همه چیز درباره سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO)؛ پیوند فناوری و حاکمیت

در سال‌های اخیر، مفهوم سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAOs)، همانند تحولی بزرگ، شکاف بین فناوری و حاکمیت را پر کرده‌است. این نهادهای نوپا که با عنوان سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا دائو نیز شناخته می‌شوند، نویدبخش تغییراتی بنیادی در نحوه ساختاردهی و عملکرد سازمان‌ها هستند و از فناوری بلاک‌چین برای ایجاد سیستم‌هایی شفاف، دموکراتیک و فاقد قدرت مرکزی بهره می‌گیرند. برخلاف سازمان‌های سنتی که بر پایه اصول رهبری سلسله مراتبی متکی هستند، دائوها مشارکت مستقیم اعضا در فرآیندهای تصمیم‌گیری از طریق قراردادهای هوشمند و مکانیسم‌های رأی‌گیری مبتنی بر توکن را معرفی می‌کنند.

فایل صوتی مقاله را اینجا گوش کنید:

در این مقاله از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، اصول بنیادین یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، مکانیسم‌های عملیاتی ، کاربردهای آن در دنیای واقعی و پیامدهایی که در زمینه حاکمیت سازمان‌ها به‌همراه دارد را ارزیابی خواهیم کرد.

سازمان خودگردان غیر متمرکز DAO چیست؟

سازمان خودگردان غیرمتمرکز (Decentralized Autonomous Organization) یا به‌اختصار دائو (DAO)، یک مدل سازمانی جدید است که بدون نیاز به وجود رهبری متمرکز و با بهره‌مندی از قابلیت‌های فناوری بلاک‌چین، ساختار حاکمیتی شفاف، دموکراتیک و خودکاری را ایجاد می‌کند. به بیان ساده‌تر، یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، به‌جای یک شخص یا نهاد خاص، توسط قوانین کدگذاری‌شده در قراردادهای هوشمند کنترل می‌شود.

این قرارداد هوشمند، چارچوب عملیاتی سازمان خودمختار دائو را ایجاد می‌کند که فرآیندهای تصمیم‌گیری و تخصیص منابع را نیز شامل می‌شود. اعضای یک DAO، با مشارکت در سیستم‌های رای‌گیری مبتنی بر توکن، به‌طور جمعی مالک و مدیر سازمان محسوب می‌شوند و قدرت رای‌گیری خود را اغلب متناسب با تعداد توکن‌هایی که در اختیار دارند، دریافت می‌کنند. چنین ساختار غیرمتمرکزی تضمین می‌کند که کلیه تصمیمات سازمان به صورت مشارکتی و شفاف گرفته می‌شوند، چراکه همه اقدامات انجام‌گرفته، در یک زنجیره بلوکی با قابلیت حسابرسی عمومی به ثبت می‌رسند.

هدف از ایجاد سازمان خودمختار دائو چیست

به‌طورکلی، دائوها با هدف حذف ساختارهای مدیریت سلسله مراتبی سنتی طراحی شده‌اند و جوامع را قادر می‌سازند به‌طور مستقل بر امور خود نظارت کنند. این مکانیسم جدید حکمرانی، می‌تواند اهداف مختلفی مانند مدیریت پروتکل‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، تأمین مالی پروژه‌ها از طریق تأمین مالی جمعی یا حتی مدیریت سازمان‌های غیرانتفاعی را دنبال کند.

به عبارت دیگر، هدف اصلی یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز این است که با حذف واسطه‌ها و مقامات مرکزی، سیستمی ایجاد کند که در آن اعتماد به جای افراد، به کدها منتقل می‌شود. این سیستم برای تمرکززدایی، توانمندسازی شرکت‌کنندگان در فرایند تصمیم‌گیری و ارائه الگویی جدید برای مدیریت سازمانی در عصر دیجیتال تلاش می‌کنند.

نحوه عملکرد دائو (Dao) به چه صورت است؟

آشنایی با نحوه عملکرد یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) برای درک پتانسیل دگرگون‌کننده آن در زمینه حاکمیت و مدیریت سازمانی ضروری است. یک دائو در هسته مرکزی خود بر اساس اصولی بنیادین شامل تمرکززدایی، شفافیت، استفاده از فناوری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند به‌منظور تسهیل تصمیم‌گیری جمعی بدون نیاز به یک مرجع مرکزی به‌صورت خودکار و بدون نیاز به دخالت انسان استوار است. در ادامه سعی داریم مکانیزم‌های پیچیده عملکرد، اصول بنیادین و اجزای اصلی سازنده یک دائو را به زبانی ساده بررسی کنیم:

یک دائو بر اساس چه اصولی استوار است؟

قراردادهای هوشمند: مدیریت غیرمتمرکز در سازمان‌های خودمختار دائو به‌لطف بهره‌مند از فناوری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند محقق می‌شود. قراردادهای هوشمند ستون اصلی یک دائو هستند که قوانین و منطق عملیاتی، شامل مکانیسم‌های رای‌گیری، تخصیص بودجه و اجرای وظایف را تعریف می‌کنند. پس از استقرار در بلاک‌چین، سازمان به‌طور مستقل از طریق کدها، فعالیت می‌کند. برخلاف این باور قدیمی که با خرید بیت کوین می‌توان در دائوی بیت کوین مشارکت داشت، باید گفت به‌دلیل عدم پشتیبانی بیت کوین از قراردادهای هوشمند، این شبکه یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز محسوب نمی‌شود. در مقابل، نام اتریوم با فناوری قراردادهای هوشمند گره خورده‌است.

رای گیری مبتنی بر توکن: هر سازمان خودگردان غیرمتمرکز یک توکن اختصاصی مخصوص به خود را دارد که با نام توکن حاکمیتی (Governance Token) شناخته می‌شود. آن دسته از اعضای جامعه که این توکن را در اختیار دارند، می‌توانند از حق رای خود برای مشارکت در تصمیمات سازمانی به شیوه‌ای شفاف و در دسترس، استفاده کنند. نکته مهم اینجاست که هرچه کاربران تعداد بیشتری از این توکن را داشته باشند، نفوذ بیشتری هم در سازمان خواهند داشت.

تمرکززدایی: همانطور که گفتیم، سازمان‌های خودمختار، با حذف ساختارهای سلسله مراتبی سنتی، به همه شرکت‌کنندگان اجازه می‌دهند که در حاکمیت پروژه نقش داشته باشند. این تمرکززدایی، فساد و ناکارآمدی‌های ناشی از وجود یک قدرت متمرکز را کاهش داده و عدالت را در میان اعضای مختلف سازمان برقرار می‌کند. به‌علاوه اینکه، دائوها اغلب بدون محدودیت جغرافیایی کار می‌کنند و اعضای آن‌ها می‌توانند از هر نقطه جهان، در تصمیم‌گیری‌ها شرکت کنند.

شفافیت و اعتماد: تمام قوانین و جزئیات عملکرد DAO بر بستر یک بلاک‌چین مثل اتریوم، ثبت می‌شود و شفافیت و تغییرناپذیری آن را تضمین می‌کند. اعضا می‌توانند در هر زمان که مایل باشند، به اطلاعات مربوط به جریان‌های ورود و خروج صندوق‌های مالی، نتایج رای‌گیری و سایر فعالیت‌ها دسترسی داشته باشند.

خودکار بودن: از دیگر اصول و مبانی حیاتی در یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، خودکار بودن فرایند تصمیم‌گیری و عملیات از طریق قراردادهای هوشمند است. این ویژگی، کارایی سیستم را به میزان قابل‌توجهی بهبود می‌بخشند.

اجزای اصلی تشکیل‌دهنده یک دائو کدامند؟

علاوه‌بر قراردادهای هوشمند برای تعریف منطق عملیاتی، توکن‌های حاکمیتی برای اعطای حق رای و بلاک‌چین برای تضمین شفافیت و تغییرناپذیری، اعضای جامعه و کاربران از دیگر عناصر اصلی سازنده یک دائو هستند. در این اکوسیستم، کاربران هستند که از طریق مشارکت‌های خود، به رشد و توسعه سازمان کمک می‌کنند. در بسیاری از سازمان‌های خودمختار، وجود صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) برای تامین نقدینگی و اعتبارسنج‌ها برای حفظ امنیت شبکه بلاک‌چین اصلی، تأیید تراکنش‌ها و مشارکت در مکانیسم اجماع ضروری است.

مثالی برای درک بهتر مفهوم سازمان خودگردان غیرمتمرکز دائو

یک باغ را تصور کنید که به‌عنوان یک سازمان غیرمتمرکز خودمختار (DAO) سازماندهی‌ شده‌است. در این باغ، هیچ فردی مسئول نیست. قوانین باغ، ازجمله دستورالعمل‌های کاشت و برنامه‌های نگهداری، در یک کتابچه دیجیتال ثبت شده‌اند که به‌عنوان قرارداد هوشمند DAO عمل می‌کند. هر باغبان مقداری از «توکن‌های باغ» را دریافت می‌کند که سنبلی از میزان قدرت رای او در فرآیندهای تصمیم‌گیری است.

