DApp چیست؟ همه چیز درباره برنامه غیر متمرکز

فناوری بلاک چین بیش از یک دهه است که همزمان با وب ۳ و صنعت ارزهای دیجیتال شروع به کار کرده؛ اما هنوز پتانسیل این تکنولوژی به‌طور کامل به‌کار گرفته نشده است. یکی از بخش‌هایی که با ظهور بلاک چین پیشرفت قابل توجهی داشته، DApp یا همان اپلیکیشن و برنامه غیر متمرکز (Decentralized Application) است و قصد داریم در این پست از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس بررسی کنیم که DApp چیست و چه مزایا و معایبی دارد.

طبق یکی از آخرین گزارش‌های پلتفرم دَپ‌رِیدار (DappRadar)، شمار کاربران روزانه فعال در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز نسبت به سال گذشته رشدی ۳۹۶ درصدی داشته و به ۲.۴ میلیون نفر رسیده. این نرخ رشد با توجه به بازار خرسی اخیر و شمار بالای حملات سایبری فوق‌العاده چشم‌گیر است.

پادکست DApp چیست؟

اما هنوز افراد زیادی هستند که نمی‌دانند DApp چیست. خرید و فروش NFT ها، تبادل آنی ارزهای دیجیتال با یکدیگر (Swap) و بازی‌های درآمدزا (Play-to-Earn / P2E) همگی جزء محبوب‌ترین فعالیت‌‌ها در اکوسیستم رمزارزها هستند و احتمالاً شما نیز تا به حال به فکر شرکت در این زمینه‌ها افتاده‌اید. تمام این فعالیت‌ها یک نقطه اشتراک با یکدیگر دارند و آن چیزی جز عملکرد از طریق برنامه های غیر متمرکز نیست.

مطالعه بیشتر: ارز دیجیتال چیست؟ آشنایی با مفاهیم پایه رمزارزها

پیشرفت حوزه DApp ها و برنامه غیر متمرکز از طریق فناوری بلاک چین، می‌تواند برای کارآفرینان فرصت‌هایی عالی جهت ایجاد راه‌کارهای نوآورانه به‌منظور حل مشکلات روز دنیا به‌وجود آورد. این فناوری از ویژگی‌هایی نظیر امنیت بالا و شفافیت برخوردار است که در زمینه‌هایی مانند بهداشت و سلامت، امور مالی و چرخه تامین، می‌تواند کاربردپذیری زیادی داشته باشد.

DApp چیست؟

در ابتدای پاسخ به سوال DApp چیست، بهتر است بدانید که DApp تحت عناوین اپلیکیشن غیرمتمرکز و برنامه غیر متمرکز نیز در دنیای وب ۳ معرفی می‌شود. DApp در واقع یک نرم‌افزار است که تحت یک شبکه کامپیوتری غیرمتمرکز نظیر بلاک چین طراحی و اجرا می‌شود. اکوسیستم کلی DApp ها در صنعت رمزارزها نیز تحت عنوان دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز شناخته می‌شود.

یک برنامه غیر متمرکز طوری طراحی می‌شود که شفاف، امن و خوداجرا باشد که یعنی توسط یک نهاد مرکزی کنترل و مدیریت نمی‌شود و در عوض، شبکه کاربرانِ آن برنامه مدیریت اپلیکیشن را برعهده می‌گیرند. اپلیکیشن های غیرمتمرکز عموماً اُپن سورس (متن باز / Open-Source) هستند؛ به این معنی که هرکسی می‌تواند به کد آن‌ها دسترسی داشته باشد و به پیشرفت و توسعه برنامه کمک کند.

به‌طور خلاصه، می‌توان ویژگی های DApp ها را این‌گونه تعریف کرد:

اپن سورس (Open-Source): ماهیت اپن سورس یک برنامه غیر متمرکز این قابلیت را ایجاد کرده که هرکسی بتواند کد و برنامه‌نویسی آن را جهت اطمینان از شفافیت عملکرد برنامه مورد بررسی قرار دهد.

