بررسی وایت پیپر فانتوم (FTM)؛ فانتوم فراتر از بلاک چین

وایت پیپر فانتوم (Fantom / FTM) مشابه با سایر رمزارزها، اطلاعات مهم مربوط به این شبکه بلاک چین و ارز دیجیتال را در اختیار عموم قرار می‌دهد. در وایت پیپر فانتوم مواردی از قبیل اهداف این پروژه، محصولات و قابلیت‌های آن عنوان شده‌اند و همچنین پارامترهایی که به ارز دیجیتال فانتوم FTM ارزش می‌دهند، توضیح داده‌ شده‌اند.

پادکست مقاله وایت پیپر فانتوم

از این رو یکی از مهم‌ترین قدم‌ها قبل از سرمایه‌گذاری و خرید فانتوم به‌ویژه در حجم‌های سنگین، مطالعه وایت پیپر این رمزارز است تا بتوانید تصمیمی آگاهانه برای سرمایه خود بگیرید. در وایت پیپر فانتوم، این پروژه اولین پلتفرم قرارداد هوشمند دنیا معرفی شده که مبتنی بر فناوری دگ (DAG) فعالیت می‌کند.

در این مقاله از ارز دیجیتال او ام پی فینکس، قصد داریم به بخش‌های مهم وایت پیپر فانتوم بپردازیم و نگاهی دقیق‌تر و تخصصی‌تر به این بلاک چین و رمزارز داشته باشیم.

وایت پیپر فانتوم ؛ معرفی پروژه و اهداف آن

در بخش ابتدایی وایت پیپر فانتوم، نوشته شده که فناوری بلاک چین بستری را فراهم کرده که چندین نود (Node) بتوانند توافقات یا همان فرآیند اجماع را بدون حضور یک نهاد مرکزی پیش ببرند. اما این فناوری با چندین محدودیت و چالش اساسی روبرو است که از میان آن‌ها می‌توان به عدم تسویه آنی تراکنش‌ها و مقایس‌پذیری (Scalability) اشاره کرد. با وجود این‌که برخی شبکه‌ها الگوریتم اجماع (Consensus Algorithm) خود را ارتقا داده‌اند، برخی دیگر نظیر بیت کوین و اتریوم هم برای تشکیل بلوک تراکنش‌ها، یک زمان مشخص را برنامه‌ریزی کرده‌اند.

مطالعه بیشتر: آشنایی با مفهوم نود در بلاک چین

این تمهیدات باعث شده مدت‌زمان تایید تراکنش‌ها (Confirmation Times) بیشتر طول بکشد که در واقع یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که مانع از پذیرش گسترده فناوری بلاک چین در صنایع مختلف شده است. با این‌که پلتفرم‌های قرارداد هوشمند پیشرفته‌ای مانند کاردانو (Cardano) و ایاس (EOS) ظهور کرده‌اند، همچنان استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) عمومی در سطحی گسترده صورت نگرفته است.

مطالعه بیشتر: فناوری دفتر کل توزیع شده یا DLT چیست؟

با توجه به این موارد، یک طراحی جدید تحت عنوان «گراف غیرمدور جهت‌دار» (Directed Acyclic Graph) یا همان دگ (DAG) توسعه پیدا کرد. وایت پیپر فانتوم نوشته که این پروژه یک «پلتفرم قرارداد هوشمند مبتنی بر دگ» بوده که با هدف ایجاد راه‌کار برای مشکل مقیاس‌پذیری فناوری‌های دفترکل توزیع‌شده راه‌اندازی شده است.

مطالعه بیشتر: گراف غیرمدور جهت‌دار یا دگ چیست؟

پلتفرم فانتوم جهت برقراری اجماع میان نودها از پروتکلی تحت عنوان لاچسیس (Lachesis Protocol) استفاده می‌کند که با زنجیره یا شبکه اپرا (OPERA Chain) ادغام شده است. این ادغام با هدف ساخت اپلیکیشن در این شبکه و بهره‌وری از تراکنش‌های آنی و کارمزدهای نزدیک به صفر صورت گرفت.

