معرفی انواع ارز دیجیتال؛ چند نوع رمزارز داریم؟
وقتی نخستین بیتکوین در سال ۲۰۰۹ متولد شد، کمتر کسی میدانست این «سکه دیجیتالی» آغازگر انقلابی در مفهوم پول، مالکیت و اعتماد خواهد بود. آنچه با هدف ایجاد یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز آغاز شد، امروزه به هزاران شکل و کاربرد گسترش یافتهاست؛ از پرداختهای جهانی و قراردادهای هوشمند گرفته تا رأیگیریهای مبتنی بر بلاکچین، متاورس و حتی مالکیت آثار دیجیتال.
این روزها ارزهای دیجیتال دیگر صرفا یک ابزار پرداخت نیستند، بلکه زبانی نو برای بیان مفاهیمی چون شفافیت، استقلال و آیندهنگری محسوب میشوند. بااینحال، در میان انبوه رمزارزهای متنوع، همه ساختار و هدف یکسانی ندارند؛ برخی آمدهاند تا نظام مالی سنتی را دگرگون کنند، برخی دیگر زیرساخت فناوریهای جدید را میسازند و برخی تنها موجی گذرا از هیاهوی بازارند. اگر میخواهید در این دنیای پر رمز و راز راه خود را گم نکنید، باید بدانید دقیقاً با چه نوع ارزی روبهرو هستید.
در این مقاله از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، بهصورت جامع و قابلفهم، انواع ارز دیجیتال را از نظر نوع بلاکچین، کاربرد و میزان تمرکز بررسی میکنیم.
فایل صوتی مقاله را اینجا گوش کنید:
انواع ارز دیجیتال بر اساس نوع بلاکچین
پیش از اینکه با دستهبندی انواع ارز دیجیتال آشنا شویم، لازم است ابتدا به سوال ارز دیجیتال چیست؟ پاسخ دهیم. ارز دیجیتال به هر نوع پولی گفته میشود که بهصورت الکترونیکی منتقل یا ذخیره میشود، اما رمزارز نوع خاصی از ارز دیجیتال است که با فناوری بلاکچین و رمزنگاری ساخته شده و معمولاً غیرمتمرکز است. این دو مفهوم یکی نیستند.
یکی از مهمترین معیارهای دستهبندی رمزارزها، نوع بلاکچینی است که روی آن ساخته شدهاند. بر همین اساس، ارزهای دیجیتال به دو گروه اصلی تقسیم میشوند: کوینها که بلاک چین اختصاصی دارند و توکنها که روی بلاکچینهای دیگر ساخته میشوند. با این تعریف میتوان نتیجه گرفت همه کوینها ارز دیجیتال هستند، اما همه ارزهای دیجیتال کوین نیستند، بلکه در دسته توکنهاقرار میگیرند.