غیرمتمرکز (Decentralized): یکی از مهم‌ترین مزایای DApp ها این است که تحت کنترل هیچ نهاد مرکزی نیستند؛ چراکه تاریخچه تمام فعالیت‌های برنامه در بلاک چین مربوطه ثبت می‌شود تا مشکل متمرکزشدن (Centralization) به‌وجود نیاید.

پروتکل برنامه غیر متمرکز (Protocol): جامعه فعال در یک DApp برای نشان دادن ارزشمند بودن برنامه، از طریق یک الگوریتم اجماع (Consensus Algorithm) فعالیت می‌کنند. برای مثال بلاک چین‌های بیت کوین و اتریوم، به‌ترتیب از الگوریتم‌های اثبات کار (Proof-of-Work / PoW) و اثبات سهام (Proof-of-Stake / PoS) استفاده می‌کنند.

مطالعه بیشتر: معرفی بهترین لیست ارزهای دیفای

انگیزه و پاداش مالی (Incentive): طبق اصول بنیادی در یک شبکه بلاک چین، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز باید توکن ویژه برنامه خود را داشته باشند. این دارایی‌های دیجیتال برای کاربران ارزش مالی ایجاد کرده و از طریق آن‌ها، به اعتبارسنج‌های شبکه بلاک چین پاداش و دستمزد داده می‌شود. این دسته از رمزارزها معمولاً در قالب توکن کاربردی (Utility Token) یا توکن حاکمیتی (Governance Token) در بازارها عرضه می‌شوند.

اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دو نوع دارند: برخی از آن‌ها تحت بلاک چین‌های عمومی (Public Blockchain) نظیر اتریوم (Ethereum / ETH) راه‌اندازی می‌شوند و برخی دیگر در بلاک چین‌های خصوصی (Private Blockchain) ساخته می‌شوند. برنامه غیرمتمرکزی که متعلق به یک بلاک چین عمومی است در دسترس همه مردم و بدون محدودیت قرار دارد؛ اما اپلیکیشن‌های بلاک چین‌های خصوصی فقط در دسترس گروه خاصی از کاربران قرار دارند.

• دسترسی سریع: خرید بیت کوین

یک برنامه غیر متمرکز دارای سه بخش اصلی است: فرانت‌اند (Front-end)، بک‌اند (Back-end) و قرارداد هوشمند (Smart Contract). فرانت‌اند رابط کاربری و محیطی است که کاربر با آن در ارتباط است و بک‌اند، فرآیندهای پشت پرده اپلیکیشن، پردازش داده‌ها و ارتباط برنامه با شبکه بلاک چین را در بر می‌گیرد. قرارداد هوشمند هم یک قرارداد خوداجرا است که در بلاک چین پیاده‌سازی شده و قوانین و مقررات اپلیکیشن را طراحی و اجرا می‌کند.

مطالعه بیشتر: آشنایی با قرارداد هوشمند اتریوم

مزایای DApp چیست؟

به‌طور کلی از مزایای DApp ها می‌توان به مواردی چون شفافیت بیشتر، امنیت بالاتر، هزینه‌های کمتر و ارتقای سطح حریم خصوصی کاربر اشاره کرد. گرچه در برخی موارد، یک اپلیکیشن غیرمتمرکز ممکن است سرعت پایینی داشته باشد و امور مدیریتی در آن با کنترل کمتری انجام شوند. در عوض، اپلیکیشن‌های متمرکز ممکن است سرعت پردازش بیشتری داشته باشند و کنترل امور مدیریتی در آن‌ها از سطح بالاتری برخوردار باشد؛ اما در عین حال، این احتمال وجود دارد که در برابر نفوذهای امنیتی و اطلاعاتی، آسیب‌پذیری بیشتری داشته باشند. در نهایت انتخاب بین یک DApp یا اپلیکیشن متمرکز، به نیازها و اولویت‌های کاربر یا سازمان متقاضی بستگی دارد.

