ETF بیت کوین چیست؟ راهنمای جامع سرمایه‌گذاری، مزایا و معایب 

طی یک دهه گذشته، بیت‌کوین به‌عنوان نخستین و برجسته‌ترین ارز دیجیتال، تحولات بنیادینی در ساختارهای مالی جهانی ایجاد کرده‌است. با رشد روزافزون تقاضا برای دارایی‌های دیجیتال و تلاش سرمایه‌گذاران نهادی برای ورود به این حوزه، ابزارهای مالی نوینی برای تسهیل سرمایه‌گذاری در رمزارزها توسعه یافته‌اند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها، صندوق‌های قابل معامله در بورس یا همان ETFها هستند که امکان سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بیت‌کوین را بدون نیاز به نگهداری مستقیم آن فراهم می‌سازند.

ETF بیت کوین پلی میان بازار سنتی و دنیای بلاک‌چین است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد از نوسانات و رشد قیمت بیت کوین بهره‌مند شوند، بدون آنکه درگیر چالش‌هایی مانند مدیریت کیف پول بیت کوین، امنیت دارایی یا فرآیند پیچیده ماینینگ باشند. 

در ادامه این مقاله از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، به شکلی جامع و دقیق بررسی می‌کنیم که ETF بیت کوین چیست، چه انواعی دارد، چگونه کار می‌کند، مزایا و معایب آن چیست و چه تأثیری بر بازار و قیمت بیت‌کوین می‌گذارد. شناخت دقیق این ابزار سرمایه‌گذاری به شما امکان می‌دهد با دیدی روشن‌تر و با آگاهی کامل، تصمیم بگیرید آیا این مسیر برای شما مناسب هست یا خیر.

ETF بیت کوین چیست؟

صندوق قابل معامله در بورس یا همان ETF بیت کوین یک ابزار مالی است که ارزش خود را از قیمت بیت کوین می‌گیرد و مانند سهام معمولی در بورس معامله می‌شود. هدف این صندوق‌ها این است که سرمایه‌گذاران بتوانند بدون خرید و نگهداری مستقیم، در فرصت‌های درآمدزایی ناشی از نوسانات قیمت ارز دیجیتال بیت کوین سهیم باشند.

ETF بیت کوین معمولاً در دو قالب اصلی ارائه می‌شود:

پل کهکشانی او ام پی فینکس

دیگه نیازی نیست رمزارزهات رو نقد کنی! پل کهکشانی اوام‌پی فینکس، از رمزارزات کم می‌کنه و تراکنش ریالی انجام می‌ده

همین حالا سفارش بده

• ETF اسپات بیت کوین که به‌طور مستقیم BTC  واقعی را خریداری و نگهداری می‌کند.
• ETF آتی بیت کوین که به‌جای دارایی واقعی، بر پایه قراردادهای آتی این ارز فعالیت می‌کند.

این صندوق‌ها در بورس‌های سنتی معامله می‌شوند و تحت‌نظارت نهادهای مالی مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) قرار دارند. این نظارت، در کنار زیرساخت‌های مالی موجود، می‌تواند تاحدی امنیت را افزایش و ریسک‌های نگهداری مستقیم این ارز دیجیتال را کاهش دهد.

تفاوت مهم ETF بیت کوین با رمزارز BTC در این است که با خرید بیت کوین، شما مستقیماً مالک این دارایی دیجیتال می‌شوید و آن را در کیف پول بیت کوین خود ذخیره می‌کنید. اما در ETFها، مالک واحدهایی هستید که نمایانگر ارزش BTC یا قراردادهای مرتبط با آن هستند.

انواع ETF بیت‌کوین

همان‌طور که گفتیم، در حال حاضر دو نوع اصلی ETF بیت کوین در بازار وجود دارد که هر کدام از ساختار، نحوه کار و ریسک‌های منحصربه‌فردی برخوردارند:

ETF آتی بیت کوین (Futures):

این نوع صندوق به‌جای نگهداری مستقیم، در قراردادهای آتی بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کند و معمولاً برای سرمایه‌گذاران نهادی جذاب‌تر است. لازم است توضیح دهم که قرارداد آتی توافقی برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ معینی در آینده و با قیمتی مشخص است.

