تاریخچه بلاک چین و سیر تکامل آن

برای بررسی تاریخچه بلاک چین (Blockchain)، بهتر است پیشرفت در حوزه فناوری به‌ویژه دنیای اینترنت را با گروه‌بندی رویدادهای مهم پیرامون آن مورد بررسی قرار داد. از این اتفاقات می‌توان تولید اولین شبکه کامپیوتری گسترده در دهه شصت میلادی، توسعه سیستم پست الکترونیک در دهه هفتاد و ساخت اِترنت (Ethernet) چند سال بعد از آن، راه‌اندازی شبکه جهانی اینترنت در دهه نود و پیدایش اولین مرورگرها و موتورهای جست و جو در ادامه همان سال‌ها را نام برد.

فناوری اینترنت نیز هم راستا با این پیشرفت‌ها تحولات چشم‌گیری را تجربه کرد. هر قدمی که برداشته می‌شد در شکل‌گیری اینترنتی که امروزه می‌شناسیم و از آن استفاده می‌کنیم بسیار اساسی بوده است.

بسیاری از فناروی‌هایی که این روزها به‌راحتی از کنار آن‌ها می‌گذریم در زمان پیدایش خود انقلابی به‌پا کرده‌اند. فقط گوشی‌های موبایل هوشمند را در نظر بگیرید که تا چه حد زندگی شخصی و کاری ما را دچار تغییر کرده‌اند.

در گذشته وقتی شخصی از دفتر کارش بیرون می‌رفت انگار که ناپدید می‌شد چون تلفن‌ها وابسته به مکان بودند، اما حالا همراه هر شخص هستند. اما امروزه حتی عشایر هم از طریق تلفن‌های هوشمند مشغول به کسب و کار هستند و اگر دقت کنید، تلفن‌های هوشمند تنها یک دهه است که به وجود آمده‌اند.

تاریخچه بلاک چین و پیدایش فناوری ها

این روزها در بحبوحه یک انقلاب آرام دیگر هستیم: بلاک‌ چین؛ یک پایگاه داده توزیع‌شده که وظیفه نگهداری یک لیست پویا و در حال افزایش از اسنادی تحت عنوان “بلوک” (Block) را دارد. ابتدا بهتر است در روند بررسی تاریخچه بلاک چین ، اتفاقات دهه اخیر را مرور کنیم:

نخستین نوآوری اصلی بلاک‌چین، یک پروژه آزمایشی از ارزی دیجیتال (Digital Currency) به نام بیت‌ کوین (Bitcoin / BTC) بود. هم‌اکنون ارزش بازار بیت‌کوین بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد دلار متغیر است، توسط بسیاری از مردم به‌عنوان یک روش پرداختی مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک بازار انتقال پول گسترده و رو به رشد را به‌وجود آورده است.

نوآوری بعدی خود بلاک‌چین بود که در واقع درک تکنولوژی زیرساختی بود که بیت‌کوین تحت آن عمل می‌کرد؛ این تکنولوژي قابلیت جدا شدن از رمزارز (Cryptocurrency) را داشت و می‌توانست در بسیاری از فعالیت‌های درون سازمانی مورد استفاده قرار بگیرد. تقریباً تمام موسسات مالی بزرگ دنیا در حال حاضر مشغول به تحقیق و بررسی روی فناوری بلاک‌چین هستند و در سال ۲۰۱۷ تقریبا ۱۵ درصد بانک‌ها از شروع به استفاده از بلاک‌چین کردند.

سومین نوآوری در تاریخچه بلاک چین با عنوان “قرارداد هوشمند” (Smart Contract) ظاهر شد که نمودی از نسل دوم از سیستم‌های بلاک‌چین به‌نام اتریوم (Ethereum / ETH) بود. اتریوم برنامه‌های کوچک کامپیوتری را به‌طور مستقیم داخل یک بلاک چین پیاده‌سازی کرد که ارائه‌دهنده ابزارهای مالی گوناگون مانند وام و اوراق قرضه بود و مانند بیت‌ کوین تنها متشکل از توکن‌های پولی نبود.

ارزش بازار پلتفرم قراردادهای هوشمند اتریوم در حال حاضر نزدیک به ۱۸۰ میلیارد دلار است و صدها پروژه مختلف تحت این بلاک چین در حال فعالیت هستند.

چهارمین نوآوری اصلی و مهم، نسخه پیشرفته تکنولوژی بلاک‌چین با الگوریتم “اثبات سهام” (Proof-of-Stake / PoS) است. نسل‌های کنونی بلاک‌ چین دارای الگوریتم “اثبات کار” (Proof-of-Work) هستند که بر اساس آن، تصمیم‌گیری بر عهده گروهی است که دارای بیشترین نیروی کامپیوتری و توان محاسباتی هستند.

