هاردفورک چیست؟ راهنمایی کامل برای کاربران تازه‌کار و باتجربه

بازار ارزهای دیجیتال و دنیای فناوری بلاک‌چین، مسیری پر پیچ‌وخم و مملو از اصطلاحات و مفاهیم فنی مختلف است. یکی از این اصطلاحات مهم که اغلب باعث ایجاد کنجکاوی، بحث و حتی سردرگمی می‌شود، «هاردفورک» نام دارد. این پدیده، نقطه عطفی قابل توجه در روند تکامل ارزهای دیجیتال است که اغلب منجر به نوآوری‌های جدید، تغییر قوانین موجود و برطرف‌کردن مسائل و مشکلات یک شبکه بلاک‌چین می‌شود.

ولی واقعاً هاردفورک چیست؟ چرا باید نسخه‌های متفاوتی از یک ارز وجود داشته باشد؟ این اتفاق چگونه کاربران، توسعه‌دهندگان و کل اکوسیستم رمزارزها را دستخوش تغییر می‌کند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات تا انتهای این مقاله از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس با ما همراه باشید.

فایل صوتی مقاله را اینجا گوش کنید

فورک چیست؟

«فورک» (Fork) در لغت به‌معنای چنگال است. در زبان انگلیسی، این کلمه برای اشاره به تقسیم‌شدن چیزی مثل رودخانه یا جاده به دو شاخه مجزا نیز استفاده می‌شود. در دنیای نرم‌افزار و کامپیوتر، «فورک» زمانی اتفاق میفتد که توسعه‌دهندگان یک کپی از کد منبع پروژه خود ایجاد و پروژه مستقلی را با هدف ساخت یک نرم‌افزار جدید آغاز می‌کنند. ولی در دنیای رمزارزها، این اصطلاح به تغییر در کد یا نرم‌افزار زیربنایی یک بلاک‌چین اشاره دارد که قوانین حاکم بر پروتکل ارز دیجیتال را تغییر می‌دهد.

فورک‌ها در دنیای کریپتو به دو دسته هارد فورک (Hard fork) و سافت فورک (Soft fork) تقسیم می‌شوند که هر کدام اهداف خاصی را دنبال می‌کنند. اهمیت فورک‌ها در دنیای بلاک‌چین در این است که زمینه تکامل یک شبکه را فراهم کرده، عملکرد آن را بهبود می‌بخشند؛ گاهی مسائل امنیتی را برطرف می‌کنند و حتی با رفع اختلافات جامعه، در نهایت آینده درخشان‌تری را برای ارزهای دیجیتال رقم می‌زنند.

هاردفورک چیست و چگونه کار می‌کند؟

برای اینکه بهتر متوجه شوید هاردفورک چیست، جاده‌ای را تصور کنید که در یک نقطه، به دو مسیر مجزا تقسیم می‌شود که هر کدام به مقصدی متفاوت می‌رسند. این تشبیه ساده‌ای برای درک مفهوم «هاردفورک» در دنیای بلاک‌چین است. در حقیقت، این رویداد یک تغییر اساسی در پروتکل شبکه بلاک‌چین است که یک ارز دیجیتال را به دو بخش مجزا تقسیم می‌کند و زمانی رخ می‌دهد که گره‌های شبکه (نودها) تحت یک به‌روزرسانی نرم‌افزاری قرار می‌گیرند.

در نتیجه این به‌روزرسانی، گره‌ها با بلاک‌چین موجود ناسازگار می‌شوند که واگرایی دائمی آن‌ها را در پی دارد. در اینجا منظور از «تقسیم‌شدن» این است که نسخه قدیمی بلاک‌چین دیگر با نسخه جدید سازگار نخواهد بود. همه گره‌ها باید به آخرین نسخه نرم‌افزار پروتکل ارتقا داده‌شوند تا تراکنش‌های جدید را تأیید کنند.

