معرفی ۱۴ پروژه برتر دیفای (DeFi) در سال ۲۰۲۵

دیفای (DeFi) یک اکوسیستم مالی متشکل از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) است که بر بستر شبکه‌های بلاک‌چینی (عمدتا اتریوم) ساخته شده‌اند.

اگرچه نمی‌توان زمان دقیقی را برای تولد دیفای تعیین کرد اما می‌توان گفت که این حوزه به‌مرور و با ترکیب اجزای مختلف پشته‌های بلاک‌چین و نوآوری‌های کلیدی در صنعت کریپتو به وجود آمد. این عناصر با هدف حل مسائل مشخص یا بهبود خدمات موجود، دست‌به‌دست هم دادند تا چیزی را شکل دهند که امروز به‌عنوان پلتفرم ‌های دیفای می‌شناسیم.

پلتفرم های دیفای بر بستر شبکه‌های غیرمتمرکز اجرا می‌شود؛ این بدان معناست که هیچ نهاد واحدی کنترل آن را در دست ندارد. برخلاف سیستم مالی سنتی که تحت نظارت نهادهای متمرکز قرار دارد، در دیفای واسطه‌ای وجود ندارد و همه چیز از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود؛ یعنی قراردادهایی که به‌صورت خودکار و در صورت تحقق شرایط خاص اجرا می‌شوند.

در کنار این ساختار فنی، سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAO) نیز در پس توسعه و پایداری پروژه‌های دیفای نقش دارند. هر DAO می‌تواند ساختار حکمرانی مخصوص به خود را تعریف کند. این ساختار می‌تواند شامل سازوکار رای‌گیری، زمان‌بندی واگذاری توکن‌ها، تفویض اختیارات و توسعه پروتکل باشد.

حال که به سوال دیفای چیست پاسخ دادیم، در ادامه این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، با راهنمایی دقیق از بهترین پروژه‌های دیفای در سال ۲۰۲۵ آشنا خواهید شد. پروژه‌هایی که نه‌تنها بر بستر اتریوم، بلکه در سایر بلاک‌چین‌های پرطرفدار همچون سولانا، ترون، Base و موارد دیگر راه‌اندازی شده‌اند.

پل کهکشانی او ام پی فینکس

دیگه نیازی نیست رمزارزهات رو نقد کنی! پل کهکشانی اوام‌پی فینکس، از رمزارزات کم می‌کنه و تراکنش ریالی انجام می‌ده

همین حالا سفارش بده

یونی سواپ؛ برترین صرافی غیرمتمرکز روی اتریوم

یونی سواپ (UNI) یکی از مطرح‌ترین پروژه‌های دیفای و پیشتاز در حوزه صرافی‌های غیرمتمرکز است. این پروتکل تاکنون میلیاردها دلار ارزش قفل‌شده (TVL) را جذب کرده و بستری امن برای معامله، کسب سود و مشارکت فراهم کرده‌است.

یونی سواپ به‌صورت متن‌باز توسعه یافته و ابزارهایی مانند مستندات فنی، راهنمای شروع سریع و SDK جاوا اسکریپت را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهد. همچنین، صندوقی برای ارائه گرنت به پروژه‌های با پتانسیل بالا دارد.

در قلب Uniswap، مکانیزم بازارساز خودکار قرار دارد که به‌جای دفتر سفارش (order book)، از استخرهای نقدینگی برای تطبیق خریدار و فروشنده استفاده می‌کند. یونی سواپ نخستین‌بار فرمول ضرب ثابت (x * y = k) را معرفی کرد که مبنای عملکرد AMM آن است.

این پلتفرم که در ابتدا با نام Unipeg شناخته می‌شد، توسط هایدن آدامز (Hayden Adams) تاسیس شد. او پس از اخراج از شرکت زیمنس در جولای ۲۰۱۷، به یادگیری اتریوم، سالیدیتی و جاوااسکریپت پرداخت و در نهایت، Uniswap را در نوامبر ۲۰۱۸ راه‌اندازی کرد.