به این گروه‌ها استخراج‌گر یا “ماینر” (Miner) گفته می‌شود که پایگاه‌های داده وسیعی را جهت تامین امنیت به‌کار گرفته و در ازای کار خود ارزهای دیجیتال را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند.

سیستم‌های جدید این پایگاه‌های داده را کنار گذاشته و ابزارهای مالی پیشرفته‌ای را به منظور تامین همان سطح امنیت و یا بهتر از آن جایگزین کرده‌اند. بلاک چین‌های اثبات سهام حدوداً در سال ۲۰۱۸ شروع به کار کردند.

پنجمین نوآوری در تاریخچه بلاک چین ، مسئله مقیاس پذیری در این فناوری است. هم‌اکنون در بلاک‌ چین‌ها کامپیوترهای متصل به این شبکه وظیفه پردازش تراکنش‌ها را بر عهده دارند که این رویه سرعت کافی را برای انجام امور ندارد. یک بلاک‌ چین مقیاس‌بندی شده می‌تواند با تشخیص تعداد کامپیوترهای لازم برای اعتبارسنجی هر تراکنش و تقسیم کار به‌صورت بهینه، بدون کاهش سطح امنیت شبکه، به فرآیندهای آن سرعت ببخشد.

انجام چنین کاری بدون به خطر انداختن امنیت و پایداری بلاک‌ چین کاری دشوار بوده اما غیرممکن نیست. از بلاک‌ چین‌های مقیاس‌بندی شده انتظار می‌رود همانند واسطه‌گران بزرگ دنیای بانکداری ، VISA و SWIFT، سرعت بالایی برای انجام عملیات اینترنتی داشته باشند.

این افق از نوآوری نشان‌گر ده سال فعالیت گروهی خبره از مهندسان کامپیوتر، رمزنگاران و ریاضیدان‌ها است. زمانی که جامعه جهانی تحت تاثیر پتانسیل کامل این پیشرفت‌های غیرمنتظره قرار گیرند، دنیا می‌تواند شکل عجیب و غریبی پیدا کند.

خودروها و پهبادهای بدون راننده برای خدماتی مانند ایستگاه‌های شارژ یا محل فرود از بلاک‌ چین برای پرداخت استفاده می‌کنند. انتقال‌های بین‌المللی ارز به جای اینکه چند روز زمان ببرند کمتر از یک ساعت انجام شده و حتی می‌توان با افزایش توان عملیاتی سیستم‌های فعلی، تکمیل این فرآیندها را به چند دقیقه رساند.

چنین تغییراتی، هزینه انجام تراکنش‌ها را نیز به‌شدت کاهش خواهند داد. زمانی که هزینه‌های انجام عملیات مالی دیگر برخلاف گذشته از شفافیت کامل برخوردار شوند، در مدل‌سازی تجاری امروزه تغییراتی ناگهانی، گسترده و غیر قابل پیش‌بینی در انجام توافقات و یا عدم توافقات تجاری صورت خواهد گرفت.

برای مثال، در گذشته حراج‌ها و مزایده‌ها کوتاه‌مدت و بومی بودند، اما امروزه از طریق وبسایت eBay جهانی هستند که به محض کاهش هزینه‌های دسترسی به مشتری، تغییرات ناگهانی در این سیستم رخ داد. از بلاک‌چین انتظار می‌رود که از طریق هر یک از این‌ها موج جدیدی را آغاز کند، همانطور که تجارت الکترونیک در اواخر دهه نود میلادی اختراع شد.

پیش‌بینی مسیری که بلاک‌چین پیش خواهد برد کار سختی است. کسی بود که از پیدایش شبکه‌های اجتماعی خبر داشته باشد؟ چه کسی فکرش را می‌کرد که کلیک کردن روی عکس دوست‌هایمان جای نشستن جلوی تلویزیون را بگیرد؟ این‌طور که پیدا است، پیشگوها معمولاً درباره سرعت تغییرات اغراق می‌کنند و اثرات بلندمدت را دست کم می‌گیرند.

اما حسی که پیشرفت صنعت بلاک‌ چین به آدم می‌دهد، می‌گوید که این تغییرات به بزرگی اختراع اینترنت خواهند بود و احتمالاً این حرف بدون اغراق باشد. چیزی که قابل پیش‌بینی است تکامل بلاک‌ چین و همه‌گیری این نمونه جدید از تعاملات است که از زنجیره‌های تامین تا قرارهای ملاقات‌ اینترنتی را شامل می‌شود و با توجه به پیشرفت بلاک‌ چین در دهه اخیر، شاید واقعاً آینده از آنچه که فکرش را می‌کنیم به ما نزدیک‌تر است.