پس از هر هارد فورک، یک ارز کاملاً جدید ایجاد می‌شود که در یک مسیر جدید حرکت خواهد کرد و دیگری، مسیر قدیمی را دنبال می‌کند. هرچه تعداد اپراتورهای گره‌ای که نودهای خود را به نسخه جدید ارتقا می‌دهند بیشتر باشد، موفقیت یک هاردفورک بیشتر تضمین می‌شود.

سافت فورک چیست و چگونه کار می‌کند؟

سافت فورک یک ارتقاء با امکان سازگاری با نسخه قبلی، برای پروتکل بلاک‌چین است که بدون نیاز به ارتقای نرم‌افزارهای همه کاربران، قوانین جدیدی را برای شبکه تعریف می‌کند. به عبارت ساده‌تر، گره‌هایی که نسخه‌های قدیمی‌تر را اجرا می‌کنند، همچنان می‌توانند با گره‌هایی که تحت قوانین جدید فعالیت دارند، تعامل برقرار کنند. البته این کار احتمالاً با محدودیت‌های عملکردی همراه خواهد بود.

برخلاف هارد فورک، سافت فورک‌ها منجر به واگرایی دائمی بلاک‌چین یا ایجاد یک ارز دیجیتال جدید نمی‌شوند. بلکه زنجیره واحد همچنان حفظ می‌شود، گره‌های ارتقایافته قوانین جدید را می‌پذیرند و گره‌های به‌روزرسانی‌نشده همچنان از قوانین قدیمی پیروی می‌کنند.

گفتنی است که برای اجرای یک سافت فورک، رسیدن به اجماع اکثریت بین مشارکت‌کنندگان شبکه ضرورت دارد. در این شرایط درصد قابل توجهی از ماینرها، اعتبارسنج‌ها یا گره‌ها باید نرم‌افزار ارتقایافته را اجرا کنند.

سافت‌فورک‌ها معمولاً با هدف ایجاد تغییرات جزئی، مانند رفع اشکال یا بهینه سازی شبکه، بدون ایجاد شکاف زنجیره‌ای کامل، اجرا می‌شوند. پیاده‌سازی ویژگی‌های جدید در سطح برنامه‌نویسی، افزایش عملکرد شبکه، کاهش هزینه‌های کمیسیون، افزایش سطح حریم خصوصی بلاک‌چین یا بهبود امنیت، ازجمله اهداف مهم سافت‌فورک‌ها هستند.

دلیل ایجاد هاردفورک چیست؟

شاید از خودتان بپرسید اصلاً دلیل اجرای هاردفورک چیست؟ در پاسخ به این سوال مهم باید گفت توسعه‌دهندگان یک شبکه بلاک‌چین، معمولاً زمانی اجرای یک هاردفورک را دستور کار خود قرار می‌دهند که قصد ایجاد تغییراتی بنیادی و قابل‌توجه در پروتکل شبکه را دارند. این تصمیم ممکن است به دلایل مختلفی گرفته شود، از جمله نیاز به ارتقاء نرم‌افزار، اضافه‌کردن پچ‌های امنیتی، یا رفع اختلاف نظرها در جامعه.

هنگامی که یک هارد فورک شروع می‌شود، گره‌هایی که به نسخه جدید پروتکل ارتقا پیدا نمی‌کنند، دیگر قادر به تایید تراکنش‌ها در زنجیره جدید نخواهند بود. علاوه بر این، ممکن است توسعه‌دهندگان تصمیم بگیرند همزمان با تکامل فناوری بلاک‌چین، تغییراتی را در راستای بهبود عملکرد، مقیاس‌پذیری یا پاسخ‌گویی شبکه ایجاد کنند. نمونه بارز این تغییر، پیدایش بیت کوین کش در سال ۲۰۱۷ بود؛ یعنی زمانی که توسعه‌دهندگان به دنبال افزایش سرعت تراکنش با تغییر محدودیت‌های اندازه بلوک بودند.