ماموریت اصلی فانتوم، پشتیبانی از انواع تراکنش‌های مالی در دنیا و ساخت اکوسیستمی است که در آن، تراکنش‌ها در لحظه تکمیل شده و اشتراک‌گذاری اطلاعات هزینه بسیار کمی داشته باشد. فناوری پرسرعت دگ، قابل پیاده‌سازی در مقیاس‌های بزرگ است و زیرساختی فوق‌العاده مطمئن را برای تراکنش‌های مالی و اشتراک‌گذاری اطلاعات به‌وجود می‌آورد. پلتفرم فانتوم اپن سورس (متن باز / Open Source) بوده که یعنی جامعه کاربران و توسعه‌دهندگان می‌توانند در پروتکل آن تغییرات ایجاد کنند و ابزارهای ویژه ساخت اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps) را به‌کار گیرند.

فانتوم در نظر دارد با پیاده‌سازی یک موتور اجماع جدید مبتنی بر فناوری دگ، سطح مقیاس‌پذیری این شبکه را نامحدود کند و بتواند هزاران تراکنش را در هر ثانیه پردازش کند. شبکه اپرا نیز با به‌کارگیری پروتکل لاچسیس، روشی را پیش گرفته که طبق آن هر بلوک ایونت (Event Block) به اعتبارسنجی تراکنش قبل از خود پرداخته و به این ترتیب، تراکنش‌ها بدون نیاز به ترتیب زمانی اعتبارسنجی و پردازش می‌شوند. از این رو، افزایش تعداد تراکنش‌ها منجر به تاخیر در عملکرد شبکه نمی‌شود.

همچنین شبکه فانتوم توانسته از این طریق، مدیریت تاریخچه اطلاعات را بر عهده پروتکل خود شبکه گذاشته و از سرویس‌های خارجی نظیر اوراکل (Oracle) استفاده نمی‌کند. بلوک ایونت‌ها یا رویدادهای فانتوم، حاوی چندین بسته داده (Data Package) هستند که در آن‌ها اطلاعاتی از قبیل تراکنش‌ها، فعالیت قراردادهای هوشمند، تاریخچه داده‌ها، مدیریت سطح اعتبار نودها و پاداش‌ها ذخیره می‌شوند.

وایت پیپر فانتوم ؛ زنجیره اپرا (OPERA)

شبکه اپرا طبق نوشته وایت پیپر فانتوم، فناوری منحصربه‌فرد این پروژه محسوب می‌شود. اپرا در قالب یک زیرساخت غیرمتمرکز، با هدف رفع مشکل مقیاس‌پذیری شبکه‌های بلاک چین فعلی طراحی شده که می‌تواند تعداد زیادی بلوک تراکنش را در مقیاس‌های سنگین پردازش کند. زنجیره اپرا تراکنش‌ها و سایر اطلاعات شبکه را به‌صورت آنی و در محیطی غیرمتمرکز پردازش می‌کند.

اپرا از زبان برنامه نویسی اسکالا (Scala) در سطحی بالا جهت کامپایل‌کردن (Compile) بایت‌کد (Bytecode) قراردادهای هوشمند در شبکه فانتوم استفاده می‌کند. اپرا دارای سه لایه اصلی است: لایه هسته (Core Layer) که تراکنش‌ها را در مقایس‌های بزرگ پردازش می‌کند، لایه ابزاری (Ware Layer) که پشتیبانی از قراردادهای هوشمند و دیگر قابلیت‌ها را تامین کرده و لایه اپلیکیشن (Application Layer) که ویژه پشتیبانی از اپلیکیشن‌های شخص ثالث است.

از لایه هسته زنجیره اپرا جهت اجرای مطمئن تراکنش‌ها در سطح اکوسیستم فانتوم و سایر شبکه‌های فرعی آن استفاده می‌شود. این لایه فناوری است که از لحاظ تئوری، قابلیت پردازش ۳۰۰,۰۰۰ تراکنش در هر ثانیه را دارد.