تا اواخر دهه نود میلادی استفاده امن از کارت اعتباری در اینترنت غیرممکن بود و در حقیقت تجارت الکترونیک وجود نداشت. اکنون بلاک چین با چه سرعتی یک انقلاب را رقم خواهد زد؟ رویکرد دوبی در برابر بلاک چین را در نظر بگیرید: صدور تمامی اسناد دولتی بر بستر بلاک‌ چین در سال ۲۰۲۰ و اعلام آغاز پروژه‌های قدرتمند در سال ۲۰۲۱.

طرح ابَرشبکه توافقات یا همان “Internet of Agreements” که در نشست سران دولت جهانی ارائه شد بر اساس چنین رویکردی ایجاد شده که شامل تغییراتی بنیادی در معاملات جهانی می‌شود و با استفاده از بلاک‌چین برخی از موانع به وجود آمده توسط برِگزیت (Brexit) و خروج آمریکا از توافقات همکاری در برخی مناطق را می‌توان از بین ببرد.

این اهداف جاه‌طلبانه با آزمون و خطا ثابت می‌شوند و دستاورد پروژه‌هایی مانند دوبی، بسیار فراتر از صرفاً جبران هزینه آزمون خطاها و صرفه جویی در هزینه‌ها خواهد بود.

سیر زمانی پیدایش بلاک‌چین

• ۱۹۹۱ (۱۳۶۹)

یک زنجیره بلوکی امن و رمزنگاری شده برای اولین بار توسط استوارت هابر و اسکات استورنتا معرفی شد.

• ۱۹۹۸ (۱۳۷۶)

فعالیت نیک سابو، مهندس کامپیوتر، بر روی پروژه “بیت گُلد” (BitGold) در قالب یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز

• ۲۰۰۰ (۱۳۷۸)

استفان کُنست نظریه خود را در مورد زنجیره‌های امن رمزنگاری شده و به کارگیری آن‌ها ارائه داد.

• ۲۰۰۸ (۱۳۸۶)

فرد یا افرادی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو یک وایت‌پیپر (Whitepaper) حاوی مدل‌سازی بلاک‌ چین را منتشر کردند.

• ۲۰۰۹ (۱۳۸۷)

ناکاموتو اولین بلاک‌ چین را تحت عنوان یک دفترکل عمومی (DLT) و برای انجام تراکنش‌ها از طریق بیت‌ کوین اجرا کرد.

• ۲۰۱۴ (۱۳۹۲)

بلاک‌چین از ارز جدا شده و قابلیت‌های آن برای انجام دیگر تراکنش‌های مالی و امور درون سازمانی بررسی شد. نسخه دوم بلاک‌چین خلق شد که کاربردهایی غیر ارزی داشت.

سخن پایانی

با ظهور و پیشرفت اینترنت دنیای ما دستخوش تغییرات زیادی شد و همین اتفاق با پیدایش تلفن‌های هوشمند دوباره تکرار شد؛ حالا به نظر می‌سد که دوباره و با سرعت بیشتری قرار است تغییرات گسترده‌ای را به واسطه حضور بلاک‌ چین شاهد باشیم.

بلاک‌چین یک پایگاه داده توزیع شده است که بین نودهای یک شبکه کامپیوتری به اشتراک گذاشته می‌شود. به‌عنوان یک پایگاه داده، بلاک‌ چین به صورت الکترونیک و دیجیتال اطلاعات را ذخیره می‌کند. بستر بلاک‌ چین به کاربران و برنامه‌نویسان اجازه داده تا از زیرساخت کنونی آن کاربردهای نوینی خلق کنند.

بلاک‌ چین همراه با کاربردهای فراوان خود که هم‌اکنون به کار گرفته شده و در حال بررسی هستند، بعد از تقریباً ۳۰ سال توانسته صدای خود را به دنیا برساند و با توجه به بیت‌ کوین و دنیای رمزارزها حضور پر رنگی را رقم زده است. بلاک‌ چین که حالا تبدیل به یک واژه ثقیل بر سر زبان هر سرمایه‌گذاری در دنیا شده، عملیات تجاری و دولتی را به صورت دقیق، موثر، امن، ارزان و بدون حضور واسطه‌ای انجام می‌دهد.

از تاریخچه بلاک چین و سیر تکامل آن پیدا است که صحبت دقیق در مورد آینده این فناوری و دنیای رمزارزها کار سختی است. طرفداران این حوزه بسیار مشتاقانه در حال ادامه دادن هستند و اگر بخواهیم از نقطه نظر آن‌ها نگاه کنیم، می‌بینیم که در لحظاتی تاریخی زندگی می‌کنیم که تکنولوژی در اوج حرکت خود و رو به رشد و تکامل است.

منابع: Harvard Business Review, ICAEW, Investopedia