برای مطالعه بیشتر: هاردفورک‌های شبکه بیت کوین؛ شاخه‌هایی که به دنیای کریپتو شکل دادند

یکی دیگر از دلایل مهم ایجاد هارد فورک در یک شبکه بلاک‌چین، رفع‌ مشکلات امنیتی است. اگر آسیب‌پذیری‌هایی در پروتکل بلاک‌چین شناسایی شوند که می‌توانند سرمایه‌های کاربران یا یکپارچگی شبکه را به خطر بیندازد، هاردفورک چاره کار خواهد بود.

علاوه بر این موارد، زمانی که گروه‌های مختلف در بطن یک جامعه بلاک‌چین نتوانند در مورد تغییرات پیشنهادی به توافق برسند، اختلاف‌نظرهایی شکل می‌گیرد که می‌تواند منجر به ایجاد هارد فورک شود. در این شرایط یک گروه به فعالیت در بلاک چین اصلی ادامه می‌دهند و گروهی دیگر قوانین جدید را اتخاذ می‌کنند، همانطور که در مورد اتریوم و اتریوم کلاسیک در سال ۲۰۱۶ شاهد بودیم.

تفاوت سافت فورک با هاردفورک چیست؟

مهم‌ترین تفاوت بین هارد فورک و سافت فورک در سازگاری آنها با قوانین فعلی بلاک‌چین و تأثیر آنها بر شبکه نهفته است. در این بخش، بار دیگر ویژگی‌های هر یک از انواع فورک‌ها در شبکه‌های بلاک‌چین را با هم مرور می‌کنیم تا راحت‌تر درک کنیم تفاوت بین سافت‌فورک و هاردفورک چیست.

همانطور که گفتیم، هاردفورک یک ارتقاء ناسازگار با نسخه قبلی، برای پروتکل بلاک‌چین است. تغییرات قابل توجهی در قوانین شبکه ایجاد می‌کند و در نتیجه ناسازگاری میان نسخه جدید با نسخه قدیمی، زنجیره بلوکی به دو زنجیره مجزا تقسیم می‌شود. این اتفاق اغلب با ایجاد یک ارز دیجیتال جدید همراه است. برای ادامه مشارکت در شبکه، تمام گره‌ها و ماینرها باید به پروتکل جدید ارتقا پیدا کنند.

برای آگاهی بیشتر، مقاله “تفاوت بین سافت فورک و هارد فورک و تاثیر آن‌ها بر شبکه بلاک‌چین” را بخواندید.

از طرف دیگر، سافت فورک یک ارتقاء سازگار با نسخه قبلی است. قوانین موجود را بدون منسوخ کردن گره‌های قدیمی اصلاح می‌کند و به گره‌هایی که ارتقاء‌نیافته‌اند اجازه می‌دهد همچنان بلوک‌ها و تراکنش‌ها را تحت قوانین جدید تأیید کنند و اطمینان بدهند که شکاف زنجیره‌ای رخ نمی‌دهد. سافت فورک‌ها معمولاً برای به‌روزرسانی‌های جزئی، مانند بهینه‌سازی یا افزودن ویژگی‌های جدید استفاده می‌شوند و برای اجرای قوانین جدید به توافق اکثریت ماینرها نیاز است.

آشنایی با چند هارد فورک‌ معروف

اکنون که فهمیدیم هاردفورک چیست و چه کاربردی دارد، بد نیست با چند نمونه از هاردفورک‌های معروفی آشنا شویم که در تاریخچه نه‌چندان قدیمی بلاک‌چین، تحولات زیادی به‌همراه داشته‌اند.

بیت کوین کش (BCH)

زمان فورک: 1 آگوست ۲۰۱۷

نتیجه: بیت کوین کش به‌عنوان یک ارز دیجیتال جدید ایجاد و از بلاک‌چین اصلی بیت کوین جدا شد.

