دقیق‌ترین تاریخچه بلاک چین | گریز از واسطه‌ها و سانسور

در دنیایی که همیشه تحت سلطه قدرت‌های متمرکز، الگوریتم‌های غیرشفاف و نظارت بی‌وقفه دولت‌ها اداره شده‌، تمایل به دردست‌گرفتن کنترل داده‌ها، تراکنش‌های مالی و هویت دیجیتال شهروندان، هرگز تا این اندازه قوی نبوده‌است. ناامیدی از واسطه‌ها، نگرانی‌ در مورد سانسور و حس منفی نفوذ و نظارت دائم نهادها، به حرکتی همه‌جانبه به سمت تمرکززدایی منجر شد. در قلب این جنبش، فناوری بلاک چین نهفته است؛ یک اختراع انقلابی که بر پایه یک اصل شکل گرفت: میل به فرار از محدودیت‌های واسطه‌ها، سانسور و کنترل متمرکز.

این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، داستانی است از تاریخچه بلاک چین؛ از ایده‌های اولیه تا پیدایش آن به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای توانمندسازی، استقلال و توزیع عادلانه‌تر منابع.

بلاک چین چیست؟

پیش از اینکه سرگرم داستان پیدایش بلاک چین شویم، بد نیست مفهوم این فناوری تحول‌آفرین را بهتر بشناسیم. بلاک چین (blockchain) دراصل یک دفترکل دیجیتالی مشترک و غیرقابل تغییر است که در شبکه‌ای از رایانه‌ها (نودها) توزیع شده‌است. این شبکه را می‌توان به‌عنوان یک توالی در حال افزایش از سوابق، به نام بلوک (blocks)، در نظر گرفت که به‌طور ایمن، با استفاده از فناوری رمزنگاری (cryptography)، به یکدیگر متصل می‌شوند.

هر بلوک حاوی یک مهر زمانی (timestamp) و اطلاعات مربوط به تراکنش‌ها است. ویژگی متمایزکننده بلاک چین همین ماهیت غیرمتمرکز آن است؛ یعنی این دفتر کل، به‌جای اینکه توسط یک نهاد واحد کنترل شود، تحت نظارت مجموعه‌ای از نودها یا گره‌ها (nodes) قرار دارد که یک رونوشت از دفترکل را نزد خود نگه می‌دارند و باعث می‌شوند کل سیستم در برابر سانسور یا نقاط شکست به‌شدت مقاوم باشد.

جادوی بلاک چین، در نحوه اضافه‌شدن بلوک‌های جدید به زنجیره نهفته است. به‌محض ثبت‌شدن یک تراکنش جدید، اطلاعات آن همراه با سایر تراکنش‌ها در یک بلوک جمع می‌شود. سپس این بلوک توسط شبکه‌ای از نودها و از طریق یک فرآیند اجماع -مانند «اثبات کار» یا «اثبات سهام»- اعتبارسنجی و تأیید می‌شود. اتفاق‌نظر اکثریت نودها در یک شبکه بلاک‌چین تضمین می‌کند که کلیه رونوشت‌های موجود از دفترکل توزیع‌شده، وضعیتی یکسان و قابل تایید دارند.

پس از تأیید، بلوک به زنجیره اضافه می‌شود و یک سابقه دائمی و شفاف ایجاد می‌کند. این داده‌ها تغییرناپذیر هستند، زیرا هر بلوک با یک رشته الفبایی با نام «هش» از بلوک قبلی امضا می‌شود. به این ترتیب، زنجیره‌ای شکل می‌گیرد که دستکاری آن فوق‌العاده دشوار خواهد بود. به این دلیل که هرگونه تلاش برای تغییر یک بلوک، مستلزم تغییر همه بلوک‌های بعدی آن است و این کار، در بیشتر موارد از نظر محاسباتی امکان‌پذیر نیست.

برخلاف باور عموم، کاربردهای بلاک چین بسیار فراتر از حیطه ارزهای دیجیتال است. توانایی این فناوری در ایجاد سوابق ایمن، شفاف و قابل حسابرسی، آن را برای استفاده در طیف وسیعی از کاربردها، از مدیریت زنجیره تامین و مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا سیستم‌های رای گیری و هویت دیجیتال، مناسب کرده‌است. این فناوری در حوزه‌های مختلف، با حذف واسطه‌ها، ضمن ساده‌تر کردن فرایند کار، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و افراد را قادر می‌سازد کنترل بیشتری بر داده‌های خود داشته باشند.

