتباه گرفت و همچنین، این پروژه تا کنون هیچ ارز دیجیتالی را به‌عنوان کوین بومی خود معرفی نکرده است.

پروژه لیر زیرو Layer Zero چگونه کار می کند؟

مهم‌ترین بخش عملکرد پروژه لیر زیرو، این است که بلاک چین‌ها را قادر ساخته بدون نیاز به استفاده از نودهای سبک یا لایت نودهای (Light Nodes) گران‌قیمت و یا شبکه‌های واسطه، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این‌کار با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند نودهای فوق سبک (Ultra-Light Nodes)، نقاط پایانی (Endpoints)، اوراکل‌های (Oracles) غیرمتمرکز شخص ثالث و رله‌ها (Relayers) انجام می‌‌پذیرد. در ادامه به بررسی این بخش‌ها در ساختار لیر زیرو می‌پردازیم.

اندپوینت های لیر زیرو (LayerZero Endpoints): اندپوینت‌ها یا نقطه‌های پایانی، در واقع نحوه ارسال، اعتبارسنجی و دریافت پیام‌ها در پروتکل لیر زیرو را تعریف می‌کنند و از این رو، شبکه‌های پشتیبانی‌شده توسط این پروژه باید اندپوینت ویژه خود را نیز پیاده‌سازی کنند. این اندپوینت‌ها باعث شده که بلاک چین مربوطه بتواند به‌طور کامل با شبکه ساخته‌شده از بلاک چین‌ها توسط لیر زیرو، ادغام و عضوی از این شبکه شود. اندپوینت‌ها در این شبکه نقش نود داشته و هرکدام از آن‌ها، با سایر نودها ارتباط برقرار می‌کند که نتیجه این ارتباط، انتقال مستقیم داده به سایر بلاک چین‌ها است.

نودهای فوق سبک (Ultra-Light Nodes): نودهای فوق سبک (ULNs) در لیر زیرو به‌نوعی قلب این پروتکل بوده، چرا که نقش اصلی در فرآیند تایید تراکنش‌ها را ایفا می‌کنند. به این شکل که اندپوینت‌ها، نودهای فوق سبک را اجرا کرده که عموماً از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. اساساً، نودهای فوق سبک امکان اعتبارسنجی تراکنش‌ میان بلاک چین‌ها در پروتکل لیر زیرو را فراهم کرده و در انجام این کار، نیازی نیست که تمامی جزئیات هر تراکنش را در شبکه لیر زیرو ذخیره ‌کنند.

اوراکل (Oracle): اوراکل یک بلاک چین، مسئول خوانش هدر بلوک (Block Header) از یک شبکه با استفاده از نودهای فوق سبک و ارسال آن به شبکه‌‌ای دیگر است تا شبکه مقصد بتواند تراکنش و اطلاعات دریافتی را اعتبارسنجی و تایید کند. اوراکل‌ها نیز نقشی حیاتی در این بین دارند، چرا که نیمی از اطلاعات مورد نیاز جهت تایید تراکنش‌ها توسط آن‌ها تامین می‌شود.

پروژه لیر زیرو Layer Zero برای انجام این کار از اوراکل‌های چین لینک (Chainlink / LINK) و بند پروتکل (Band Protocol / BAND) استفاده می‌کند. نحوه عملکرد آن‌ها نیز به این صورت است که هنگامی که مثلاً بلاک چین “A” پیامی را دریافت می‌کند، اوراکل مربوطه اطلاعات هدر بلوک را جمع‌آوری کرده و به اندپوینت بلاک چین “B” ارسال می‌کند؛ در صورتی که اطلاعات و سند اثبات دریافتی از اوراکل و رله مربوطه صحیح و بدون مشکل باشند، تراکنش مورد نظر در بلاک چین ثبت می‌شود.

رله (Relayer): رله وظیفه خواندن سند اثبات یک تراکنش را بر عهده دارد. این فرآیند اعتبارسنجی درون شبکه (Onchain) انجام شده و پس از آن، پیام یا تراکنش مربوطه به مقصد تحویل داده شده و اجرا می‌شود. به بیان مختصر زمانی که یک پیام بین اندپوینت‌های دو بلاک چین منتقل می‌شود، اوراکل اطلاعات تراکنش در هدر بلوک را می‌گیرد و در همین حال، یک رله مستقل سند اثبات تراکنش را از بلاک چین “A” گرفته و به بلاک چین “B” می‌فرستد.

لازم به ذکر است، اوراکل و رله در تراکنش‌های انجام‌شده در شبکه لیر زیرو باید مستقل از هم بوده و ارتباطی با یکدیگر نداشته باشند تا اعتبار و صحت پیام یا تراکنش مربوطه حفظ شود. یک تراکنش زمانی معتبر در نظر گرفته می‌شود که هر دوی این نهادها بر سر آن توافق داشته باشند و در غیر این صورت، اندپوینت‌ها تراکنش را نامعتبر دیده و آن را بازگشت می‌دهند.

