توکن چیست؟ بررسی انواع توکن و کاربردهای آن به زبان ساده

توکن چیست و چرا این مفهوم این‌قدر در دنیای ارزهای دیجیتال اهمیت یافته‌است؟ اگر تاکنون پرسیده‌اید «توکن یعنی چه» و نمی‌دانید این دارایی دیجیتال چگونه کار می‌کند، جای درستی آمده‌اید. توکن‌ها فراتر از یک واحد پول دیجیتال ساده هستند؛ آن‌ها نماینده دارایی‌ها، حق دسترسی به خدمات و حتی ابزارهای حاکمیتی در اکوسیستم بلاکچین‌اند.

با درک درست توکن، می‌توانید به دنیای پیچیده‌تر ارزهای دیجیتال وارد شوید و فرصت‌های نوآورانه در حوزه‌هایی مثل بازی‌های بلاکچینی، هنر دیجیتال و مالی غیرمتمرکز (DeFi) را بشناسید. این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهد که توکن چیست، چگونه ساخته می‌شود و چرا تبدیل به یکی از مهم‌ترین اجزای اقتصاد دیجیتال شده‌است. اگر می‌خواهید از رمز و راز توکن‌ها سر در بیاورید، ادامه مطلب را از دست ندهید!

توکن چیست به زبان ساده

در دنیای ارزهای دیجیتال، اصطلاح «توکن» بارها شنیده می‌شود اما واقعا منظور از توکن یعنی چه؟ به زبان ساده، توکن نوعی دارایی دیجیتال است که روی بلاکچین ایجاد و مدیریت می‌شود. تفاوت اصلی توکن‌ها با رمزارزهایی مانند بیت‌ کوین یا اتریوم این است که آن‌ها روی بلاکچین‌های مستقل خودشان فعالیت می‌کنند اما توکن‌ها روی پلتفرم‌های بلاکچینی موجود مانند اتریوم، بایننس اسمارت چین، سولانا یا تون ساخته می‌شوند.

توکن‌های کریپتو چگونه کار می‌کنند؟

معمولا توکن‌ها از طریق قراردادهای هوشمند به‌وجود می‌آیند؛ قراردادهایی که خودشان به طور خودکار اجرا می‌شوند و شرایط توافق در قالب کد برنامه‌نویسی شده‌است. این قراردادها ویژگی‌های توکن مانند میزان کل عرضه، قابلیت تقسیم، امکان انتقال و… را تعیین می‌کنند؛ برای نمونه، استاندارد ERC-20 در بلاکچین اتریوم این امکان را می‌دهد که توسعه‌دهندگان توکن‌هایی بسازند که با اکثر کیف‌پول‌ها و صرافی‌ها سازگار باشند.

پس از ساخت، توکن‌ها قابل انتقال، معامله یا استفاده در اکوسیستم‌های مربوط به خود هستند. 

پل کهکشانی او ام پی فینکس

دیگه نیازی نیست رمزارزهات رو نقد کنی! پل کهکشانی اوام‌پی فینکس، از رمزارزات کم می‌کنه و تراکنش ریالی انجام می‌ده

همین حالا سفارش بده

اهمیت توکن‌های کریپتو در چیست؟

توکن‌ها نقش حیاتی در اکوسیستم بلاکچین ایفا می‌کنند و فراتر از انجام معاملات ساده، امکانات متعددی را فراهم می‌آورند. آن‌ها بستر اجرای برنامه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) را می‌سازند، بازارهای هنر دیجیتال را با کمک NFTها تقویت می‌کنند و به کاربران امکان مشارکت در مدیریت پروژه‌های غیرمتمرکز را می‌دهند. با ارائه ارزش و کاربردهای متنوع، توکن‌ها به توسعه و گسترش فضای بلاکچین کمک قابل توجهی می‌کنند.

در نهایت، اگرچه مفهوم «توکن» ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد اما در اصل اشاره به یک دارایی دیجیتال دارد که در شبکه بلاکچین کارکرد خاصی را برعهده خواهد داشت. 