کانادا نخستین کشوری بود که در فوریه ۲۰۲۱ مجوز فعالیت یک صندوق معاملات ETF فیوچرز بیت کوین را صادر کرد؛ صندوق BTCC موفق شد در بورس تورنتو طی ۴۸ ساعت بیش از ۴۲۰ میلیون دلار سرمایه جذب کند. 

در آمریکا نیز پس از کش‌وقوس‌های فراوان، صندوق BITO متعلق به ProShares موفق شد از SEC مجوز بگیرد و در روزهای ابتدایی فعالیت خود بیش از ۵۵۰ میلیون دلار سرمایه جذب نماید. امروزه شرکت‌هایی مانند Valkyrie، VanEck و Simplify نیز به جمع ارائه‌دهندگان ETF فیوچرز بیت‌کوین پیوسته‌اند.

ETF اسپات بیت کوین (Spot):

این نوع صندوق قابل معامله در بورس، دارایی واقعی را در اختیار دارد و قیمت آن مستقیماً به قیمت نقدی بیت کوین گره خورده‌است. در این مدل، صندوق رمزارز BTC را خریداری و در خزانه‌های امن نگهداری می‌کند. سرمایه‌گذاران به واسطه خرید واحدهای صندوق، بدون نیاز به نگهداری شخصی بیت‌کوین، در رشد یا کاهش قیمت آن سهیم می‌شوند.

گفتنی است که در تاریخ ۱۰ ژانویه ۲۰۲۴ (۲۰ دی ۱۴۰۲) درخواست ۱۱ شرکت برای راه‌اندازی صندوق‌های قابل معامله در بورس اسپات بیت کوین رسما توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا تایید شد و این محصولات اکنون در بورس‌های نیویورک، شیکاگو و نزدک معامله می‌شوند. در این میان، IBIT از شرکت بلک‌راک بزرگ‌ترین صندوق معاملات بیت کوین فعال محسوب می‌شود.

نحوه کارکرد ETF بیت کوین

ETF بیت کوین به‌عنوان یک محصول مالی ساختاریافته، فرآیند مشخص و شفافی برای عرضه و معامله دارد که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد به‌راحتی از طریق بورس سنتی در بازار بیت کوین مشارکت کنند.

به‌ طور کلی، ETFها واحدهایی دارند که در بورس معامله شده و ارزش آنها بر اساس دارایی‌های پشتوانه تعیین می‌شود. در ETF بیت کوین، این دارایی‌ها یا بیت‌کوین واقعی (در ETF اسپات) یا قراردادهای آتی بیت‌کوین (در ETF آتی) هستند.

مراحل اصلی در سازوکار کلی یک صندوق معاملات بیت کوین عبارتند از:

1. ایجاد واحدهای ETF
   گروهی موسوم به نهادهای بازارگردان یا مشارکت‌کنندگان مجاز (Authorized Participants) که به اختصار APs هم نامیده می‌شوند، معمولاً بیت‌کوین یا قراردادهای آتی را خریداری کرده و معادل آن، واحدهای ETF ایجاد می‌کنند. این واحدها در بازار بورس قابل خرید و فروش خواهند بود.
2. معامله واحدها در بورس
   سرمایه‌گذاران خرد و نهادی می‌توانند درست همانند سهام، این واحدها را از طریق کارگزاری‌ها خرید و فروش کنند. این سازوکار امکان دسترسی آسان و سریع به بازار بیت کوین را فراهم می‌کند.
3. مدیریت ریسک و امنیت
   در ETF اسپات، بیت‌کوین واقعی توسط متولیان امن و قابل‌اعتماد نگهداری می‌شود که امنیت دارایی را تضمین می‌کنند. 
4. هزینه‌ها و کارمزدها
   صندوق‌های ETF بیت کوین هزینه‌ای تحت‌عنوان کارمزد مدیریت دریافت می‌کنند که معمولاً به‌صورت درصدی از کل دارایی‌های تحت‌مدیریت محاسبه شده و در قیمت هر واحد صندوق بیت کوین لحاظ می‌شود. این هزینه‌ها در مقایسه با هزینه‌های مرتبط با خرید مستقیم بیت‌کوین، نگهداری کیف پول و تأمین امنیت دارایی، معمولاً کمتر و از نظر اقتصادی بهینه‌تر هستند.