وقتی یک باغبان می‌خواهد کاشت یک نمونه گیاه جدید را پیشنهاد دهد، طرح خود را در قالب یک پروپوزال به بقیه ارائه می‌کند و همه دارندگان توکن‌های باغ که همان توکن حاکمیتی دائو هستند، می‌توانند به آن رأی دهند. اگر پروپوزال رای کافی را دریافت کند، به‌طور خودکار تأیید می‌شود و به باغبان اجازه می‌دهد طرح خود را ادامه دهد.

بخوانید: توکن حاکمیتی چیست؟ معرفی بهترین Governance Token

دائوی فرضی ما، تصمیمات و فرایند تخصیص بودجه را از طریق قراردادهای هوشمند خود، به‌صورت خودکار انجام می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که هیچ فردی منابع را کنترل نمی‌کند. این ساختار شفافیت روند حاکمیت را ارتقا می‌دهد، زیرا همه اعضا می‌توانند قوانین باغ، پیشنهادات و نتایج رای‌گیری را در بلاک‌چین مشاهده کنند.

دلیل نیاز ما به سازمان خودگران دائو چیست؟

اهمیت بهره‌مندی از مزایای سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAO) در این است که چنین ساختارهایی قادر هستند با استفاده از فناوری بلاک‌چین، نهادهایی شفاف، دموکراتیک و خودگردان ایجاد کنند که با ثبت تمام تراکنش‌ها و تصمیمات در یک دفترکل عمومی، شفافیت و اعتماد را افزایش می‌دهند. ضمن اینکه با حذف واسطه‌ها و خودکارکردن فرآیندها از طریق قراردادهای هوشمند، هزینه‌های عملیاتی را به‌شدت کاهش می‌دهند. نکته مهم دیگر اینکه با توجه به فراهم بودن امکان همکاری اعضا از راه دور، دسترسی و انعطاف‌پذیری سیستم به‌واسطه ماهیت غیرمتمرکز آن، ارتقا پیدا می‌کند.

تفاوت دائو با سازمان‌های غیرانتفاعی سنتی چیست؟

سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO)، به‌لحاظ ساختارهای حاکمیتی، روش‌های عملیاتی و مشارکت اعضا، تفاوت‌های قابل توجهی با نمونه‌های سنتی دارند. درحالی‌که سازمان‌های غیرانتفاعی سنتی معمولاً نهادهای سلسله مراتبی با هیئت‌های رسمی و متکی به نقش رهبری هستند، دائوها بر پایه فناوری بلاک‌چین کار می‌کنند و از قراردادهای هوشمند برای کدگذاری قوانین و فرآیندهای تصمیم‌گیری بهره می‌برند.

این مدل غیرمتمرکز به همه اعضا اجازه می‌دهد مستقیماً در حکمرانی سیستم مشارکت کنند؛ درحالی‌که در سازمان‌های سنتی، اعضا از هرگونه نفوذ مستقیم محروم هستند و تصمیمات توسط گروهی منتخب از مدیران گرفته می‌شوند.

علاوه بر این، مکانیسم‌های تامین مالی و تخصیص بودجه نیز بین این دو ساختار متفاوت است. سازمان‌های خودمختار عموماً از طریق سرمایه‌گذاری‌های اعضا و درآمدهای عملیاتی تأمین مالی می‌شوند و امکان تقسیم سود را بین اعضا فراهم می‌کنند، درحالی‌که سازمان‌های غیرانتفاعی سنتی به‌شدت به کمک‌های مالی و سرمایه سرمایه‌گذاران متکی هستند و سود به‌دست‌آمده، به جای توزیع، دوباره در سازمان سرمایه‌گذاری می‌شود.

معایب و مزایای Dao

سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAOs) نسبت به ساختارهای سازمانی سنتی، از مزایای بی‌شماری برخوردار هستند که در درجه اول از ماهیت غیرمتمرکز آنها ناشی می‌شود. افزایش سطح پاسخگویی سازمانی و اعتماد کاربران در نتیجه فعالیت شفاف در بستر بلاک‌چین، ارزش‌گذاری واقعی به ذی‌نفعان، حذف نیاز به واسطه‌ها و ساده‌کردن فرآیندهای بوروکراتیک و کاهش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی  ازجمله مهمترین نقاط قوت این سازمان‌ها هستند.

