در دنیای دیجیتال امروز، NFTها یا توکن‌های غیرقابل تعویض به سرعت به یکی از داغ‌ترین مباحث فناوری و هنر تبدیل شده‌اند. اما واقعا NFT چیست و چرا همه درباره آن صحبت می‌کنند؟ این دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد، گواهی مالکیت رمزنگاری‌شده‌ای هستند که روی بلاکچین ثبت می‌شوند و می‌توانند شامل آثار هنری، موسیقی، املاک مجازی یا حتی کلکسیون‌های دیجیتال باشند.
هر NFT یکتا است و برخلاف ارزهای دیجیتال معمول، نمی‌توان آن را با توکن دیگری جایگزین کرد. از تایید اصالت و مالکیت گرفته تا خلق فرصت‌های درآمدی جدید و دسترسی به دنیای متاورس، NFTها امکاناتی فراتر از تصور ارائه می‌دهند. اگر می‌خواهید با ساده‌ترین زبان، سازوکار، کاربردها و روش کسب درآمد از NFTها را یاد بگیرید، این مطلب مخصوص شماست.
NFT چیست؟
NFT یا «Non-Fungible Token» یه معنای توکن غیر قابل تعویض نوعی دارایی دیجیتال منحصربه‌فرد است که روی بلاکچین ثبت می‌شود و به‌عنوان گواهی رمزنگاری‌شده مالکیت یک آیتم مشخص عمل می‌کند؛ این آیتم می‌تواند اثر هنری، موسیقی، ملک مجازی یا حتی کلکسیون‌های دیجیتال باشد.
برخلاف ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین یا اتریوم که هر واحد آن‌ها قابل تعویض با واحد دیگر است، هر NFT یکتا بوده و امکان معاوضه مستقیم یک به یک با توکن دیگر وجود ندارد. هنگام ایجاد یک NFT، قرارداد هوشمند اطلاعاتی مانند مشخصات خالق، تاریخچه مالکیت و ارجاع به دارایی را در بلاکچین ثبت می‌کند تا شفافیت، غیرقابل تغییر بودن و قابلیت ردیابی آن تضمین شود.
اهداف و کاربردهای NFT
NFTها با اهداف متنوع و کاربردهای واقعی طراحی شده‌اند. از جمله کاربردهای NFT می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تایید اصالت و سابقه مالکیت: یکی از مهم‌ترین اهداف NFTها ارائه مدرک امن و قابل اعتماد از منشا و مالکیت دارایی است تا خطر کلاهبرداری و جعل کاهش یابد.
- ایجاد مدل‌های درآمدی جدید: هنرمندان، موسیقی‌دانان و تولیدکنندگان محتوا می‌توانند از آثار دیجیتال خود مستقیما درآمد کسب کنند و در برخی موارد از طریق قراردادهای هوشمند، حق امتیاز فروش ثانویه نیز دریافت نمایند.
- دسترسی گسترده‌تر به دارایی‌های ارزشمند: با امکان مالکیت اشتراکی یا توکنیزه کردن دارایی‌ها، دارایی‌های باارزش مانند آثار هنری یا املاک می‌توانند برای طیف وسیع‌تری از افراد قابل دسترس باشند.
- یکپارچگی با بازی‌ها و متاورس: NFTها برای نمایش آیتم‌های درون بازی، زمین‌های مجازی، لباس‌ها و دیگر اقلام دیجیتال استفاده می‌شوند و و مالکیت هر آیتم را تماما به کاربر مربوطه می‌دهند.
کاربردهای جدید در حوزه هویت و مجوزها: فراتر از هنر و بازی، NFTها برای صدور مدارک تحصیلی، مجوزها و تایید هویت دیجیتال به روش‌های امن و غیرقابل دستکاری مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در عمل، NFTها در زمینه‌های مختلفی مانند هنر و کلکسیون‌های دیجیتال، موسیقی و سرگرمی، دارایی‌های بازی‌ها، بلیط رویدادها و حتی توکنیزه کردن دارایی‌های فیزیکی مانند املاک به کار گرفته می‌شوند.