تاریخچه بلاک چین

تاریخچه بلاک چین داستانی از نوآوری است که با تمایل به ایجاد دنیایی امن‌تر، شفاف‌تر و غیرمتمرکزتر آغاز شد. در ادامه این بخش به بررسی نقاط عطف کلیدی در توسعه بلاک چین، از ایده‌های اولیه تا پذیرش گسترده آن می‌پردازیم و با افراد و رویدادهایی که این فناوری تحول‌آفرین را شکل دادند، بیشتر آشنا می‌شویم.

ایده خلق بلاک چین و روند توسعه آن تا سال ۲۰۰۸

می‌توان به‌جرات گفت، توسعه فناوری بلاک چین به‌شدت تحت تأثیر جنبش سایفرپانک (cypherpunk movement) قرار داشت؛ گروهی که در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی، از پتانسیل‌های رمزنگاری و فناوری‌های تقویت حریم خصوصی برای تغییرات اجتماعی و سیاسی حمایت می‌کرد. اصول و چشم‌انداز این جنبش در رابطه با ارتباطات و تراکنش‌های امن و خصوصی، زمینه را برای پیدایش و توسعه فناوری بلاک چین فراهم کرد.

ردپای اولیه مفهوم بلاک چین را می‎‌توان در سال ۱۹۸۲ جستجو کرد، یعنی زمانی که دیوید چاوم (David Chaum)، پروتکلی شبیه به بلاک چین را در پایان نامه دکترای خود پیشنهاد کرد. البته عده‌ای بر این باورند که رالف مرکل (Ralph Merkle) اولین کسی بود که بعد از معرفی یک رویکرد نوین برای توزیع کلید عمومی و امضای دیجیتال با نام «احراز هویت درختی» و فناوری درخت مرکل (Merkle Tree)، اولین قدم‌ها را برای شکل‌دادن به تاریخچه بلاک چین برداشت.

به هر حال، در سال ۱۹۹۱، استوارت هابر (Stuart Haber) و دبلیو اسکات استورنتا (W. Scott Stornetta) روشی نوین برای زمان‌بندی اسناد دیجیتال ارائه کردند که هدف آن جلوگیری از دستکاری تاریخ‌ اسناد بود. مقاله‌ آن‌ها سیستمی را توصیف می‌کرد که برای حفظ یکپارچگی و محرمانگی سوابق الکترونیکی طراحی شده بود، بدون اینکه به استفاده از خدمات الصاق مهر زمانی نیاز داشته باشد. این دو نفر، برای بهبود کارایی طراحی خود، در سال ۱۹۹۲ رویکرد پیشنهادیشان را با ادغام درختان مرکل ارتقا دادند. این به‌روزرسانی امکان ترکیب چندین گواهی سند را در یک بلوک واحد فراهم کرد و پردازش کارآمدتر اسناد متعدد را ممکن ساخت.

در سال ۱۹۹۸، نیک سابو (Nick Szabo)، مفهوم بیت گلد (bit gold) را پیشنهاد کرد که به‌عقیده بسیاری، پیش‌درآمدی برای بیت کوین بود. مفهوم هش‌کش (Hashcash) که در سال ۱۹۹۷ توسط آدام بک (Adam Back) توسعه یافت، مکانیسم اثبات کار را برای مبارزه با هرزنامه‌های ایمیلی معرفی کرد که بعداً به عنصر اساسی معماری بیت کوین تبدیل شد.

سپس، استفان کنست (Stefan Konst) نظریه خود را در مورد زنجیره‌های امن رمزنگاری و ایده‌هایی برای پیاده‌سازی آن، در سال ۲۰۰۰ منتشر کرد. در همین سال یک دانشمند علوم کامپیوتر و رمزنگاری به نام هال فینی (Hal Finney) سیستمی موسوم به RPoW را معرفی کرد که با ثبت مالکیت توکن‌ها در یک سرور معتبر، به حل مشکل دابل اسپندینگ (Double spending) کمک نمود. بسیاری این سیستم را نمونه اولیه بلاک چین می‌دانند.