ویژگی های توکن

توکن‌ها با هدف انجام وظایف مختلف در اکوسیستم‌های غیرمتمرکز طراحی شده‌اند و امکانات و قابلیت‌های منحصر به فردی را ارائه می‌دهند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

۱. برنامه‌پذیری و قراردادهای هوشمند

یکی از برجسته‌ترین خصوصیات توکن‌های کریپتو، قابلیت برنامه‌ریزی آن‌هاست. این توکن‌ها با استفاده از قراردادهای هوشمند ایجاد می‌شوند. این ویژگی امکان خودکارسازی و اجرای قوانین بدون نیاز به واسطه را فراهم می‌کند و زمینه‌ساز توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) و ابزارهای مالی پیچیده در اکوسیستم‌های بلاکچینی است.

۲. قابلیت همکاری بین پلتفرم‌ها

توکن‌های کریپتو به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند در پلتفرم‌های مختلف بلاکچینی با یکدیگر تعامل داشته‌باشند. این سازگاری بین‌پلتفرمی، کاربرد و پذیرش توکن‌ها را در کل اکوسیستم بلاک چین افزایش می‌دهد.

۳. شفافیت و امنیت

توکن‌های کریپتو که بر پایه فناوری بلاک چین ساخته شده‌اند، از ویژگی‌های شفافیت و امنیت این فناوری بهره‌مند هستند. هر تراکنش مربوط به توکن‌ها به صورت غیرقابل تغییر در بلاکچین ثبت می‌شود و این دفترکل شفاف، امکان نظارت و بررسی تراکنش‌ها را فراهم می‌کند. 

۴. کاربردهای متنوع

توکن‌ها فراتر از یک ارز دیجیتال ساده عمل می‌کنند و کاربردهای متعددی دارند. آن‌ها می‌توانند نمایانگر مالکیت دارایی‌ها (توکن‌های اوراق بهادار)، دسترسی به خدمات (توکن‌های کاربردی)، مشارکت در مدیریت پروژه‌ها (توکن‌های حاکمیتی) یا مالکیت آیتم‌های منحصربه‌فرد دیجیتال (NFTها) باشند. این تنوع به توکن‌ها امکان می‌دهد در حوزه‌های مختلفی مانند مالی، بازی، املاک و هنر دیجیتال کاربرد پیدا کنند.

۵. حاکمیت جامعه‌ای

بسیاری از توکن‌ها مکانیزم‌های حاکمیتی را در خود جای داده‌اند که به دارندگان توکن اجازه می‌دهد در فرآیندهای تصمیم‌گیری مرتبط با توسعه و مسیر پروژه مشارکت کنند. این مدل حاکمیتی غیرمتمرکز، به اعضای جامعه قدرت می‌دهد تا درباره ارتقاهای پروتکل، تخصیص بودجه و مسائل کلیدی دیگر نظر دهند و در نتیجه حس مالکیت و مسئولیت جمعی را تقویت می‌کند.

۶. نقدینگی و دسترسی به بازار

توکن‌ها معمولا در صرافی‌های مختلف ارز دیجیتال لیست می‌شوند که این موضوع، نقدینگی و امکان معامله را برای دارندگان فراهم می‌آورد. این نقدینگی به کاربران اجازه می‌دهد توکن‌های خود را با دیگر رمزارزها یا پول‌های فیات مبادله کنند و ارزش آن‌ها را به واقعیت تبدیل نمایند. 

اهمیت و تفاوت توکن های مثلی و توکن های غیرمثلی

دو دسته اصلی از توکن‌ها وجود دارند:

• توکن‌های مثلی (Fungible Tokens)
• توکن‌های غیرمثلی (Non-Fungible Tokens یا NFT)

هر دو نوع دارایی دیجیتال، مبتنی بر بلاکچین و امن هستند اما کاربردها و ویژگی‌های متفاوتی دارند که آن‌ها را متمایز می‌کند.