با این حال، همانند هر پدیده نوظهور دیگری در دنیای فناوری، دائوها نیز عاری از ایراد نیستند. یکی از مهمترین نقاط ضعف این نوع از سازمان‌ها، به نگرانی‌های امنیتی آن‌ها مربوط می‌شود، به‌ویژه آسیب‌پذیری‌های احتمالی در کد قراردادهای هوشمند که می‌تواند مورد سوءاستفاده هکرها قرار گیرد. از سوی دیگر، همین ماهیت غیرمتمرکزی که مزایای زیادی را با خود به‌همراه دارد، می‌تواند سازمان‌های خودمختار را در برابر چالش‌های حاکمیتی آسیب‌پذیر کند. برای مثال، به دلیل وابستگی به اجماع‌نظر میان تعداد زیادی از مشارکت‌کنندگان، احتمال ناکارآمدی در تصمیم‌گیری‌ها بسیار زیاد است.

فقدان چارچوب‌های قانونی روشن و قاطع نیز چالش‌هایی را برای دائوها ایجاد کرده و موجب بروز ابهاماتی در مورد مسئولیت و انطباق قانونی آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز ممکن است با چالش‌های مربوط به مقیاس‌پذیری نیز مواجه باشد، زیرا زیرساخت‌های مبتنی بر بلاک چین ممکن است برای مدیریت کارآمد حجم بالایی از تراکنش‌ها و تعاملات، با مشکل روبرو شوند.

آشنایی با چند ارز دیجیتال مبتنی بر دائو

ظهور سازمان‌های خودمختار دائو باعث پیدایش گروهی از ارزهای رمزپایه شده‌است که بر پایه اصول تمرکززدایی و حاکمیت جامعه استوار هستند. این ارزهای رمزپایه مبتنی بر دائو به کاربران اجازه می‌دهند در فرآیندهای تصمیم‌گیری حضوری فعال داشته باشند و منابع را به‌طور جمعی مدیریت کنند. هر یک از این ارزهای دیجیتال بر اساس پروتکل‌های منحصربه‌فردی ساخته شده‌اند و اهداف مشخصی را در اکوسیستم خود دنبال می‌کنند.

از جمله شناخته‌شده‌ترین ارزهای رمزنگاری‌شده مبتنی بر دائو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

میکر دائو (MKR): یک پلتفرم وام‌دهی ارز دیجیتال است که علاوه بر توکن بومی خود یعنی MKR، استیبل کوین دای (DAI) را نیز معرفی کرده‌است.

آوه (AAVE): که به‌عنوان یک پروتکل وام‌دهی غیرمتمرکز عمل می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد ضمن مشارکت درتصمیم‌گیری‌های حاکمیتی، ارزهای دیجیتال مختلف را به دیگران وام بدهند یا قرض بگیرند.

یونی سواپ (UNI): یک صرافی غیرمتمرکز است که کاربران را قادر می‌سازد توکن‌ها را مستقیماً در کیف پول خود مبادله کنند. مدیریت این صرافی توسط دارندگان توکن بومی آن انجام می‌شود.

دش (DASH): به‌عنوان یک ارز دیجیتال با تمرکز بر تراکنش‌های سریع و حاکمیت کاربران کار می‌کند.

گیت کوین (GTC): نمونه دیگری از ارزهای دیجیتال مبتنی بر دائو است که بر حاکمیت جامعه محور در عملیات خود تأکید دارد.

دائو استک (GEN): یک استک نرم‌افزاری و منبع‌باز است که با هدف پشتیبانی از یک شبکه جهانی و تعامل‌پذیر طراحی شده‌است.

علاوه بر این، ارزهای دیگری مثل آراگون (ANT‌)، استیم (Steem)، آگور (Augur) و دائو (The DAO) نیز در این گروه قرار می‌گیرند.

سازمان خودگردان غیرمتمرکز: دموکراسی دیجیتال در عصر بلاک‌چین

همانطور که گفتیم، سازمان‌های خودمختار دائو سنبلی از یک تغییر ژرف در نحوه ساختاردهی و عملکرد سازمان‌ها هستند. دائوها با استفاده از قدرت فناوری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند، سطوح بی‌سابقه‌ای از شفافیت، دموکراسی و اتوماسیون را به اعضای جامعه خود ارائه می‌دهند. علیرغم اینکه چالش‌هایی پیرامون امنیت، مقیاس‌پذیری و چارچوب‌های قانونی در این حوزه همچنان پابرجا هستند، پتانسیل این سازمان‌ها برای ایجاد انقلابی در حاکمیت بخش‌های مختلف، غیرقابل‌ انکار است. بدون شک فراگیرشدن چنین سازمان‌هایی می‌تواند نویدبخش تغییری عمیق به سمت جهانی بازتر، عادلانه‌تر و جامعه‌محور باشد.

پاسخ به سوالات شما درباره سازمان خودگردان غیرمتمرکز