در حال حاضر، نسخه سوم این پروتکل یعنی Uniswap V3 فعال است که امکاناتی مانند نقدینگی متمرکز (concentrated liquidity)، کاهش اسلیپیج و مدیریت بهتر ریسک برای تامین‌کنندگان نقدینگی را به ارمغان آورده است.

یونی سواپ تاکنون بیش از ۱۷۶ میلیون دلار سرمایه در ۶ مرحله جذب کرده است. از مهم‌ترین سرمایه‌گذاران آن می‌توان به a16z، Polychain، Paradigm و Union Square Ventures اشاره کرد.

آوه، بزرگ‌ترین پلتفرم وام‌دهی روی اتریوم

آوه (AAVE) یکی از شناخته‌شده‌ترین پلتفرم‌های وام‌دهی در فضای دیفای است. در سال ۲۰۲۱، این پروتکل با بیش از ۱۸ میلیارد دلار ارزش قفل‌شده، بزرگ‌ترین اپلیکیشن دیفای محسوب می‌شد و همچنان جایگاه خود را حفظ کرده‌است.

آوه  که در ابتدا با نام ETHLend فعالیت می‌کرد، روی شبکه اتریوم توسعه یافته و از چندین شبکه دیگر از جمله Polygon، BSC، آربیتروم، آوالانچ، Harmony و Fantom نیز پشتیبانی می‌کند. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد تا در اکوسیستم‌های مختلف، بدون نیاز به واسطه، وام بگیرند یا دارایی خود را قرض دهند.

علاوه بر وام‌دهی، کاربران می‌توانند در Aave اقدام به استیک‌کردن استیبل‌کوین‌هایی مانند USDC یا تامین نقدینگی برای استخرهای پروتکل کنند. همچنین کاربران می‌توانند در فرآیند حاکمیت پروتکل شرکت کرده و با ارائه یا رای‌دهی به پیشنهاداتی تحت عنوان AIP (پیشنهاد بهبود Aave) نقش فعالی ایفا کنند.

آوه در سال ۲۰۱۷ توسط استانی کولچوف (Stani Kulechov) کارآفرین فنلاندی و برنامه‌نویس تاسیس شد. او فارغ‌التحصیل رشته حقوق از دانشگاه هلسینکی است اما از ۱۲ سالگی برنامه‌نویسی می‌کرد و بعدها به فناوری بلاک‌چین علاقه‌مند شد.

آوه حدود ۵۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده و یکی از سرمایه‌گذاران اصلی آن، Fantom Foundation است که در می ۲۰۲۴ مبلغ ۱۰ میلیون دلار در این پروتکل سرمایه‌گذاری کرد.

لیدو، پیشرو در استیکینگ روی اتریوم

لیدو (LDO) یکی از بزرگ‌ترین پروتکل‌های دیفای با بیش از ۳۰ میلیارد دلار ارزش قفل‌شده در دوران اوج خود است. Lido نقش کلیدی در توسعه و فراگیر شدن استیکینگ مایع در شبکه اتریوم ایفا کرده است.

این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد که اتریوم خود را استیک کرده و در ازای آن توکنی به نام stETH (اتریوم استیک‌شده) دریافت کنند. این توکن می‌تواند در سایر برنامه‌های دیفای استفاده شود تا علاوه بر دریافت پاداش استیکینگ، سود مضاعفی نیز از کاربردهای دیگر به‌دست آید، در حالی که امنیت زنجیره بیکن اتریوم نیز حفظ می‌شود.
شایان ذکر است که Lido بیش از ۴ میلیون دلار صرف امنیت و ممیزی‌های کد و همچنین جوایز کشف باگ کرده است تا اعتماد کاربران را جلب و حفظ کند.

لیدو  در سال ۲۰۲۰ توسط سه چهره شناخته‌شده در فضای رمزارز تاسیس شد: کنستانتین لوماشوک بنیان‌گذار P2P Validator و فعال در صنعت کریپتو از سال ۲۰۱۲، واسیلی شاپوالوف توسعه‌دهنده قراردادهای هوشمند با سابقه در پروژه‌های بلاک‌چینی، جردن فیش (معروف به Cobie) چهره مشهور کریپتو و میزبان پادکست محبوب UpOnly. لیدو  طی دو مرحله خصوصی تامین سرمایه کرده‌است. برخی از سرمایه‌گذاران آن شامل Quiet Capital، Pareto Holdings و NextView Ventures هستند.