در بخش بعدی وایت پیپر فانتوم، الگوریتم اجماع لاچسیس (Lachesis Consensus Algorithm / LCA) ویژه شبکه اپرا معرفی شده است. زنجیره اپرا با استفاده از این مکانیزم، شاهد ارتقای عملکرد و امنیت فانتوم در قالب یک دفتر‌کل توزیع‌شده مبتنی بر فناوری دگ است. مکانیزم اجماع LCA با الهام از فناوری تحمل خطای بیزانسی (Lachesis Consensus Algorithm / LCA)، سطح فرآیند اجماع در این شبکه را به سایر بلاک چین‌ها رسانده و نه‌تنها از حملات ایجاد‌شده از سوی نودها جلوگیری کرده، بلکه توان عملیاتی شبکه را تا ۳۰۰,۰۰۰ تراکنش بر ثانیه ارتقا می‌دهد.

هدف از پیاده‌سازی الگوریتم LCA تشکیل یک دگ مبتنی بر لاچسیس در این پروتکل است. یعنی مجموعه‌ای از پیوندها (Links) میان بلوک‌های ایوِنت که در واقع یک دگ را تشکیل می‌دهند، به یک سیستم توزیع‌شده با قابلیت ذخیره داده‌های اختیاری و عدم امکان تغییر در آن‌ها تبدیل ‌می‌شوند. هر بلوک ایونت به بلوک قبلی خود متصل شده و قابلیت تغییر ساختار داده‌های خود را دارد. این یعنی که با افزایش تعداد بلوک‌ها، سرعت و تعداد اعتبارسنجی‌ها نیز رشد پیدا می‌کند.

سیستم LCA به‌صورت کاملاً ناهمزمان (Asynchronous) عمل می‌کند و هنگامی که دو تراکنش مشابه در شبکه ثبت می‌شوند (مشابه با حملات دوبار خرج‌کردن)، تنها تراکنشی اعتبارسنجی می‌شود که زودتر ثبت شده است. ترتیب میان این تراکنش‌ها هم بر اساس لیست موجود در شبکه اصلی (Main Chain List) صورت می‌گیرد. ساختار داده‌های هر بلوک ایونت در لاچسیس به این صورت است:

• داده‌های ذخیره‌شده: هر بلوک ایونت می‌تواند حاوی چندین بسته داده باشد. بسته‌های داده بر اساس عملکرد آن‌ها می‌توانند در انواع تراکنش، قرارداد هوشمند، تاریخچه اطلاعات، سطح اعتبار نودها، پاداش‌ها و . . . باشند.
• امضا (Signature): امضای دیجیتال کاربری که بلوک ایونت را ساخته، در این ساختار داده وجود داشته و هویت کاربر نیز از طریق یک حساب کاربری یا آدرس کیف پول او تعیین می‌شود.
• یک یا چند مقدار هش مربوط به بلوک قبلی: این داده‌ها در هر بلوک ذخیره شده تا در قالب پیوندی میان بلوک‌ها استفاده شود.

هر بلوک ایونت جدید، تنها بلوک والد یعنی قبل از خود را اعتبارسنجی می‌کند و این کار را از طریق هش (Hash) موجود در آن انجام می‌دهد و از جایی که تمامی هش‌های موجود از بلوک‌های والد قبلی گرفته شده، امکان تغییر یا حذف بلوک‌های قبلی وجود ندارد.

وایت پیپر فانتوم ؛ امنیت

وایت پیپر فانتوم نوشته که یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های مد نظر این پروژه امنیت است. پروتکل فانتوم از فناوری فوق‌العاده امن رمزنگاری منحنی بیضوی (Elliptic Curve Cryptography / ECC) استفاده کرده تا سطح امنیت هنگام انتقال داده‌ها بین امضاهای دیجیتال و نودها ارتقا پیدا کند. یکی از مزایای مهم این فناوری، اطمینان از امنیت بالا در عین استفاده از کلیدهای کم‌حجم در کیف پول‌ها است. همچنین این قابلیت باعث شده فرآیند محسابات هنگام امضای تراکنش‌ها، با سرعت بالاتری انجام پذیرند.

اما به‌منظور تامین امنیت پروتکل لاچسیس و محافظت از آن در برابر حملات سایبری، چند سناریو حمله برای آن تعریف شده که رویکرد این پروتکل در برابر این حملات نیز توضیح داده شده است.