ویژگی‌های NFT
چندین ویژگی کلیدی، NFTها را از سایر دارایی‌های دیجیتال متمایز می‌کند:
- منحصربه‌فرد بودن و غیرقابل معاوضه بودن: هر NFT دارای شناسه و اطلاعات متادیتای خاص خود است که آن را یکتا می‌کند؛ بنابراین هیچ دو NFT یکسان یا قابل جایگزینی نیستند.
- سابقه مالکیت و شفافیت: تمام تاریخچه مالکیت و منشا توکن روی بلاکچین ثبت شده و قابل بررسی عمومی است.
- قابلیت برنامه‌ریزی: به دلیل ساخته شدن NFTها با قراردادهای هوشمند، خالقان می‌توانند قوانینی مانند پرداخت خودکار حق امتیاز در فروش ثانویه را مستقیما در منطق توکن تعبیه کنند.
- ارتباط با دارایی‌های دیجیتال یا فیزیکی: ان اف تی معمولا شامل اطلاعاتی است که به فایل دیجیتال (تصویر، ویدیو، مدل سه‌بعدی) یا دارایی فیزیکی اشاره دارد، هرچند خود دارایی ممکن است خارج از بلاکچین ذخیره شود.
- غیرقابل تغییر بودن: پس از ایجاد NFT، اطلاعات اصلی مانند شناسه توکن و آدرس قرارداد قابل تغییر نیست و هویت توکن دائمی باقی می‌ماند.
این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که NFTها ابزار قدرتمندی برای اثبات مالکیت، حمایت از مالکیت محتوا و کسب درآمد مستقیم از آن و ایجاد اشکال نوین تعامل و ارزش دیجیتال باشند.
انواع NFTها
NFTها محدود به آثار هنری دیجیتال نیستند؛ با گذشت زمان، خالقان و پلتفرم‌ها دسته‌بندی‌های متنوعی ایجاد کرده‌اند تا کاربردهای مختلف را پوشش دهند. برخی از رایج‌ترین انواع NFTها عبارتند از:
- هنر دیجیتال و کلکسیون‌ها: شاید شناخته‌شده‌ترین نوع، شامل تصاویر، انیمیشن‌ها یا آثار هنری بصری است. مجموعه‌هایی مانند کریپتوپانکس (CryptoPunks) و بورد ایپ (Bored Ape Yacht Club) در این دسته جای می‌گیرند.
- دارایی‌های بازی / آیتم‌های درون بازی: NFTها می‌توانند شمشیر، لباس‌ها، زمین یا دیگر دارایی‌های دیجیتال در بازی‌های مبتنی بر بلاکچین را نمایندگی کنند و بازیکنان قادر به خرید، فروش یا ارتقای آن‌ها هستند.
- متاورس / املاک مجازی: در جهان‌های مجازی مانند دیسنترالند (Decentraland) یا سندباکس (The Sandbox)، ان‌اف‌تی‌ها می‌توانند نشان‌دهنده قطعات زمین یا ساختمان‌ها باشند که مالکان می‌توانند آن‌ها را توسعه داده یا اجاره دهند.
- موسیقی، صوت و رسانه: هنرمندان آثار صوتی، آلبوم‌ها یا فایل‌های صوتی خود را به شکل NFT منتشر می‌کنند.
- دامنه‌ها، هویت و پروفایل‌ها: NFTها می‌توانند دامنه‌های بلاکچینی (مثل ENS) یا توکن‌های هویتی و پروفایل را نمایندگی کنند.
- NFTهای کاربردی و عضویت: برخی NFTها نقش بلیط، عضویت یا توکن دسترسی دارند و برای دارنده امتیازات ویژه، حق رای یا دسترسی به جامعه را فراهم می‌کنند.
- NFTهای پویا: این NFTها بر اساس قوانین یا داده‌های خارجی به مرور زمان تغییر می‌کنند؛ برای مثال، توکنی که ظاهر یا ویژگی‌هایش با اتفاقات یا اقدامات مالک تغییر می‌کند.