هدف: هدف این هارد فورک افزایش اندازه بلوک و بهبود سرعت تراکنش و مقیاس‌پذیری، رفع ازدحام و کارمزدهای بالای شبکه بیت‌کوین بود.

اتریوم کلاسیک (ETC)

زمان فورک: ۲۰ جولای ۲۰۱۶

نتیجه: اتریوم کلاسیک به‌عنوان بلاک‌چین اصلی اتریوم معرفی شد، درحالی‌که زنجیره جدید اتریوم با پروتکل به‌روزرسانی‌شده فعالیت خود را آغاز کرد.

هدف: این فورک پاسخی به هک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر غیرمتمرکز دائو (TheDAO) بود که در آن میلیون‌ها دلار اتر به‌سرقت رفت. جامعه اتریوم تصمیم گرفت با ایجاد یک زنجیره جدید و نوشتن یک قرارداد هوشمند تازه، وجوه بازگشتی را فقط به سرمایه‌گذاران اصلی بازگرداند، اما برخی از کاربران این تغییر را رد کردند. این اختلاف‌نظر منجر به ایجاد شبکه اتریوم کلاسیک (Ethereum Classic) شد.

بیت کوین اس‌وی (BSV)

زمان فورک: ۱۵ نوامبر ۲۰۱۸

نتیجه: بیت کوین اس‌وی (Satoshi Vision) از بیت‌کوین کش جدا شد و یک ارز دیجیتال جدید دیگر ایجاد کرد.

هدف: این فورک ناشی از اختلاف‌نظر در جامعه بیت کوین کش بر سر تغییرات پروتکل بود. حامیان بیت کوین اس‌وی (SV) قصد داشتند آرمان‌های اصلی ساتوشی ناکاموتو برای بیت کوین، از جمله اندازه بلوک‌های بزرگتر (تا ۱۲۸ مگابایت) را عملی کنند.

اتریوم ۲.۰ (مرج)

زمان فورک: ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲

نتیجه: اتریوم از مکانیزم اثبات کار (PoW) به مکانیسم اجماع اثبات سهام (PoS) تغییر کرد.

هدف: هدف از این هارد فورک بهبود سطح کارایی اتریوم در زمینه انرژی، مقیاس‌پذیری و پایداری از طریق جایگزینی ماینینگ با استیکینگ بود.

بیت کوین گلد (BTG)

زمان فورک: ۲۴ اکتبر ۲۰۱۷

نتیجه: بیت کوین گلد به‌عنوان یک ارز دیجیتال جدید، از بیت کوین جدا شد.

هدف: این فورک با هدف احیای فرایند استخراج با کارت‌گرافیک‌های اصلی از طریق جایگزینی الگوریتم SHA-256 بیت کوین با Equihash بود.

علاوه بر موارد فوق، هاردفورک لایت‌کوین کش (LCC) در ۱۸ فوریه ۲۰۱۸، پیدایش شبکه هایو (Hive) از استیم (Steem) در مارس ۲۰۲۰ و فورک AuxPoW در شبکه دوج کوین در سپتامبر ۲۰۱۴ از دیگر نمونه‌های هاردفورک در تاریخ ارزهای دیجیتال هستند.

هارد فورک: تحولاتی عمیق در دنیای بلاک‌چین

امروزه درک مفهوم انواع فورک در شبکه‌های بلاک‌چین و تفاوت‌های ظریف میان این دو رویداد دگرگون‌کننده، از الزاماتی است که هم مبتدیان و هم فعالان با تجربه بازار رمزارزها باید بر آن واقف باشند. آشنایی با این مفهوم به شما کمک می‌کند ضمن گرفتن تصمیمات آگاهانه‌تر، روندهای آینده را با دقت بیشتری پیش‌بینی کنید و درنهایت، با اطمینان بیشتری در این دنیای غیرمتمرکز قدم بردارید.

سوالات متداول درباره هاردفورک