ایگین لیر پیشرو در ری‌استیکینگ روی اتریوم

ایگین لیر (EigenLayer) یکی از نوآورانه‌ترین پروژه‌های دیفای در اکوسیستم اتریوم است که مفهوم ری‌استیکینگ (Restaking) را معرفی کرده‌است. این فرایند به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های استیک‌شده مانند stETH یا سایر توکن‌های لیکویید استیک (LST) را در استخرهای پروتکل قرار دهند.
با ری‌استیکینگ، امنیت استخر بهینه‌سازی می‌شود و توکن‌های استیک‌شده می‌توانند برای امنیت سایر پروتکل‌ها نیز به‌کار روند. این فرایند به‌صورت انتخابی انجام می‌شود و کاربران باید دو شرط را بپذیرند: نخست، اجازه دسترسی ایگن لیر به اطلاعات برداشت توکن‌های استیک‌شده و دوم، پذیرش مقررات مربوط به جریمه (slashing) توسط اعتبارسنج‌ها.
ایگن لیر مانند یک لایه میانی عمل می‌کند که بازار آزادی میان پروتکل‌ها و اعتبارسنج‌ها ایجاد کرده و امکان تبادل امنیت فراهم می‌سازد. این کار بدون نیاز به ایجاد زیرساخت‌های جدید اعتبارسنجی، امنیت را برای پروتکل‌های جدید تأمین می‌کند.

ایگن لیر در اوایل ۲۰۲۱ توسط سریرام کانان (Sreeram Kannan) تاسیس شد. او متخصص مهندسی، علوم کامپیوتر و مخابرات است و تحصیلات خود را در دانشگاه‌های Guindy، موسسه علوم هند (IISc) و دانشگاه ایلینوی در Urbana-Champaign گذرانده است. همچنین، او استاد دانشگاه واشنگتن و مدیر آزمایشگاه بلاک‌چین UW بوده‌است.

ایگن لیر تا کنون بیش از ۱۶۴ میلیون دلار سرمایه جذب کرده‌است. دور سرمایه‌گذاری اخیر آن در فوریه ۲۰۲۴ انجام شد. برخی از سرمایه‌گذاران کلیدی آن عبارتند از: Blockchain Capital، a16z، WAGMI Ventures و Ambush Capital.

اوندو فایننس (Ondo Finance) بزرگ‌ترین پروتکل دارایی‌های دنیای واقعی  (RWA)

اوندو فایننس پروتکلی است که تمرکز آن بر انتقال دارایی‌های واقعی نظیر اوراق خزانه و اوراق بهادار به بلاک‌چین است. این پروژه عمدتا در شبکه سولانا فعالیت دارد و هدف آن، افزایش نقدشوندگی و کارایی از طریق توکنیزه‌سازی دارایی‌های سنتی و فراهم‌سازی امکان معامله‌ی بی‌وقفه در بازارهای ثانویه است.
در ژوئن، این پلتفرم توکن USDY را راه‌اندازی کرد که نماینده اوراق خزانه‌داری کوتاه‌مدت آمریکا با بازده سالانه ۵.۲٪ است. این توکن از طریق پروتکل Cosmos و IBC (ارتباط بین‌زنجیره‌ای) در بیش از ۹۰ بلاک‌چین در دسترس قرار گرفته‌است.
با افزایش علاقه بازار به دارایی‌های واقعی توکنیزه‌شده، به‌ویژه اوراق خزانه، Ondo توانست رشد چشم‌گیری را در سال ۲۰۲۴ تجربه کند. این شرکت دفتر منطقه‌ای خود را در منطقه آسیا-اقیانوسیه نیز افتتاح کرد.
ناتان آلمن بنیان‌گذار اوندو فایننس است. او پیش‌تر در تیم دارایی‌های دیجیتال گلدمن ساکس فعالیت داشت. تیم این پروژه از مدیران سابق شرکت‌هایی چون McKinsey & Co.، BlackRock و Bridgewater تشکیل شده‌است.
اوندو تاکنون حدود ۳۴ میلیون دلار در سه دور سرمایه‌گذاری جذب کرده است. برخی از سرمایه‌گذاران اصلی آن عبارتند از: Wintermute Ventures و Pantera Capital. همچنین اوندو حدود ۹۵ میلیون دلار از سرمایه خود را در صندوق توکنیزه‌شده بلک راک (با نماد BUIDL) قرار داده‌است.