NFTها چگونه کار می‌کنند؟
NFTها از نظر فنی بر بستر شبکه‌های بلاکچین فعالیت می‌کنند که اتریوم رایج‌ترین آن‌هاست. در قلب این فناوری، قراردادهای هوشمند قرار دارند که قوانین و متادیتای هر NFT را شامل شناسه توکن، قواعد مالکیت، منطق حق امتیاز و لینک به دارایی دیجیتال رمزگذاری می‌کنند.
متادیتا معمولا شامل لینک‌هایی به محل ذخیره فایل اصلی—مانند تصویر، ویدیو یا سایر دارایی‌های دیجیتال—است که اغلب خارج از بلاکچین نگهداری می‌شود. وقتی یک NFT ایجاد یا «مینت» می‌شود، تراکنشی به بلاکچین ارسال می‌گردد تا مالکیت ثبت شده و سابقه دارایی مشخص شود. انتقال یا فروش NFTها نیز از طریق تراکنش‌های بلاکچینی انجام می‌شود و قرارداد هوشمند ضمن تضمین مالکیت، قوانین حق امتیاز یا محدودیت‌های مربوطه را اعمال می‌کند.
نحوه ایجاد (مینت) یک NFT
ایجاد یک NFT روندی نسبتا ساده دارد که از چند مرحله کلیدی تشکیل شده است. که در ادامه میبینید:
گام ۱: آماده‌سازی دارایی دیجیتال
ابتدا باید دارایی دیجیتال خود را آماده کنید. این دارایی می‌تواند شامل:
- اثر هنری (نقاشی دیجیتال، تصویر و …)
- فایل موسیقی
- ویدیو یا مدل سه‌بعدی باشد.
سپس آن را به یکی از فرمت‌های پشتیبانی‌شده مانند JPEG، PNG، MP3 یا MP4 تبدیل کنید.
گام ۲: ساخت کیف پول دیجیتال و تأمین ارز مورد نیاز
برای کار با بلاکچین و پرداخت هزینه‌ها، به یک کیف پول دیجیتال نیاز دارید.
- کیف پول‌های رایج: MetaMask (متامسک) و سایر کیف پول‌های مشابه.
- باید در کیف پول خود مقداری ارز دیجیتال (مثل اتریوم، تون، سولانا و…) داشته باشید تا بتوانید هزینه‌های گس (Gas Fee) را پرداخت کنید.
این ارزها را می‌توانید از صرافی‌هایی مانند او ام پی فینکس (OMPFinex) با کارمزد پایین تهیه کنید.
گام ۳: انتخاب پلتفرم یا بازار مناسب برای NFT
در این مرحله باید تصمیم بگیرید NFT خود را در کدام پلتفرم منتشر کنید.
پلتفرم‌های معروف عبارت‌اند از:
- OpenSea (اوپن‌سی)
- Rarible (رریبل)
- Foundation (فاندیشین)
هر پلتفرم ویژگی‌ها، کارمزدها و شبکه بلاکچین خاص خود را دارد؛ پس انتخاب با دقت انجام شود.
گام ۴: بارگذاری فایل و تنظیم اطلاعات NFT
در پلتفرم انتخابی:
- فایل دیجیتال خود را بارگذاری کنید.
- اطلاعات مربوط به NFT (متادیتا) را وارد کنید، از جمله:
- عنوان
- توضیحات
- ویژگی‌ها (Attributes)
- درصد حق امتیاز (Royalty) برای فروش‌های بعدی (در صورت پشتیبانی پلتفرم)
گام ۵: مینت (Mint) کردن NFT
در پایان، با ارسال تراکنش روی بلاکچین، NFT شما مینت (یعنی ایجاد) می‌شود.
پس از تأیید تراکنش، NFT آماده خرید، فروش یا نگهداری خواهد بود.