| ویژگیها | کوین (Coin) | توکن (Token) |
| بلاکچین اختصاصی | دارد – روی شبکه مستقل خود اجرا میشود | ندارد – روی بلاکچینهای دیگر ساخته میشود |
| مثالهای معروف | بیتکوین (BTC)، اتریوم (ETH)، لایتکوین (LTC) | USDT، UNI، LINK، AAVE |
| کاربرد اصلی | پرداخت، ذخیره ارزش، کارمزد تراکنش در شبکه خود | دسترسی به خدمات پلتفرم، رأیگیری، کاربردهای خاص |
| هزینه و زمان ساخت | پرهزینه و زمانبر – نیازمند ساخت بلاکچین جدید | سریع و کمهزینه – با قرارداد هوشمند قابلایجاد است |
| وابستگی به شبکه دیگر | ندارد | دارد – به امنیت و عملکرد شبکه میزبان وابسته است |
کوین (Coin) چیست؟
کوینها رمزارزهایی هستند که روی بلاکچین مستقل و اختصاصی خود فعالیت میکنند. یعنی شبکهای که تراکنشها را ثبت و تأیید میکند، مخصوص همان ارز است. برای مثال:
- بیتکوین (BTC) روی شبکه بیتکوین
- اتریوم (ETH) روی شبکه اتریوم
کاربرد اصلی کوینها معمولاً شامل موارد زیر است:
- پرداخت کارمزد تراکنشها در شبکه خود
- ذخیره ارزش یا سرمایهگذاری
- استفاده بهعنوان دارایی پایه در اکوسیستم بلاکچین مربوطه
توکن (Token) چیست؟
توکنها رمزارزهایی هستند که روی بلاکچینهای موجود ساخته میشوند و بلاکچین اختصاصی ندارند. بهعبارت سادهتر، آنها مهمان یک شبکه دیگر هستند. برای مثال:
- توکن USDT (تتر) روی شبکه اتریوم
- توکن UNI (یونیسواپ) نیز روی اتریوم
ویژگیهای توکنها:
- ساخت آنها سریعتر و کمهزینهتر از کوینهاست؛
- برای اجرای قراردادهای هوشمند، رأیگیری، یا خدمات خاص در یک پروژه استفاده میشوند؛
- امنیت و عملکردشان وابسته به زیرساخت بلاکچین میزبان است.
برای آشنایی بیشتر با این دو مفهوم پرکاربرد توصیه میکنم مقاله توکن چیست را مطالعه کنید.
انواع ارز دیجیتال بر اساس کاربرد
کاربرد رمزارزها یکی از مهمترین معیارهای شناخت آنهاست. هر ارز دیجیتال با هدف خاصی طراحی شده تا نیاز مشخصی را در اکوسیستم بلاکچین برطرف کند؛ از حفظ ارزش و تسهیل پرداخت گرفته تا مشارکت در تصمیمگیری یا استفاده در خدمات پلتفرمها.
در ادامه، با دستهبندیهای رایج ارزهای دیجیتال از نظر کاربرد آشنا میشویم:
استیبلکوینها (Stablecoins)
استیبل کوین ها برای حفظ ثبات قیمت طراحی شدهاند. برخلاف رمزارزهای نوسانی، این نوع ارز دیجیتال معمولاً به داراییهایی مثل دلار آمریکا یا طلا متصل است تا از نوسانات شدید بازار جلوگیری کند. نمونههای معروف:
- USDT (تتر)
- USDC
- DAI
کاربرد اصلی:
- انتقال ارزش بدون نوسان
- ذخیره امن برای حفظ ارزش سرمایه در بازار پرنوسان
- استفاده در معاملات و قراردادهای هوشمند
میمکوینها (MemeCoins)
میمکوینها در ابتدا با الهام از شوخیهای اینترنتی، فرهنگ میم و فضای مجازی شکل گرفتند؛ این گروه از ارزهای دیجیتال بهجای حل یک مسئله فنی یا اقتصادی، بیشتر برای سرگرمی و جلب توجه ساخته میشدند. اما با گذشت زمان، برخی از این پروژهها بهواسطه جامعهی پرشور، حمایت چهرههای مشهور و موجهای رسانهای، به داراییهایی با ارزش بازار بالا و نقشهای جدیتر در اکوسیستم رمزارزها تبدیل شدند. مثل:
- دوجکوین (DOGE)
- شیبا اینو (SHIB)
ویژگیها:
- محبوبیت بالا در شبکههای اجتماعی
- نوسانات شدید و وابستگی به جو بازار