حمله سیبل (Sybil Attack): یک مهاجم ممکن است چندصد نود زنجیره اپرا را در یک کامپیوتر بسازد؛ اما با توجه به این‌که روش عملکرد نودها در شبکه اپرا شبیه به مکانیزم اثبات سهام نمایندگی‌شده یا نیابتی (Delegated Proof of Stake / DPoS) است، نتیجه رأی‌گیری برای اجماع به‌گونه‌ای خواهد بود که نود خراب‌کار شناسایی می‌شود. مهاجم نمی‌تواند یک حق رأی اضافه داشته باشد تا یک نود دیگر را وارد شبکه کند. همچنین از جایی که هر سیستم کامپیوتری می‌تواند تنها یک نود را بسازد، اجرای حمله سیبل در زنجیره اپرا غیرممکن می‌شود.

حمله زنجیره انگلی (Parasite Chain Attack): در پروتکل‌های مبتنی بر دگ، می‌توان ارتباط با شبکه را طوری نشان داد که شبیه به یک بلوک ایونت معتبر باشد و از این طریق، یک حمله زنجیره انگلی را اجرا کرد. هنگامی که شبکه اصلی (Main Chain) بلوک‌ها که متشکل از چندین بلوک ایونت مرتبط با یکدیگر هستند در پروتکل لاچسیس ایجاد شد، فرآیند اعتبارسنجی هر بلوک آغاز می‌شود. در این فرآیند هر بلوکی که به شبکه اصلی متصل نیست نامعتبر در نظر گرفته شده و مشابه با حملات خرج مجدد (Double-Spending)، در فرآیندها لحاظ نمی‌شود.

سیل تراکنش‌ها (Transaction Flooding): یک مهاجم ممکن است تعداد زیادی تراکنش معتبر را از کیف پول خود انجام دهد تا بار عملیاتی شبکه را بیش از حد کند. زنجیره اپرا جهت جلوگیری از این سناریو، یک کارمزد تراکنش ناچیز را اعمال می‌کند. از جایی که مهاجم برای پیش‌برد تراکنش‌های خود ملزم به پرداخت کارمزدها است، به‌دلیل هزینه سنگین مجموع کارمزدها نمی‌تواند حمله خود را ادامه دهد. نودهای شبکه و کاربرانی که به عملکرد شبکه مثل اجرای تراکنش‌ها کمک می‌کنند، پاداش داده می‌شوند و این پاداش‌ها به اندازه‌ای کافی است که کاربران و نودها هم‌راستا با اهداف و عملکرد صحیح شبکه فانتوم فعالیت کنند.

وایت پیپر فانتوم ؛ کاربردپذیری از طریق پروتکل ابزارها

پروتکل ابزارهای اپرا و فانتوم یعنی “Ware Protocol” شامل پروتکل‌های تراکنش‌ها، قراردادهای هوشمند، استوری‌ها، سابقه و اعتبار و پاداش‌دهی می‌شود که هر یک از این پروتکل‌ها، می‌توانند در دنیای واقعی کاربرد داشته باشند.

پروتکل تراکنش (Transaction Protocol): کاربران فعال در اکوسیستم اپرا که می‌توانند کسب‌و‌کارهای مختلف در حوزه‌های مخابرات، امور مالی، حمل و نقل، اتومبیل‌های برقی، فروش، رستوران، تولیدات و . . . باشند، با استفاده از پروتکل تراکنش قادر به ارائه کالا و خدمات به مشتریان خود هستند. مثلاً می‌توان از این پروتکل در یک کمپانی تحویل غذا استفاده کرد.