معرفی برخی از گران‌ترین NFTها
تاکنون چند NFT در قیمت رکوردشکنی کردند که در ادامه برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- The Merge اثر Pak — پروژه مرگو واحدهای مختلفی را به فروش رساند و مجموع قیمت آن به ۹۱.۸ میلیون دلار رسید که رکورد گران‌ترین NFT را ثبت کرد.
- Everydays: The First 5000 Days اثر Beeple — کلاژی از ۵۰۰۰ تصویر دیجیتال که در ۲۰۲۱ به قیمت ۶۹.۳ میلیون دلار در حراجی کریستی فروخته شد.
- Clock — زمان‌شماری که روزهای بازداشت جولیان آسانژ (Julian Assange) را نشان می‌داد، به قیمت ۵۲.۷ میلیون دلار فروخته شد.
- HUMAN ONE اثر Beeple — مجسمه ترکیبی فیزیکی/دیجیتال مرتبط با NFT که تقریبا ۲۸.۹ میلیون دلار در کریستی قیمت‌گذاری شد.
- CryptoPunk #5822 — کریپتوپانک از آواتارهای نمادین اولیه NFT به‌حساب می‌آید و به قیمت ۲۳.۷ میلیون دلار فروخته شد.
این آثار نشان می‌دهند NFTها صرفا یک سرگرمی نیستند و با ترکیب کمیابی، ارزش فرهنگی، شهرت خالق و جامعه، می‌توانند ارزش بسیار بالایی پیدا کنند.
چه عواملی بر قیمت NFT تاثیر می‌گذارند؟
قیمت یک NFT یا توکن غیرقابل به عوامل مختلفی بستگی دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
- کمیابی، محدودیت و یکتایی: توکن‌های محدود یا منحصربه‌فرد معمولا قیمت بالاتری دارند، زیرا کمیابی در عین رشد تقاضا، باعث افزایش قیمت می‌شود.
- کاربرد و عملکرد واقعی: اگر یک NFT قابلیت کاربردی مانند دسترسی به دنیای مجازی، دارایی درون بازی یا تجربه ویژه داشته باشد، ارزش بیشتری نسبت به آثار تزئینی خواهد داشت.
- سابقه و اعتبار خالق: NFTهای مرتبط با هنرمندان مشهور معمولا قیمت بالاتری دارند.
- جامعه، تقاضا و هیجان بازار: یک جامعه فعال و پرانرژی و همچنین بازخورد در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ارزش یک مجموعه را افزایش دهد.
- عوامل بازار، خارجی و فنی: روندهای کلی بازار کریپتو، کارمزدهای پلتفرم (مثل گس) و کیفیت فنی توکن یا زیرساخت قرارداد هوشمند نیز بر قیمت تاثیر گذار هستند.
چگونه می‌توان از NFTها کسب درآمد کرد؟
در فضای NFT هیچ مسیر تضمین‌شده‌ای برای سود وجود ندارد، اما چند استراتژی برای خالقان و کلکسیونرها موثر است:
- فروش اولیه و حق امتیاز خالق: خالقان با ایجاد و فروش NFT خود درآمد اولیه کسب می‌کنند. بسیاری از پلتفرم‌ها امکان تعیین درصد حق امتیاز را فراهم می‌نمایند تا خالق در فروش‌های ثانویه نیز درآمد داشته باشد.
- خرید و فروش سریع (Flipping): کلکسیونرها می‌توانند NFTها را با قیمت پایین خریداری و پس از افزایش تقاضا مجددا بفروشند. زمان‌بندی، انتخاب صحیح و شناخت بازار اهمیت زیادی دارد.
- نگهداری برای افزایش ارزش بلندمدت: برخی NFTها، به ویژه آن‌هایی که کاربرد دارند، به مرور زمان ارزشمندتر می‌شوند.
- اجاره، استیکینگ و درآمد غیرفعال: مدل‌های جدید ان‌اف‌تی امکان اجاره دارایی‌ها، استیک کردن توکن‌ها برای دریافت پاداش یا ایجاد درآمد از اکوسیستم‌های حوزه دارایی‌های توکنیزه‌شده را فراهم می‌کنند.