پنکیک سواپ (PancakeSwap) بزرگ‌ترین DEX در زنجیره هوشمند بایننس (BSC)

پنکیک سواپ (CAKE) یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) محبوب در زنجیره هوشمند بایننس است. این پلتفرم با کارمزد پایین، رابط کاربری آسان و استخرهای نقدینگی متنوع، یکی از انتخاب‌های اول کاربران در BSC محسوب می‌شود.

مانند سایر DEXها، پنکیک سواپ نیز از مکانیزم بازارساز خودکار (AMM) استفاده می‌کند که برخلاف دفتر سفارش، نقدینگی را از طریق استخرها تامین می‌نماید. کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را در این استخرها قرار داده و سود دریافت کنند.

نسخه چهارم پنکیک سواپ امکاناتی از جمله پشتیبانی از توکن‌های گس بومی، کاهش اسلیپیج، پشتیبانی از ETH بومی و… را معرفی کرده‌است.

تیم پنکیک سواپ  ناشناس است و با نام‌های مستعار در رسانه‌های اجتماعی فعالیت می‌کند. با وجود این، این پلتفرم توانسته اعتماد گسترده کاربران را جلب کند.

پنکیک سواپ بیش از ۴ میلیون دلار سرمایه جذب کرده‌است. همچنین، بایننس لبز (بازوی سرمایه‌گذاری بایننس) در توکن حاکمیتی CAKE سرمایه‌گذاری کرده است.

جیتو (Jito) برترین اپلیکیشن در بلاک‌چین سولانا

جیتو یک پلتفرم لیکویید استیکینگ بر پایه بلاک‌چین سولانا است. آنچه Jito را متمایز می‌کند، رویکرد نوآورانه‌اش به مساله MEV (Maximal Extractable Value) است؛ یعنی ارزش حداکثری که می‌توان از اولویت‌بندی تراکنش‌ها استخراج کرد.

جیتو از سیستم حراجی برای MEV استفاده می‌کند، جایی که کاربران برای ترتیب بهینه تراکنش‌ها در بلاک‌ها، پیشنهاد قیمت می‌دهند. این مکانیزم باعث افزایش پاداش استیکرها و کاهش معاملات اسپم می‌شود.

توسط تیم جیتو لبز Jito Labs تأسیس شده و لوکاس برودر (Lucas Bruder)، مدیرعامل و Zano Shermani (مدیر فنی) از اعضای کلیدی آن هستند. برودر سابقه فعالیت در تسلا و شرکت‌های رباتیک را دارد.

در سال ۲۰۲۲، جیتو در یک دور جذب سرمایه سری A، حدود ۱۲ میلیون دلار از Multicoin Capital و Framework Ventures دریافت کرد. ایردراپ بزرگ جیتو در دسامبر ۲۰۲۳ انجام شد.