این ساختار پیچیده اما منظم، ETF بیت کوین را به گزینه‌ای امن‌تر و ساده‌تر برای بسیاری از سرمایه‌گذاران تبدیل کرده‌است که می‌خواهند بدون ورود مستقیم به بازارهای رمزارزی، از رشد و نوسانات این دارایی بهره‌مند شوند.

مزایای سرمایه‌گذاری در ETF بیت کوین

سرمایه‌گذاری در ETF بیت کوین، به‌عنوان یک پل امن و آسان برای ورود به دنیای رمزارزها، مزایای متعددی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد که می‌تواند تجربه آنها را تا حد زیادی بهبود ببخشد. ازجمله این مزیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دسترسی آسان و ساده به بازار بیت کوین: سرمایه‌گذاران می‌توانند بدون نیاز به ثبت‌نام در صرافی ارز دیجیتال یا مدیریت مستقیم کیف پول بیت کوین، از طریق بورس‌های سنتی به این بازار ورود کنند. این امر به‌ویژه برای افرادی که با فناوری‌های مربوط به بلاک‌چین یا ماینینگ بیت کوین آشنایی ندارند، بسیار کاربردی است.
• کاهش ریسک‌های امنیتی: در صندوق‌های قابل‌معامله در بورس، نگهداری بیت‌کوین توسط متولیان قانونی و معتبر انجام می‌شود که زیر نظر نهادهای نظارتی فعالیت می‌کنند. این موضوع خطراتی مانند هک کیف پول، ازدست‌رفتن کلید خصوصی یا کلاهبرداری را کاهش می‌دهد و امنیت ETF بیت کوین را تضمین می‌کند.
• نقدشوندگی بالا: واحدهای ETF مانند سهام در بازار بورس معامله می‌شوند و به‌راحتی می‌توان آنها را خرید و فروش کرد.
  شفافیت و نظارت قانونی: ETFها معمولاً تحت نظارت سازمان‌های مالی مانند SEC قرار داشته و ملزم به ارائه گزارش‌های شفاف درباره دارایی‌ها و عملکرد خود هستند. این موضوع اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد.
• مزایای مالیاتی: در بسیاری از کشورها، سرمایه‌گذاری در ETF بیت کوین می‌تواند با مزایای مالیاتی خاصی همراه باشد، مانند امکان سرمایه‌گذاری در حساب‌های بازنشستگی یا بهره‌مندی از ساختارهای مالیاتی بهینه‌تر نسبت به نگهداری مستقیم بیت‌کوین.
• کاهش هزینه‌های جانبی: باتوجه‌به ساختار ETF، هزینه‌های مرتبط با نگهداری کیف پول، تراکنش‌های بلاک‌چین، یا پرداخت کارمزد ماینینگ بیت کوین بر عهده صندوق است و سرمایه‌گذار مجبور به پرداخت مستقیم آنها نیست.

معایب و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری در ETF بیت کوین

اگرچه ETF بیت‌کوین امکانات جذابی دارد، اما معایب و محدودیت‌هایی نیز همراه آن هست که سرمایه‌گذاران باید به آنها توجه ویژه داشته‌باشند:

• عدم مالکیت مستقیم بیت‌کوین: با سرمایه‌گذاری در ETF، مالکیت واقعی بیت‌کوین به شما منتقل نمی‌شود و کنترل دارایی در دست صندوق بیت کوین و متولیان آن است. این موضوع به‌ویژه برای کسانی که ارزش کنترل غیرمتمرکز و نگهداری شخصی کیف پول بیت کوین را می‌دانند، می‌تواند محدودیت محسوب شود.
• خطای ردیابی و تفاوت عملکرد: اگرچه ETFها به‌عنوان نماینده دارایی‌های پایه طراحی شده‌اند، اما همواره عملکردی منطبق با قیمت واقعی آن دارایی ندارند؛ این اختلاف که «خطای ردیابی» نام دارد، نشان می‌دهد که قیمت ETF لزوماً بازتاب دقیقی از بهای BTC نیست. برای نمونه، در بازه ۱۹ تا ۲۷ اکتبر ۲۰۲۱، با وجود کاهش ۱ درصدی قیمت بیت‌کوین، ارزش سهام ETF پروشرز ۲.۴۵٪ و گری‌اسکیل ۷.۵٪ افت کرد که بیانگر شدت این ناهماهنگی است.
• کارمزدهای مدیریت: گرچه این کارمزدها معمولاً کمتر از هزینه‌های نگهداری مستقیم است، اما همچنان بخشی از سود سرمایه‌گذار را کاهش می‌دهد و باید در استراتژی سرمایه‌گذاری لحاظ شود.
• محدودیت در زمان معامله: درحالی‌که بیت‌کوین به‌صورت ۲۴ ساعته و در تمام روزهای هفته قابل‌معامله است، صندوق‌های ETF بیت‌کوین محدود به ساعات کاری بازارهای بورس هستند.
• زمان‌بر بودن فرایند تسویه حساب: بیت‌کوین با امکان انتقال آنی و کارمزدهای مستقل از واسطه‌های مالی، تجربه‌ای سریع و کم‌هزینه در پرداخت‌های بین‌المللی فراهم می‌کند. اما در مقابل، تراکنش‌های مربوط به ETF بیت‌کوین مانند سایر دارایی‌های بورسی، برای تسویه به دو روز کاری نیاز دارند. این تفاوت، سرمایه‌گذاران را دوباره به چارچوب‌های سنتی مالی بازمی‌گرداند و بخشی از مزایای اصلی رمزارزها را از بین می‌برد.
• ریسک‌های نظارتی: بازار ETF بیت‌کوین تحت نظارت سازمان‌های مالی است و تغییرات در سیاست‌های نظارتی، به‌ویژه از سوی نهادهایی مانند SEC، می‌تواند بر دسترسی و قیمت ETF تاثیرگذار باشد.
• محدودیت جغرافیایی و قانونی: برخی کشورها هنوز اجازه معامله ETF بیت‌کوین را صادر نکرده‌اند یا قوانین خاصی برای آن در نظر گرفته‌اند که ممکن است موجب محدودیت‌های دسترسی برای سرمایه‌گذاران شود.
• ریسک‌های مرتبط با نگهداری متمرکز: برخلاف فلسفه اصلی بیت‌کوین که مبتنی بر بلاک‌چین و غیرمتمرکزبودن است، نگهداری دارایی در خزانه‌های متمرکز ممکن است مخاطرات خاصی مثل خطرات امنیتی یا سوءمدیریت را به همراه داشته‌باشد.

تأثیر ETF بیت کوین بر قیمت این ارز دیجیتال

پذیرش و راه‌اندازی ETF بیت کوین تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت این ارز دیجیتال داشته‌است؛ زیرا با فراهم‌کردن دسترسی آسان و قانونمند برای سرمایه‌گذاران خرد و نهادی، تقاضا برای بیت‌کوین افزایش می‌یابد. این ابزار مالی، بیت‌کوین را به جریان اصلی سرمایه‌گذاری وارد می‌کند و با جذب سرمایه‌های سنتی، می‌تواند موجب رشد قیمت و کاهش نوسانات شدید شود. 

ضمن این‌که رسمیت‌یافتن بیت‌کوین از طریق ETFها اعتماد عمومی را تقویت کرده و نقش مهمی در تثبیت جایگاه آن به‌عنوان یک دارایی معتبر ایفا می‌کند.

سوالات متداول درباره ETF بیت کوین