توکن‌های مثلی: قابل تعویض 

توکن‌های مثلی دارایی‌هایی دیجیتال هستند که هر واحد آن‌ها ارزش و ویژگی یکسانی دارد و می‌توان آن‌ها را به صورت یک به یک با هم مبادله کرد. به عبارت ساده‌تر، هیچ تفاوتی بین یک واحد از این توکن‌ها با واحد دیگر وجود ندارد. نمونه‌های رایج این دسته شامل بیت‌ کوین، اتریوم و توکن‌های استاندارد ERC-20 روی بلاکچین اتریوم است. این توکن‌ها معمولا به عنوان واسطه مبادله، ذخیره ارزش یا واحد حساب استفاده می‌شوند.

ویژگی‌های کلیدی:

• قابلیت تعویض: هر واحد برابر با واحد دیگر است.
• قابلیت تقسیم: می‌توان آن‌ها را به واحدهای کوچکتر تقسیم کرد.
• یکسان بودن: ارزش هر توکن یکسان است.

توکن‌های مثلی نقش مهمی در برنامه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) دارند و امکان انجام تراکنش‌های سریع و تامین نقدینگی در پلتفرم‌های مختلف را فراهم می‌کنند.

توکن‌های غیرمثلی (NFT): منحصربه‌فرد و تقسیم‌ناپذیر

توکن‌های غیرمثلی نماینده مالکیت یک آیتم یا محتوای دیجیتال یکتا مانند آثار هنری دیجیتال، موسیقی، ویدیوها یا املاک مجازی هستند. برخلاف توکن‌های مثلی، NFTها قابل تعویض نیستند زیرا هر کدام ویژگی‌ها و داده‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. هر NFT کاملا یکتا است و نمی‌توان آن را با توکن دیگری جایگزین کرد.

ویژگی‌های کلیدی:

• منحصربه‌فرد بودن: هر توکن شامل اطلاعات خاص و متفاوتی است.
• مالکیت: اثبات مالکیت و اصالت را فراهم می‌کند.

NFTها صنایع هنر، بازی و سرگرمی را متحول کرده‌اند و به خالقان این امکان را می‌دهند که آثار خود را توکنیزه کرده و مالکیت خود را روی بلاکچین به طور قابل تایید ثبت کنند.

توکن نیمه‌مثلی (Semi-Fungible Token) 

توکن نیمه‌مثلی (Semi-Fungible Token) نیز نسبت به دو توکن قبلی جدیدتر است که ویژگی‌های هر دو دسته توکن‌های مثلی و غیرمثلی را با هم ترکیب می‌کند. این توکن‌ها در ابتدا مانند توکن‌های مثلی قابل تعویض و مبادله هستند؛ یعنی چند واحد از آن‌ها ارزش و ویژگی یکسان دارند و می‌توانند به صورت گروهی معامله شوند اما پس از وقوع یک رویداد خاص یا استفاده در شرایطی معین، این توکن‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فرد پیدا کرده و تبدیل به توکن‌های غیرمثلی می‌شوند. به عبارت دیگر، توکن نیمه‌مثلی ابتدا قابل تعویض است اما در ادامه، تبدیل به یک دارایی دیجیتال یکتا و غیرقابل تعویض می‌شود.

این نوع توکن‌ها کاربرد گسترده‌ای در حوزه‌هایی مانند بازی‌های بلاک‌چینی، بلیط‌ها و توکن‌های کاربردی دارند؛ به‌عنوان مثال، در بازی‌های ویدئویی مبتنی بر بلاکچین، منابع یا آیتم‌هایی که ابتدا به صورت انبوه و قابل تعویض عرضه می‌شوند، پس از مصرف یا به‌روزرسانی، حالت یکتا و منحصربه‌فرد پیدا می‌کنند. استاندارد ERC-1155 در اتریوم از شناخته‌شده‌ترین فناوری‌هایی است که امکان ایجاد و مدیریت توکن‌های نیمه‌مثلی را فراهم می‌کند و با کاهش هزینه‌های تراکنش و افزایش انعطاف‌پذیری، استفاده از آن‌ها را به‌ویژه در برنامه‌های پیچیده و چندمنظوره تسهیل می‌کند.