میکردائو (MakerDAO) سازنده بزرگ‌ترین استیبل‌کوین غیرمتمرکز (DAI)

میکردائو یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) است که بر بستر اتریوم راه‌اندازی شده‌است. این پروژه با خلق استیبل‌کوین دای نقش مهمی در گسترش حوزه دیفای ایفا کرده و به رشد دارایی‌های واقعی توکنیزه‌شده در اتریوم کمک شایانی داشته‌است.
دای یک استیبل‌کوین با وثیقه‌گذاری بیش از حد (overcollateralized) است که کاربران می‌توانند با سپرده‌گذاری سایر رمزارزها، آن را تولید و استفاده کنند. توکن DAI نیز یکی از بهترین ارزهای دیفای است که در اغلب اپلیکیشن‌های دیفای پشتیبانی می‌شود و کاربردهایی چون استیکینگ، وام‌دهی، و حتی مشارکت در حاکمیت دارد.
رون کریستنسن مدیرعامل و یکی از بنیان‌گذاران میکردائو است. او پس از آشنایی با بیت‌کوین در سال ۲۰۱۱ و تجربه ضرر در حادثه Mt. Gox، ایده خلق یک سیستم پایدارتر را در ذهن پروراند. نیکلای موشگیان دیگر بنیان‌گذار و چهره‌ای سرشناس در جامعه دیفای بود که در توسعه فنی پروژه نقش مهمی داشت و متاسفانه در سال ۲۰۲۲ درگذشت.
میکردائو تا کنون نزدیک به ۸۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده و از جمله سرمایه‌گذاران آن می‌توان به a16z و Polychain Capital اشاره کرد.

ریدیوم (Raydium) برترین DEX سولانا

ریدیوم یکی از محبوب‌ترین DEXهای سولاناست که به خاطر طراحی مدرن، کارمزد پایین و پشتیبانی از طیف گسترده‌ای از رمزارزها شناخته می‌شود. این پروتکل با دفتر سفارش مرکزی OpenBook یکپارچه شده تا کاربرانش به حجم بیشتری از نقدینگی دسترسی داشته‌باشند.

کاربران می‌توانند استخرهای نقدینگی برای جفت‌ارزهای دلخواه بسازند و به‌صورت permissionless در اکوسیستم مشارکت کنند.

ریدیوم توسط تیمی ناشناس ایجاد شده است. AlphaRay مدیر کل استراتژی و توسعه محصول آن است و پیش‌تر در حوزه معاملات الگوریتمی کالا فعالیت داشته است.

اطلاعات دقیقی از سرمایه‌گذاران ریدیوم منتشر نشده اما آخرین سرمایه‌گذاری عمومی آن مربوط به Orderly Network در سال ۲۰۲۲ با مبلغ ۲۰ میلیون دلار بوده‌است.

وان اینچ (1inch) پیشکسوت DEXهای اتریوم

وان اینچ یکی از قدرتمندترین پروتکل‌های دیفای است که به‌عنوان DEX عمل می‌کند. این پلتفرم قیمت‌های بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز را مقایسه کرده و معاملات را از طریق بهینه‌ترین مسیرها اجرا می‌کند.

وان اینچ شامل دو ماژول اصلی است: Aggregation Protocol برای اجرای معاملات کم‌هزینه با استفاده از الگوریتم Pathfinder
Liquidity Protocol که با ساختار AMM پیشرفته، سرمایه تامین‌کنندگان نقدینگی را بهینه و از حملات frontrunning جلوگیری می‌کند.
در سال ۲۰۱۹ توسط Serjez Kunz و Anton Bukov توسعه یافت. هر دو تخصص بالایی در امنیت قراردادهای هوشمند و توسعه بلاک‌چین دارند.
وان اینچ تا کنون بیش از ۱۸۹ میلیون دلار در ۶ دور جذب سرمایه کرده است. از جمله سرمایه‌گذاران آن می‌توان به Platinum Capital و Wave Digital Assets اشاره کرد.

ائرودرام فایننس (Aerodrome) بهترین پروتکل وام‌دهی در Base

ائرودرام فایننس به‌عنوان یک بازارساز خودکار (AMM) و هاب نقدینگی روی شبکه Base (لایه دوم اتریوم که توسط Coinbase توسعه یافته) فعالیت می‌کند. این پروتکل در آگوست ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد و از مدل Velodrome V2 بهره می‌برد.

کاربران می‌توانند توکن‌ها را با اسلیپیج کم مبادله کرده و در ازای تامین نقدینگی، توکن AERO دریافت کنند. سیستم حاکمیت ائرودرام با استفاده از توکن veAERO (نوعی NFT ERC-721) انجام می‌شود که با قفل‌کردن AERO به‌دست می‌آید.