در نهایت در سال ۲۰۰۸، ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) با انتشار وایت‌پیپر بیت کوین، یک سیستم ارز دیجیتال غیرمتمرکز را معرفی کرد که از بلاک چین برای دستیابی به تراکنش‌های امن و ناشناس، بدون نیاز به یک مرجع مرکزی استفاده می‌کرد. ناکاموتو این طرح را با استفاده از روشی مشابه هش کش (Hashcash) برای الصاق مهر زمانی بلوک‌ها، بدون نیاز به امضای یک شخص مورد اعتماد بهبود بخشید.

بیت کوین و تاریخچه بلاک چین

درحالی‌که پیش‌سازهای فناوری بلاک چین از مدت‌ها قبل وجود داشت، پیدایش واقعی این فناوری به شکل امروزی آن را می‌توان به انتشار وایت‌پیپر بیت کوین در سال ۲۰۰۸ توسط ساتوشی ناکاموتو نسبت داد. معرفی بیت کوین به‌عنوان جایگزینی انقلابی برای سیستم‌های مالی سنتی و ترسیم روند توسعه این فناوری در آینده، نقطه عطفی در تاریخچه بلاک چین محسوب می‌شود.

سال ۲۰۰۹، زمان گذار بیت کوین از قالب یک نظریه به واقعیت بود. ناکاموتو اولین بلوک بیت کوین، موسوم به جنسیس بلاک (Genesis Block) یا بلوک صفر (Block 0) را در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۰۹ استخراج و مفهوم بلاک چین را تثبیت کرد. اندکی پس از آن، در ۸ ژانویه ۲۰۰۹، ناکاموتو نسخه ۰.۱ نرم افزار بیت کوین را به‌صورت یک کد منبع باز منتشر کرد. اولین تراکنش بیت کوین نیز در تاریخ ۱۲ ژانویه ۲۰۰۹ اتفاق افتاد؛ زمانی که ناکاموتو ۱۰ واحد از این دارایی نوظهور را برای هال فینی ارسال نمود.

رشد بیت کوین از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲

هرچند رمزارز بیت کوین (BTC) اولین تغییرات قیمت خود را بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ تجربه کرد و از ۰.۱ دلار به حدود ۰.۳۰ دلار رسید، شبکه بیت‌کوین در دو سال ابتدایی فعالیت خود، کمتر از ۱۰۰۰ آدرس منحصربه‌فرد و کمتر از ۱۰ هزار تراکنش در روز را شاهد بود. در این بازه زمانی چندین رویداد کلیدی، رشد اولیه آن را آغاز کردند و مردم کم‌کم برای خرید بیت کوین ترغیب شدند.

بخوانید: تاریخچه بیت کوین؛ نگاهی از زمان پیدایش بیت کوین تاکنون

 در فوریه ۲۰۱۰، اولین صرافی ارزهای دیجیتال تأسیس و بیت کوین برای اولین بار به‌صورت عمومی معامله شد. اولین هاوینگ بیت کوین نیز در سال ۲۰۱۲ اتفاق افتاد و پاداش استخراج این ارز دیجیتال را از ۵۰ واحد به ۲۵ واحد BTC کاهش داد. در این سال، قیمت بیت کوین از ۵.۲۷ دلار، به حدود ۱۳.۳۰ دلار رسید. مجموعه این رویدادها، نقش بسزایی در ترسیم تاریخچه بلاک چین دارند.

رشد بلاک چین با ورود اتریوم

با ورود اتریوم به دنیای کریپتو، انقلابی بزرگ در فناوری بلاک چین ایجاد شد. بر خلاف بیت کوین، که در درجه اول به‌عنوان یک ارز دیجیتال شناخته می‌شد، اتریوم پلتفرمی بود که بیشتر برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) و قراردادهای هوشمند معرفی شد. این شبکه جدید به توسعه‌دهندگان اجازه می‌داد طیف گسترده‌تری از برنامه‌ها، از جمله پلتفرم‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، توکن‌های غیرمثلی (NFT) و پروژه‌های مختلف مبتنی بر وب۳ (Web3) را بسازند.