بدون قطعی (No Downtime): شاید بزرگ‌ترین مزیت یک اپلیکیشن غیرمتمرکز این واقعیت باشد که این نوع برنامه‌ها قابلیت خاموش‌شدن یا از کار افتادگی را ندارند. پس از اجرای یک قرارداد هوشمند بر بستر یک بلاک چین، شبکه مربوطه به‌طور دائم خدمات قرارداد هوشمند را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد. به‌علاوه، DApp ها می‌توانند مانع از اجرای حملات سایبری نظیر حمله عدم پذیرش سرویس (Denial of Service / DoS) شوند. از آن جایی که یک برنامه غیرمتمرکز تحت یک سیستم همتابه‌همتا (Peer-to-Peer) فعالیت می‌کند، حتی در صورتی که بخشی از ساختار شبکه دچار اختلال شده باشد، همچنان عملکرد صحیح خود را حفظ می‌کند.

مطالعه بیشتر: بهترین پروژه های ارز دیجیتال در سال ۲۰۲۳

بدون سانسور (Censorship Resistance): یکی دیگر از مزایای DApp ها که به پرسش «کاربرد DApp چیست؟» پاسخ می‌دهد، مربوط به مقاومت آن‌ها در برابر سانسور، حذف یا دست‌کاری اطلاعات می‌شود. اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، کنترل داده‌ها و فرآیندها را تحت اختیار یک نهاد مشخص قرار نمی‌دهند. از این رو، دولت‌ها و نهادهای مربوطه نمی‌توانند دسترسی کاربر را جهت استفاده و انجام تراکنش در یک برنامه غیرمتمرکز محدود کنند. زمانی که شخص یا سازمان خاصی یک DApp را تحت کنترل خود ندارد، تمامی کاربران آزادی استفاده از آن محصول را خواهند داشت. شاید بهترین مثال در این زمینه دائو (DAO) باشد که در آن‌ها، مدیریت یک سازمان بین تمام اعضا پخش شده است.

شفافیت (Transparency): به‌دلیل اجرای برنامه های غیر متمرکز بر بستر شبکه‌های بلاک چین، تمام تراکنش‌های آن‌ها به‌صورت عمومی و با جزئیات کامل ثبت می‌شوند. این یعنی که هر شخصی می‌تواند تاریخچه تراکنش‌های یک اپلیکیشن غیرمتمرکز را ببیند و این مسئله، اجازه هرگونه فعالیتی را از هکرها می‌گیرد.

امنیت (Security): اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز طوری طراحی می‌شوند که بالاترین سطح امنیت را داشته و همراه با رمزنگاری‌های انجام‌شده و مکانیزم‌های اعتبارسنجی خود، یکپارچگی و صحت عملکرد سیستم را برقرار می‌کنند. از جایی که DApp ها غیرمتمرکز هستند، از ریسک‌های مرتبط با سیستم‌های متمرکز نظیر نفوذ‌های اطلاعاتی در امانند. یکی از نوین‌ترین مکانیزم‌های امنیتی برای DApp ها الگوریتم دانش صفر است و به همین دلیل، نمونه‌های ارز Zero Knowledge محبوبیت زیادی بین سرمایه‌گذاران پیدا کرده‌اند.

اعتماد (Trust): همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره شد، یک برنامه غیر متمرکز تحت کنترل یک نهاد مرکزی نیست و به همین دلیل، اطمینان بیشتری در استفاده از آن‌ها در مقایسه با سیستم‌های متمرکز وجود دارد. کاربران می‌توانند با اعتماد به عملکرد صحیح سیستم مربوطه، به فعالیت خود بپردازند و نگران سلایق شخص یا سازمان خاصی نباشند.