Alex Cutler موسس ائرودرام است. او عضو کلیدی تیم Velodrome نیز هست و سابقه فعالیت در حوزه‌های سیاست و فناوری دارد.

ارقام رسمی درباره ارزش‌گذاری ائرودرام منتشر نشده اما Coinbase Ventures سرمایه‌گذاری راهبردی در توکن AERO انجام داده‌است.

جاست لند (JustLend): بزرگ‌ترین پروتکل وام‌دهی در ترون  (TRON)

جاست  لند یک پروتکل دیفای روی بلاک‌چین ترون است که امکان وام‌گیری و وام‌دهی بدون واسطه را فراهم می‌سازد. کاربران می‌توانند رمزارزهای خود را قرض دهند و سود بگیرند یا با وثیقه‌گذاری دارایی، وام دریافت کنند.
نرخ بهره به‌صورت الگوریتمی و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. وام‌ها کاملا وثیقه‌گذاری‌شده (overcollateralized) هستند.
این پلتفرم توسط Justin Sun بنیان‌گذار شبکه TRON راه‌اندازی شده است.
اطلاعات عمومی زیادی از سرمایه‌گذاران آن در دست نیست. فقط اشاره شده که Steven Bartlett کارآفرین میلیاردر بریتانیایی، مبلغ ۱۰۰ هزار پوند سرمایه‌گذاری کرده است.

آیا دیفای امن است؟

دیفای هنوز حوزه‌ای نوظهور و عمدتا غیرقانون‌گذاری‌شده‌است. خطراتی که باید در نظر داشت شامل مواردی همچون آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند، حملات فلش لون، حملات Reentrancy، پروژه‌های کلاهبرداری (Rug Pull)، قوانین نامشخص و خطای کاربر است.

آیا دیفای برای مبتدیان مناسب است؟

دیفای پیچیده‌تر از سیستم مالی سنتی است. مفاهیمی چون کیف‌پول غیرامانی، قرارداد هوشمند و تعامل با شبکه‌های مختلف نیاز به دانش فنی دارد. بنابراین در حال حاضر برای مبتدیان چالش‌برانگیز است.

دیفای چه مشکلاتی را حل می‌کند؟

دسترسی جهانی به خدمات مالی، حذف واسطه‌ها، شفافیت در تراکنش‌ها، آزادی مالی برای کاربران، نوآوری در ابزارهای مالی مانند فلش لون و ییلد فارمینگ، سرعت و کارایی در تراکنش‌ها، همکاری‌پذیری بین پروتکل‌ها از مواردی هستند که با دیفای و بهترین ارزهای دیفای حل و فصل می‌شود.

آیا بیت‌کوین هم دیفای دارد؟

در پاسخ به این سوال که آیا آیا بیت‌کوین هم دیفای دارد باید گفت که به‌صورت ذاتی خیر اما با معرفی توکن‌هایی مانند Wrapped BTC و راه‌اندازی لایه دوم بیت‌کوین، پروژه‌های دیفای بومی بیت‌کوین از جمله پروتکل Ordinals برای ساخت NFT روی BTC، استاندارد BRC-20 برای توکن‌های قابل تعویض در حال شکل‌گیری هستند.

برترین پروژه‌های دیفای در سال ۲۰۲۵

در این مقاله، فهرستی از برترین پروژه‌های دیفای و جدید ترین ارز دیفای در سال ۲۰۲۵ ارائه شد که شامل حوزه‌هایی مانند استیبل‌کوین، وام‌دهی، استیکینگ، دارایی‌های واقعی و صرافی‌های غیرمتمرکز می‌شود. همچنین، پروژه‌هایی از شبکه‌های مختلف از جمله اتریوم، سولانا، آوالانچ، ترون، بیس و کاردانو مورد بررسی قرار گرفتند. دیفای همچنان در حال رشد است و این پروژه‌ها نقش مهمی در آینده مالی غیرمتمرکز خواهند داشت.

سوالات متداول