به این ترتیب که یک اپلیکیشن را از طریق قراردادهای هوشمند در شبکه اپرا نوشت که در آن کاربران بتوانند پس از ثبت سفارش غذا و تحویل آن، هزینه مربوطه را پرداخت کنند. مشتری غذای خود را در اپلیکیشن سفارش داده به نسبت هزینه مربوطه، توکن‌های فانتوم را در اپلیکیشن ارسال می‌کند. سپس با تحویل‌گرفتن غذا توکن‌های مربوطه از طریق قرارداد هوشمند این اپلیکیشن، طی یک تراکنش به رستوران پرداخت می‌شوند. در صورت مشکل در تحویل غذا هم، مشتری می‌تواند سفارش خود را تغییر دهد یا توکن‌های خود را پس بگیرد که این عملیات، از طریق پروتکل اپرا انجام می‌شود.

پروتکل قرارداد هوشمند (Smart Contract Protocol): پروتکل قرارداد هوشمند فانتوم، در وقع کدهای نوشته‌شده‌ای هستند که الزامات یک قرارداد هوشمند را به‌صورت آنلاین تامین، اعتبارسنجی و اجرا می‌کنند و برای این‌کار به ثبت یک سند قرارداد یا نهاد شخص ثالث نیازی ندارند. قرارداد هوشمند به‌طور خودکار منطق و بندهای یک قرارداد را اجرا می‌کند. با استفاده از یک قرارداد هوشمند در فناوری دفترکل توزیع‌شده می‌توان به اموری نظیر تبادل پول، دارایی، سهام یا هر متغیر دیگری در فضایی شفاف و بدون نیاز به واسطه یا کارگزار پرداخت.

فناوری قرارداد هوشمند شبیه به یک ماشین فروش خودکار (Vending Machine) عمل کرده که بر اساس مقررات از پیش تعیین‌شده و در صورت برقراری شرایطی مشخص، به‌طور خودکار فعالیت می‌کند. با استفاده از قراردادهای هوشمند در شبکه اپرا، می‌توان پول را در این شبکه به امانت گذاشت و در صورت برقراری شرایط مورد نظر، به طرف دیگر قرارداد با تراکنش ارسال شود. در این قراردادها بخشی تحت عنوان استوری (STORY) تعریف شده که پس از برقراری شرایط و اجرای هر قرارداد به‌وجود آمده و وظیفه ذخیره جزئیات عملکرد قرارداد مربوطه را دارد.

پروتکل استوری (Story Protocol): پروتکل استوری ویژه ثبت و مدیریت مقادیر متغیر، مانند اطلاعات مربوط به یک خط تولید از آغاز تا انتهای تحویل محصول است. این پروتکل از داده‌های بخش STORY هر بلوک تراکنش استفاده می‌کند که گنجایش ذخیره اطلاعات بیشتری را نسبت به اطلاعات عادی یک تراکنش داشته و قابلیت به ارث‌بردن ویژگی‌های تراکنش والد خود را نیز دارند.

همچنین، الگوریتمی در این‌جا تعبیه شده تا از فضای ذخیره هدررفته و اطلاعات مازادِ بلااستفاده جلوگیری کند. در زنجیره اپرا در بلاک چین فانتوم قابلیت ساخت قراردادهای هوشمند، پردازش تراکنش‌ها به‌همراه داده‌های بخش استوری و ذخیره اطلاعات مربوط به نودها در ریشه هر استوری در زمان ساخت هر بلوک وجود دارد.

پروتکل سابقه و اعتبار (Reputation Protocol): این پروتکل در واقع محلی است که بر اساس صنعت مورد نظر، نهادهایی نظیر مشتریان، فروشندگان، آژانس‌های تحویل، تامین‌کنندگان و . . . در اکوسیستم فانتوم فعالیت می‌کنند و می‌توانند به ارزیابی یکدیگر بپردازند. میزان اعتبار و سابقه عملکرد هر نهاد، بر اساس ارزیابی دیگر شرکت‌کنندگان محاسبه شده و با اعمال در معیارهای تعریف‌شده، پاداش یا مزایای مربوطه به افراد داده می‌شوند.

در این پروتکل در زنجیره اپرا، امتیاز و اطلاعات موجود دائماً در حال به‌روزرسانی است و در صورت نیاز، فرا خوانده می‌شوند. امتیاز سابقه و اعتبار، عددی بین ۰ تا ۱۰۰ است و چهار سطح از A تا D دارد. هنگامی که شاخص‌ها و ضوابط یک مدل ارزیابی تعریف شوند، امتیاز اعتبار هر فرد بر اساس وزن مشخص‌شده برای معیار مربوطه محاسبه می‌شود.