علاوه‌بر اینکه این نوآوری افزایش علاقه سرمایه‌گذاران برای خرید اتریوم را به‌همراه داشت، باعث پیشرفت‌های تکنولوژیکی قابل توجهی در حوزه فناوری بلاک چین شد و چشم‌انداز فین‌تک را به‌کلی تغییر داد. این تحولات منجر به افزایش تقاضا برای آموزش بلاک چین و مشارکت بیشتر شرکت‌های مالی بزرگ در این حوزه شده‌است. مشارکت‌های جدید نیز به‌نوبه‌خود باعث ایجاد نوآوری، پایداری و پذیرش گسترده‌تر بخش‌های مختلف اکوسیستم بلاک چین می‌شود. به همین جهت است که به‌عقیده بسیاری، اتریوم تا به امروز نقشی حیاتی در تاریخچه بلاک چین ایفا کرده‌است.

معرفی بلاک چین به عنوان فناوری اصلی در سال ۲۰۱۶ تا الان

از حدود سال ۲۰۱۶، بلاک چین کم‌کم از یک فناوری صرف، به یک مفهوم اصلی در دنیای دیجیتال تبدیل شد که جرقه‌ای برای تغییرات و دگرگونی‌های متعدد در صنایع مختلف ایجاد کرد. پیشرفت‌های کلیدی مانند توکن‌سازی دارایی‌های دنیای واقعی، ظهور پلتفرم‌های بلاک‌چین به‌عنوان یک سرویس (Blockchain-as-a-Service) یا به‌اختصار BaaS توسط غول‌های فناوری و توسعه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) توسط کشورهای متعدد، موقعیت بلاک‌چین را به‌عنوان یک نیروی تحول‌آفرین تثبیت کرده‌است.

در حال حاضر، صنایع مالی، مدیریت زنجیره تامین و صنایع مراقبت‌های بهداشتی در زمینه پذیرش بلاک چین پیشتاز هستند، ولی انتظار می‌رود با توسعه هرچه بیشتر این فناوری، صنایع دیگری مانند رسانه‌ها، خرده‌فروشی‌ها، توریست و گردشگری و حتی دولت‌ها، پذیرش راه‌حل‌های مبتنی بر بلاک چین را در دستور کار خود قرار دهند.

رابطه بلاک چین و بیت کوین

در بخش قابل‌توجهی از تاریخچه بلاک چین، ارتباط تنگاتنگی میان این فناوری و بیت کوین مشاهده شده‌است. با وجود این رابطه جدایی‌ناپذیر، هریک مفهومی متمایز دارند. بلاک چین فناوری پایه است – یک دفتر کل توزیع شده و تغییرناپذیر که تراکنش‌ها را در شبکه‌ای از نودها ثبت می‌کند. درحالی‌که بیت کوین یک کاربرد خاص از این فناوری و اولین و شناخته‌شده‌ترین ارز دیجیتال است. برای درک بهتر این رابطه می‌توانید بلاک چین را به عنوان سیستم‌عامل و بیت کوین را به‌عنوان یکی از برنامه‌های کاربردی آن در نظر بگیرید.

این همزیستی را می‌توان به این شکل نیز توضیح داد: بیت کوین برای عملکرد ایمن و شفاف خود، به بلاک چین متکی است. در مقابل، موفقیت و دیده‌شدن هرچه بیشتر بیت کوین باعث توسعه و درک فناوری بلاک چین می‌شود. درست است که بلاک چین اکنون به کاربردهایی بسیار فراتر از ارزهای دیجیتال دست پیدا کرده‌است، بیت کوین همچنان برجسته‌ترین مورد کاربری و نمایشی قدرتمند از پتانسیل آن برای ایجاد انقلابی در زمینه اعتماد و شفافیت سیستم‌های دیجیتال محسوب می‌شود.

تاریخچه بلاک چین: از رویای سایفرپانک تا انقلابی جهانی

در مقاله‌ای که خواندید، تکامل فناوری بلاک چین با ریشه‌های فکری آن در جنبش سایفرپانک و تجلی عملی آن در بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال را بررسی کردیم. نقاط عطف کلیدی در تاریخچه بلاک چین، از توسعه اولیه و پذیرش بیت کوین گرفته تا ظهور اتریوم و گسترش پذیرش آن در صنایع مختلف را شرح دادیم و بلاک چین را به‌عنوان یک فناوری انقلابی با پتانسیل تغییر آینده امور مالی، حاکمیت و مدیریت داده، به سمت یک چشم‌انداز دیجیتال غیرمتمرکز و عادلانه‌تر به تصویر کشیدیم.

سوالات متداول درباره تاریخچه بلاک چین