آشنایی با کاربردهای پروژه لیر زیرو Layer Zero

با توجه به موارد گفته‌شده، با برخی از مزایا و کاربردهای پروژه لیر زیرو آشنا شده‌ایم که مجموع آن‌ها، در امنیت بالا و هزینه کم در ارتباط میان بلاک چین‌ها خلاصه می‌شود. در ادامه این بخش، راه‌کارهای ارائه‌شده توسط لیر زیرو در دیگر بلاک چین‌ها و پلتفرم‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

پل بلاک چین (Bridging): شاید اصلی‌ترین کاربرد پروتکل لیر زیرو را بتوان در ایجاد پل ارتباطی میان بلاک چین‌ها خلاصه و تعریف کرد. در واقع نخستین اپلیکیشن غیرمتمرکز (DApp) ساخته‌شده تحت شبکه لیر زیرو، پروتکل پل‌سازی استارگیت فایننس (Stargate Finance / STG) است. پروتکل استارگیت فایننس بین شبکه‌های بلاک چین پل ارتباطی ساخته و در حال حاضر از ۸ شبکه مختلف یعنی اتریوم، بی‌ان‌بی چین، آوالانچ، پالیگان، فانتوم، آربیتروم، آپتیمیزم و مِتیس پشتیبانی می‌کند.

تبدیل بین شبکه‌ای (Cross-Chain Swap): لیر زیرو علاوه‌بر ساخت پل‌های بلاک چینی، قابلیت تبدیل آنی ارزهای دیجیتال بین شبکه‌های مختلف را دارد. در حال حاضر، صرافی‌های غیرمتمرکز سوشی (Sushi)، هش‌فلو (HashFlow)، وو نتورک (WOO Network) و چندین نمونه دیگر با پروتکل لیر زیرو ادغام شده تا بتوانند فرآیند سواپ یا تبادل ارزها بین بلاک چین‌های مختلف را راحت‌تر انجام دهند.

استقراض بین شبکه‌ای (Cross-Chain Burrowing): به همین شکل، پروتکل‌های بازارساز می‌توانند با فناوری ارائه‌شده توسط لیر زیرو ادغام شوند تا فرآیند استقراض و وام‌دهی ارز دیجیتال را به‌راحتی انجام دهند. یکی از برترین پروژه‌های حال حاضر در این زمینه رادیانت کپیتال (Radiant Capital / RDNT) بوده که تحت بلاک چین‌های بی‌ان‌بی و آربیتروم راه‌اندازی شده و کاربرانی که در این پروژه واریزی دارند، می‌توانند هر رمزارزی را که در بلاک چین‌های ادغام‌شده با لیر زیرو وجود دارد، به سایر کاربران وام دهند.

توکن‌های مثلی همه‌کاره (Omnichain Fungible Tokens / OFTs): برخی پروژه‌های چندشبکه‌ای توانسته‌اند فراتر از انجام فرآیندهای عادی در حوزه دیفای (DeFi) رمزارزها عمل کنند و توکن‌های بومی خود را به توکن‌های همه‌کاره یا OFT تبدیل کنند. به این شکل که این نوع پروتکل‌ها نظیر پلتفرم تریدر جو (Trader Joe / XYZ)، توکن بومی خود را با استفاده از پروتکل لیر زیرو به یک توکن اومنی‌چین یا همه‌کاره و فراگیر تبدیل کرده و می‌توان آن‌ها را با نسبت یک‌به‌یک (۱:۱)، بین شبکه‌های دیگر انتقال داد و تبدیل کرد.

مدیریت پروژه بین شبکه‌ای (Cross-Chain Governance): یکی دیگر از قابلیت پروتکل لیر زیرو، حاکمیت (Governance) یا مدیریت پروژه به‌صورت بین شبکه‌ای است. پروتکل توکن‌سازی بازده (Yield Tokenization Protocol) پندل (Pendle)، با استفاده از لیر زیرو توانسته رأی‌دهی بین شبکه‌ای را اجرایی کند و پاداش کاربرانی که توکن PENDLE را استیک و قفل کرده، با ارائه توکن‌های اسکرو رأی‌دهی پندل (vePENDLE) بالاتر ببرد. امکان مدیریت و حاکمیت پروژه از طریق دیگر شبکه‌های بلاک چین با توجه به محوبیت روزافزون پروتکل‌های چندشبکه‌ای، احتمالاً در آینده به مزیتی بسیار مهم تبدیل خواهد شد.

توکن‌های NFT فراگیر (Omnichain NFTs): جای تعجبی ندارد که پروژه لیر زیرو با راه‌اندازی توکن‌های مثلی OFT، این ویژگی را برای توکن‌های غیرمثلی یا همان NFT ها نیز ایجاد کند. پنگوئن‌های پاجی (Pudgy Penguins) که یکی از محبوب‌ترین مجموعه‌های NFT حال حاضر دنیا است، با پروتکل لیر زیرو یک پل ارتباطی تشکیل داده و یکی از زیرمجموعه‌های خود تحت عنوان لیل پاجیز (Lil Pudgys) را به‌صورت همزمان تحت بلاک چین‌های آربیتروم، پالیگان و بی‌ان‌بی منتشر کرده است.