- گاهی بدون کاربرد فنی مشخص هستند
توکنهای کاربردی (Utility Tokens)
این توکنها برای استفاده درون یک پلتفرم خاص مثل پرداخت کارمزد، دسترسی به خدمات یا فعالسازی قابلیتهای ویژه طراحی شدهاند. نمونه:
- BNB در اکوسیستم بایننس
کاربردها:
- پرداخت هزینههای داخلی
- فعالسازی امکانات خاص
- تعامل با قراردادهای هوشمند
توکنهای حاکمیتی (Governance Tokens)
توکنهای حاکمیتی ابزار مشارکت در مدیریت پروژههای غیرمتمرکز هستند. دارندگان این توکنها میتوانند در تصمیمگیریهای کلیدی پروژه ازجمله رأیدادن برای تغییرات فنی، بهروزرسانیهای پروتکل، تعیین سیاستهای مالی، تخصیص منابع یا مسیر توسعه آینده نقش داشتهباشند:
- UNI (یونی سواپ)
- AAVE (آوه)
کاربردها:
- مشارکت در مدیریت پروژه
- رأیگیری در مورد بهروزرسانیها
- تقویت مدلهای غیرمتمرکز
ارزهای پرداختی (Payment Coins)
این گروه از رمزارزها برای انتقال ارزش و انجام پرداختها طراحی شدهاند. هدف اصلی آنها ارائه جایگزینی سریعتر، ارزانتر و جهانیتر نسبت به سیستمهای بانکی سنتی است. نمونهها:
- بیتکوین (BTC)
- لایتکوین (LTC)
- ریپل (XRP)
کاربردها:
- پرداختهای بینالمللی
- انتقال دارایی بدون واسطه
- ذخیره ارزش در بلندمدت
توکنهای بازی و متاورس (Game / Metaverse Tokens)
این توکنها در بازیهای بلاکچینی و متاورس استفاده میشوند. کاربران با استفاده از آنها میتوانند آیتمهای دیجیتالی را بخرند، شخصیتهای خود را ارتقاء دهند یا در اقتصاد درونبازی مشارکت کنند.
نمونهها:
- AXS (اکسی اینفینیتی)
- SAND (سندباکس)
- MANA (دیسنترالند)
کاربردها:
- خرید و فروش آیتمهای بازی
- مالکیت زمین یا دارایی در متاورس
- پاداش به بازیکنان فعال
ویژگیها:
- تعاملپذیری بالا
- وابسته به محبوبیت بازی یا پلتفرم
- نوسان قیمت بالا
توکنهای غیرمثلی (NFT)
توکنهای غیرقابلتعویض یا غیرمثلی که به آنها nft گفته میشود نشاندهنده مالکیت منحصربهفرد بر یک دارایی دیجیتال هستند؛ مثل آثار هنری، موسیقی، آیتمهای بازی یا کلکسیونهای خاص. برخلاف رمزارزهای معمول، هر NFT ارزش و هویت منحصربهفرد خود را دارد.
نمونهها:
- CryptoPunks
- BAYC
- توکنهای مبتنی بر استاندارد ERC-721 و ERC-1155
کاربردها:
- هنر دیجیتال و کلکسیون
- مالکیت آیتمهای بازی
- اثبات مالکیت معنوی
ویژگیها:
- غیرقابلتعویض و منحصربهفرد
- مناسب برای بازارهای هنری و کلکسیونی
- نوسان شدید و وابسته به تقاضای بازار
توکنهای اوراق بهادار (Security Tokens)
این توکنها نماینده مالکیت در داراییهای واقعی مثل سهام، املاک یا اوراق قرضه هستند. برخلاف سایر رمزارزها، این دسته تحت نظارت نهادهای قانونی قرار دارند و معمولاً توسط مراکز مالی معتبر صادر میشوند.
نمونهها:
- Siafunds
- BCAP
کاربردها:
- سرمایهگذاری در داراییهای واقعی
- توکنیزهکردن سهام و اوراق بهادار
- تسهیل معاملات مالی با شفافیت بالا
ویژگیها:
- تحت نظارت قانونی
- نوسان کمتر نسبت به رمزارزهای معمول
انواع ارز دیجیتال بر اساس میزان تمرکز
یکی از معیارهای مهم در شناخت انواع ارز دیجیتال، میزان تمرکز یا غیرمتمرکز بودن آنهاست. این ویژگی مشخص میکند که کنترل شبکه، تصمیمگیریها و صدور داراییها در دست چه کسانی است.