پروتکل پاداش‌دهی (Reward Protocol): در نظام اقتصادی ارز دیجیتال فانتوم (FTM)، برای هر فردی که به مشارکت در اکوسیستم و بهبود آن پرداخته، پاداش در قالب توکن‌های فانتوم داده می‌شود. تمامی کاربران برای تعاملات سازنده در این شبکه انگیزه مالی خواهند داشت و از این طریق، یک سیستم مطمئن به‌وجود می‌آید.

پروتکل پاداش‌دهی چندین قرارداد هوشمند را در پروتکل سابقه و اعتبار اجرا کرده که بر اساس تعداد تراکنش‌ها فعالیت می‌کنند و هنگامی که شرایط مد نظر برقرار شود، پاداش مربوطه به کاربر داده می‌شود. حتی این پاداش‌ها می‌توانند در قالب توکن‌های دیگر باشند که نشان‌دهنده سابقه عملکرد درخشان یک کاربر بوده و در ازای آن، مزایایی ویژه‌ای برای کاربر در نظر گرفته شود.

شبکه سونیک (Sonic): سونیک یکی از جدیدترین زیرمجموعه‌های اکوسیستم فانتوم در سال ۲۰۲۴ بوده که ویژگی‌های یک بلاک چین به‌روز را در اختیار دارد. سونیک یک ماشین مجازی (Virtual Machine) جدید داشته، فضای ذخیره آن تقویت شده و فرآیند اجماع در آن بهینه‌تر صورت می‌گیرد. پیش‌بینی شده شبکه سونیک فانتوم بتواند بیش از ۲۰۰۰ تراکنش را در هر ثانیه پردازش کند و میانگین زمان اتمام هر فرآیند در آن ۱ ثانیه باشد که در عین حال، بخش بسیار کوچکی از فضای ذخیره نسبت به نمونه قبلی خود یعنی اپرا را اشغال می‌کند.

وایت پیپر فانتوم نوشته که سونیک به‌عنوان جدیدترین ارتقا در این اکوسیستم، با هدف بهبود عملکرد کلی این پلتفرم بدون نیاز به بازگشت به حالت شاردینگ (Sharding) و افزودن لایه‌های جدید به شبکه راه‌اندازی شده است. سونیک نیاز به هارد فورک (Hard Fork) نداشته و با هر بلاک چین دارای قابلیت ماشین مجازی اتریوم (EVM) سازگار است. این یعنی که هر ابزار و اپلیکیشنی که تاکنون در اکوسیستم فانتوم و اتریوم ساخته شده‌اند، در شبکه سونیک نیز قابل استفاده هستند.

بازار NFT آرتیون (Artion): آرتیون یک بازار ان اف تی با ویژگی‌های کامل برای توکن‌های NFT منیت‌شده در شبکه فانتوم است. این بازار که مبتنی بر همین بلاک چین ساخته شده، سطح تجربه کاربری در معاملات ان اف تی را تا حد زیادی ارتقا داده و مزایای قابل توجهی را به کاربران خود می‌دهد.

از میان این مزایا می‌توان به سرعت تراکنش ۱ ثانیه‌ای، کارمزدهای صفر در بازار، کارمزدهای پایین برای انجام تراکنش‌ها، هزینه مینت ثابت NFT به‌میزان ۱ واحد فانتوم و عدم محدودیت در تعداد معاملات اشاره کرد. بازار آرتیون جهت تسهیل استفاده کاربران طراحی شده و پیچیدگی‌های NFT ها را با رفع نیاز به کدنویسی برای آن‌ها از بین برده است.

در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، سعی کردیم به مهم‌ترین بخش‌های وایت پیپر فانتوم و ویژگی‌های این اکوسیستم بپردازیم. در صورتی که پیرامون موارد فوق سوال، پیشنهاد و یا انتقادی داشتید، خواهشمندیم با ثبت نظر خود با ما در ارتباط باشید.

سوالات پرتکرار از وایت پیپر فانتوم