پروژه‌هایی نظیر اومنی‌اکس (OmniX) نیز زیرساخت توکن‌های ONFT خود را از طریق لیر زیرو توسعه داده و قابلیت معامله این نوع NFT ها، استفاده از آن‌ها در دیگر شبکه‌ها و لانچ‌پد (Launchpad) این پروژه‌ها را نیز ایجاد کرده‌اند. انتظار می‌رود با بلوغ و تکامل بیشتر پروژه لیر زیرو Layer Zero، محصولات نوآورانه بیشتری از طریق این فناوری توسعه پیدا کنند و ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدیدتری به اکوسیستم رمزارزها افزوده شود.

لیر زیرو چه مزایایی دارد؟

با توجه به این که دنیای بلاک چین و ارز دیجیتال رفته‌رفته به آینده‌ای چندشبکه‌ای نزدیک می‌شود، ارزش فناوری‌هایی که قابلیت تعامل‌پذیری بی‌نقص میان چندین بلاک چین را ایجاد کرده، بیش از پیش دیده می‌شود. در حال حاضر، اکثر پروژه‌های ارائه‌دهنده پل‌های بلاک چینی برای رسیدن به این هدف، بین هر دو بلاک چین یک پل ارتباطی با رابط کاربری و کد ویژه آن طراحی کرده‌اند.

اما در پروژه لیر زیرو، تمامی بلاک چین‌ها تنها با یک رابط کاربری و یک کد با یکدیگر ارتباط برقرار کرده که باعث شده استفاده از اپلیکیشن‌های موجود در آن، بسیار راحت‌تر شود. سطح بالاتر تعامل‌پذیری یک پروژه، بدون شک تاثیر عمیق‌تری در فعالیت‌های مبتنی بر فناوری بلاک چین در دنیای امروز داشته که از بین مهم‌ترین آن‌ها می‌توان سواپ (Swap) ارزهای دیجیتال، استخراج نقدینگی (Liquidity Mining)، وام‌دهی و استقراض و . . . را نام برد.

همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد، لیر زیرو برای انجام فعالیت‌های مذکور، پروژه استارگیت فایننس را راه‌اندازی کرده که از طریق آن می‌توان رمزارزهای بومی بلاک چین‌های مختلف را به‌طور مستقیم و بدون نیاز به تبدیل بین این شبکه‌ها انتقال داد و استفاده کرد.

به‌علاوه، پروتکل لیر زیرو ساخت اپلیکیشن‌های چندشبکه‌ای (Multi-Chain) را برای توسعه‌دهندگان تسهیل کرده که این کار، از طریق اندپوینت‌های لیر زیرو برای ارتباط با دیگر شبکه‌ها انجام می‌شود و باعث شده توسعه‌دهندگان از مزایای فعالیت همزمان در چندین شبکه بلاک چین بهره ببرند.

لیر زیرو به‌جای استفاده از واسطه‌های متمرکز جهت ارائه راه‌کاری برای تعامل‌پذیری بلاک چین‌ها، از اوراکل‌ها و شبکه‌های غیرمتمرکز استفاده کرده و واسطه را در این بین حذف کرده است. با این کار، یکی از مهم‌ترین اصول و ویژگی‌های بلاک چین یعنی تمرکززدایی (Decentralization) حفظ شده است.

پروتکل لیر زیرو به‌عنوان یک نقطه اتصال میان بلاک چین‌های مختلف، توانسته در مقایسه با پروژه‌های همتای خود تعامل‌پذیری را ساده‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر کند. شبکه تشکیل‌شده از اندپوینت‌های لیر زیرو، موقعیت مناسبی را برای اپلیکیشین‌های مقیاس بزرگ به‌وجود آورده است. همچنین ساختار انعطاف‌پذیر این پروتکل، نیاز به یک زیرساخت دیگر جهت انجام تراکنش بین دو بلاک چین را از بین برده است و به‌راحتی فرآیندها مد نظر یک شبکه را انجام داده و سطح مقیاس‌پذیری این پروژه را ارتقا داده است.

در نهایت باید گفت که تعامل‌پذیری یکی از چالش‌هایی است که فناوری بلاک چین جهت تحقق پتانسیل کامل خود، باید به آن رسیدگی و آن را برطرف کند. پروژه لیر زیرو Layer Zero با رویکرد بدیعی که برای این منظور به کار گرفته، به یکی از برجسته‌ترین و امیدوارکننده‌ترین پروژه‌ها میان همتاهای خود تبدیل شده و تا به امروز، پتانسیل بالایی نشان داده و توجه افراد زیادی را نیز به خود جلب کرده است.

در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، به معرفی پروژه لیر زیرو پرداختیم و جوانب مختلف آن را مورد بررسی قرار دادیم. در صورتی که در مورد مطالب فوق سوال، پیشنهاد و یا انتقادی دارید، خواهشمندیم با ثبت نظر خود با ما ارتباط بگیرید.

سوالات شما از پروژه لیر زیرو