تمرکززدایی (Decentralization): غیرمتمرکز بودن در این اپلیکیشن‌ها حرف اول را می‌زند و به‌دلیل عدم انحصار آن‌ها توسط یک نهاد خاص، کاربران کنترل بیشتر بر داده‌ها و تراکنش‌های خود دارند و سیستم مربوطه، استحکام بیشتری را داشته و در برابر اختلالات و سانسورهای اطلاعاتی مقاوم‌تر است. شاید بهترین مثال در رابطه با این موضوع، صرافی رمزارز غیرمتمرکز پنکیک سوآپ (PancakeSwap) باشد که در آن، کاربران بدون هیچ محدودیت و نظارت نهاد خاصی به فعالیت‌های خود می‌پردازند.

نوآوری (Innovation): از جایی که اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز بر پایه فناوری‌های اپن سورس ساخته می‌شوند، انعطاف بالایی داشته و در زمینه‌های مختلف قابل اجرا هستند. این مسئله باعث شده توسعه‌دهندگان، اپلیکیشن‌های جدید و نوآورانه‌ای را تولید کنند که برای مشکلات حال حاضر در جهان راه‌کارهای خلاقانه‌ای ارائه می‌دهند.

معایب DApp چیست؟

تا این بخش از مقاله، با رابطه بین یک برنامه غیر متمرکز و بلاک چین آشنا شدید و مزایای DApp ها از قبیل مقاومت در برابر سانسور، دسترسی بهتر، غیرمتمرکز بودن و امنیت را بررسی کردیم؛ اما آگاهی در مورد ریسک‌های بالقوه و معایب DApp ها نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادامه به مهم‌ترین ریسک‌ها و معایب اپلیکیشن های غیرمتمرکز می‌پردازیم:

تعمیر و نگهداری: برنامه های غیرمتمرکز به‌دلیل سختی تغییر کد و داده‌های منتشرشده آن‌ها در بلاک چین، پیرامون مسئله تعمیر و نگهداری از پیچیدگی‌های زیادی برخوردارند. توسعه‌دهندگان نمی‌توانند در صورت پیدا کردن یک باگ (Bug) یا خطر امنیتی، به‌راحتی اپلیکیشن را به‌روزرسانی کنند.

تراکم شبکه: مسئله تراکم شبکه زمانی به‌راحتی قابل تشخیص می‌شود که یک برنامه غیر متمرکز جهت اجرا، به منابع سخت‌افزاری و کامپیوتری سنگینی نیاز داشته باشد. برای مثال طبق داده‌های موجود، بلاک چین اتریوم در حال حاضر به‌طور میانگین ۲۴ تراکنش را در هر ثانیه پردازش می‌کند؛ زمانی که تعداد زیادی تراکنش به‌سرعت ثبت شوند، متعاقباً تراکنش‌های تاییدنشده و در صف تایید بیشتر خواهد شد و اصطلاحاً شبکه دچار تراکم می‌شود.

• دسترسی سریع: بررسی پروژه و مشاهده قیمت اتریوم

متمرکز شدن: با این یک اپلیکیشن غیرمتمرکز در شبکه اتریوم می‌تواند به یک راه‌کار کارآمد تبدیل شود، ممکن است قابلیت‌هایی با پتانسیل متمرکزشدن نیز داشته باشد. مثلاً، شاید برخی برنامه های غیر متمرکز کلیدها و اطلاعات امنیتی و حساس خود را روی یک سرور دیگر ذخیره و یا منطق کسب و کار خود را بر روی سرورهای متمرکز پیاده‌سازی کنند. این مسئله می‌تواند در بخش‌هایی نظیر سپرده‌گذاری یا استیک اتریوم (Stake) نیز اتفاق بیفتد و پلتفرم‌های سپرده‌گذاری اتریوم مانند لیدو (Lido)، می‌توانند بخش بزرگی از سرمایه اتریوم را تحت اختیار خود داشته باشند.