- ترکیب با ارزش برند یا جامعه: NFTهایی که با برندهای معتبر، سلبریتی‌ها یا جوامع فعال مرتبط هستند، معمولا عملکرد بهتری دارند.
بهترین بازارها برای خرید و فروش NFT
انتخاب بازار مناسب، نقش کلیدی در ورود و خروج آسان به دنیای NFT دارد. پلتفرم اوپن سی (OpenSea) به‌عنوان بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین بازار، از چندین بلاکچین مانند اتریوم و پالیگان و انواع دارایی‌ها پشتیبانی می‌کند. رریبل (Rarible) یک بازار غیرمتمرکز است که امکان تنظیم انعطاف‌پذیر حق امتیاز برای خالقان را فراهم کرده و چندین بلاکچین را پوشش می‌دهد.
فاندیشن (Foundation) بازاری ویژه برای آثار هنری دیجیتال با کیفیت بالا است و بیشتر مناسب کلکسیونرها و خالقان حرفه‌ای است. مجیک ایدن (Magic Eden) نیز به‌خصوص برای NFTهای مبتنی بر سولانا محبوب است و با کارمزد کمتر و اکوسیستم پرسرعت خود شناخته می‌شود.
هنگام انتخاب بازار، باید به عواملی مانند شبکه بلاک چین و ساختار کارمزد آن، هزینه تراکنش، مخاطبان کلکسیونر، درصد حق امتیاز، کارمزد فروشنده و پشتیبانی از نوع NFT موردنظر توجه ویژه داشت.
چه کیف‌پول‌هایی برای نگهداری NFT مناسب‌اند؟
نگهداری و امنیت NFTها به اندازه خرید و فروش آن‌ها اهمیت دارد. برخی از راه های محافظت از NFT در برابر سرقت و حمله عبارتند از:
کیف‌پول‌های پیشنهادی:
- متامسک (MetaMask)— کیف‌پول غیرحضانتی محبوب برای اتریوم و دیگر شبکه‌ها و پرکاربرد در NFT.
- انجین ولت (Enjin Wallet) — طراحی شده برای کلکسیونرهای بازی و NFT، پشتیبانی از چندین بلاکچین.
- لجر نانو اس پلاس (Ledger Nano S Plus) — کیف‌پول سخت‌افزاری با ذخیره آفلاین، مناسب NFTهای باارزش.
- زنگو ولت (ZenGo Wallet) — پشتیبانی از چند بلاکچین و ویژگی‌های امنیتی کاربرپسند.
سوالات متداول درباره NFT
- NFT چیست؟
NFT یا توکن غیرقابل تعویض، دارایی دیجیتال یکتایی است که روی بلاکچین ثبت می‌شود و مالکیت آن قابل ردیابی و تغییرناپذیر است. این دارایی می‌تواند شامل آثار هنری، موسیقی، املاک مجازی یا کلکسیون‌های دیجیتال باشد.
- چگونه می‌توان NFT خرید؟
برای خرید NFT به یک کیف پول دیجیتال و ارز دیجیتال نیاز دارید. ایرانی‌ها می‌توانند با استفاده از صرافی او ام پی فینکس ارزهای پایه مثل اتریوم یا سولانا را خریداری کرده و وارد بازارهای NFT شوند.
- آیا NFT قابل معاوضه است؟
خیر، NFTها منحصربه‌فرد هستند و هر توکن با دیگری قابل تعویض نیست. همین ویژگی باعث کمیابی و ارزشمندی آن‌ها می‌شود و هر دارایی هویت دیجیتال مستقلی دارد.
- آیا NFTها ارزشمندند؟
ارزش NFT به کمیابی، کاربرد، شهرت خالق و تقاضای بازار بستگی دارد. برخی NFTها میلیون‌ها دلار فروخته شده‌اند و می‌توانند هم سرمایه‌گذاری و هم منبع درآمد باشند.