| نوع ارز دیجیتال | کنترل شبکه | شفافیت اطلاعات | سرعت توسعه | ریسکهای احتمالی | نمونههای معروف |
| ارزهای متمرکز | توسط یک نهاد یا شرکت خاص | معمولاً کمتر | بالا | وابستگی به نهاد مرکزی، احتمال سانسور | USDT، FTT، BUSD |
| ارزهای غیرمتمرکز | توزیعشده بین کاربران و اعتبارسنجها | بسیار بالا | کندتر | پیچیدگی در مدیریت، نیاز به اجماع | BTC، ETH، UNI، AAVE |
ارزهای متمرکز (Centralized)
در رمزارزهای متمرکز، کنترل اصلی شبکه یا مدیریت توکنها در اختیار یک شرکت، تیم توسعهدهنده یا نهاد خاص قرار دارد. این مدل معمولاً با هدف ارائه خدمات سریعتر و پشتیبانی بهتر طراحی میشود، اما ممکن است شفافیت کمتری داشته و وابسته به تصمیمات یک مرکز باشد.
نمونه رایج:
- USDT (تتر)، که توسط شرکت تتر لیمیتد مدیریت و صادر میشود.
ویژگیها:
- توسعه و پشتیبانی متمرکز
- سرعت بالا در اجرای تغییرات
- ریسک وابستگی به نهاد مرکزی
- شفافیت محدود در برخی موارد
ارزهای غیرمتمرکز (Decentralized)
در رمزارزهای غیرمتمرکز، هیچ نهاد واحدی کنترل شبکه را در دست ندارد. تصمیمگیریها از طریق جامعه کاربران، اعتبارسنجها و الگوریتمهای اجماع انجام میشود. این مدل با فلسفه اصلی بلاکچین یعنی اعتماد بدون واسطه و شفافیت کامل همراستا است.
نمونههای شناختهشده:
- بیتکوین (BTC)
- اتریوم (ETH)
ویژگیها:
- کنترل توزیعشده بین کاربران
- شفافیت بالا در تراکنشها و تصمیمگیریها
- امنیت بیشتر در برابر سانسور یا توقف فعالیت
- مشارکت عمومی در توسعه و مدیریت پروژه
از شناخت تا انتخاب؛ قدم بعدی چیست؟
اکنون که با دستهبندیهای مختلف و انواع ارزهای دیجیتال آشنا شدید، وقت آن است که کاربردها، ریسکها و فرصتهای هر نوع را با دقت بررسی کنید. شناخت تفاوتها، اولین گام برای ورود آگاهانه به دنیای پویا، متنوع و در حال تحول رمزارزهاست.
پرسشهای متداول درباره انواع ارز دیجیتال
- تفاوت اصلی بین کوین و توکن چیست؟
کوین بلاکچین اختصاصی خود را دارد، درحالیکه توکن روی شبکههای دیگر ساخته میشود.
- آیا استیبلکوینها کاملاً بدون نوساناند؟
خیر، اما نوسانات آنها بسیار محدود است، چون ارزششان معمولاً به داراییهای باثباتی مانند دلار متصل است.
- آیا میمکوینها برای سرمایهگذاری مناسباند؟
بستگی به اهداف و ریسکپذیری شما دارد. بیشتر میمکوینها پرنوسان و مبتنی بر هیجان بازار هستند.
- آیا همه رمزارزها غیرمتمرکز هستند؟
خیر. برخی از ارزها متمرکز هستند و توسط شرکتها یا سازمانها کنترل میشوند.
- بهترین نوع ارز دیجیتال برای شروع چیست؟
برای کاربران مبتدی، معمولاً ارزهای شناختهشده مانند بیتکوین، اتریوم یا استیبلکوینها گزینههای امنتر و در دسترستری هستند.
اطلاعات مفیدی بود خیلی ممنون از شما