فعالیت مازاد: یکی دیگر از معایب DApp ها که اهمیت زیادی نیز دارد، انجام فرآیندهای اضافه بر سازمان در سطح گسترده و چالش‌های آن‌ها با مسئله مقیاس‌پذیری (Scalability) است. هر نود (Node) در یک شبکه بلاک چین باید هر تراکنش را اجرا و ذخیره کند تا اپلیکیشن مورد نظر از امنیت، اطمینان، یکپارچگی و شفافیت، از سطح مطلوبی برخوردار باشد. به‌علاوه، شبکه‌هایی که دارای الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) هستند، نیاز به زمان و منابع بیشتری دارند؛ در نتیجه، فعالیت مازاد یک برنامه غیر متمرکز بسیار بیشتر از یک نرم‌افزار یا محاسبه کامپیوتری عادی است.

رابط کاربری: از دیگر معایب DApp ها می‌توان به ضعف در طراحی کاربر-پسند (User-friendly) آن‌ها اشاره کرد. یک کاربر عادی عموماً در استفاده از ابزارهای مختلف در یک شبکه بلاک چین مانند اپلیکیشن های غیرمتمرکز با چالش روبرو می‌شود، زیرا برخی منوها و قابلیت‌های آن اپلیکیشن ممکن است پیچیده و نامفهوم باشند.

مطالعه بیشتر: رمز ارز چیست و چه انواعی دارد؟

آینده اپلیکیشن DApp چیست؟

اپلیکیشن های غیرمتمرکز و بلاک چین پتانسیل ایجاد تحولات بنیادی برای کسب‌وکارهایی را دارند که کارآمدی، امنیت و شفافیت را در محوریت امور خود قرار می‌دهند. از طریق این فناوری‌ها، کمپانی‌ها می‌توانند فرآیندهای خود را گسترش و هزینه‌ها را کاهش دهند و از طریق ثبت اسناد غیرقابل تغییر، سطح اعتماد مشتریان خود را تقویت کنند.

با این که توسعه یک برنامه غیر متمرکز می‌تواند چالش برانگیز و دشوار باشد، مزایایی که ارائه می‌دهد تمام این مشکلات و هزینه‌ها را جبران خواهد کرد. امروز، کمپانی‌ها برای نشان‌دادن ویژگی‌های منحصربه‌فرد و برتری خود در برابر رقبا، از فناوری بلاک چین و اپلیکیش های غیرمتمرکز استفاده می‌کنند.

به گفته کارشناسان این حوزه، صنعت ارزهای دیجیتال، بلاک چین و DApp ها در مراحل آغازین عصر خود قرار دارند؛ اما کسب‌وکارها برای شکوفایی در عصر دیجیتال نیاز به استفاده از آن‌ها برای برداشتن قدم بعدی خود هستند. از این رو، آینده اپلیکیشن DApp و فناوری‌های مرتبط کاملاً روشن دیده می‌شود که البته همانند هر صنعت نوظهور دیگری، فراز و نشیب‌های ویژه خود را خواهد داشت.

مطالعه بیشتر: آینده ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۲۳

محبوبیت DApp ها به مرور در حال افزایش است و شرکت‌ها روزبه‌روز با کاربردهای آن‌ها آشناتر می‌شوند. اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز طی چند سال اخیر به سطح تکامل قابل توجهی دست یافته‌اند و این دستاورد را مدیون توسعه‌دهندگان خلاق و مبتکر هستند. در نهایت و با گذر زمان، در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف نمونه‌های جدید اپلیکیشن های غیرمتمرکز را، ویژه بخش‌های گوناگون شاهد خواهیم بود.

در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، به چیستی، مزایا، معایب و کاربردهای DApp پرداختیم. چنانچه در رابطه با موارد فوق پیشنهاد، سوال و یا انتقادی داشتید، می‌توانید با ثبت نظر خود با ما در ارتباط باشید.

پاسخ به مهم‌ترین سوالات درباره برنامه غیرمتمرکز یا DApp