 انواع توکن؛ هر توکن چه کاربردی دارد؟ 

هر توکن کاربرد خاصی دارد و به شیوه‌ای متفاوت در اکوسیستم بلاکچین عمل می‌کند. در ادامه، انواع اصلی توکن‌ها را بررسی خواهیم کرد:

توکن‌های قابل تعویض (Fungibility Token)

توکن‌های مثلی دارایی‌های دیجیتال یکسانی هستند که ارزش آن‌ها با یکدیگر برابر بوده و می‌توان آن‌ها را به صورت یک به یک مبادله کرد.

نمونه‌ها:

• بیت‌ کوین (BTC): ارز دیجیتال غیرمتمرکز که روی بلاکچین اختصاصی خود فعالیت می‌کند.
• اتریوم (ETH): ارز بومی بلاکچین اتریوم که برای انجام تراکنش‌ها و اجرای قراردادهای هوشمند به کار می‌رود.
• توکن‌های ERC-20: استانداردی برای ساخت توکن‌های مثلی روی بلاکچین اتریوم.

توکن‌های غیرقابل تعویض (Non fungible Token)

توکن‌های غیرمثلی نمایانگر دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فردی هستند که قابلیت مبادله یک به یک ندارند. هر NFT دارای ویژگی‌ها و اطلاعات متمایزی است که آن را از سایر توکن‌ها متمایز می‌کند.

نمونه‌ها:

• کریپتوپانکز (CryptoPunks): یکی از نخستین پروژه‌های NFT شامل ۱۰,۰۰۰ شخصیت هنری منحصربه‌فرد با ابعاد ۲۴ در ۲۴ پیکسل.
• بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club): مجموعه‌ای از ۱۰,۰۰۰ NFT بورد ایپ که هر کدام عضویت در باشگاهی اختصاصی را فراهم می‌کند.

توکن‌های کاربردی (Utility Token) 

توکن‌های کاربردی یا یوتیلیتی توکن‌ها به کاربران امکان دسترسی به محصولات یا خدمات داخل یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین را می‌دهند. این توکن‌ها هم می‌توانند سرمایه‌گذاری محسوب شوند و هم بیشتر نقش ابزارهای دسترسی را ایفا می‌کنند.

نمونه‌ها:

• چین لینک (LINK): شبکه اوراکل غیرمتمرکز که قراردادهای هوشمند را به منابع داده خارجی متصل می‌کند.
• فایل کوین (FIL): شبکه ذخیره‌سازی غیرمتمرکز که به کاربران اجازه می‌دهد فضای ذخیره‌سازی بلااستفاده خود را اجاره دهند.
• بیسیک اتنشن توکن (BAT): استفاده شده در مرورگر بریو (Brave) برای پاداش دادن به کاربران بابت مشاهده تبلیغات و پرداخت به سازندگان محتوا.

توکن‌های اوراق بهادار (Security token)

توکن‌های اوراق بهادار نماینده مالکیت یا سهم در دارایی‌های واقعی مانند املاک یا سهام شرکت‌ها هستند. این توکن‌ها تحت قوانین سختگیرانه نظارتی قرار دارند و معمولا در عرضه‌های توکن اوراق بهادار (STO) کاربرد دارند.

نمونه‌ها:

• تی‌زیرو (tZERO): پلتفرمی مبتنی بر بلاکچین برای معامله توکن‌های اوراق بهادار که هدف آن ایجاد نقدینگی برای این دارایی‌ها است.
• هاربور (Harbor): پلتفرمی که دارایی‌های واقعی را توکنیزه کرده و قوانین مربوط به اوراق بهادار را رعایت می‌کند.

توکن حاکمیتی (Governance token)

توکن‌های حاکمیتی به دارندگان خود حق مشارکت در فرآیندهای تصمیم‌گیری سازمان‌ها یا پروتکل‌های غیرمتمرکز را می‌دهند. این توکن‌ها به کاربران امکان رای‌دهی درباره پیشنهادات و جهت‌گیری پروژه را می‌دهند.

نمونه‌ها:

• میکر (MKR): توکن حاکمیتی پروتکل میکردائو (MakerDAO) که برای رای‌گیری درباره تغییرات سیستم استفاده می‌شود.
• یونی سواپ (UNI): توکن حاکمیتی صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ که به دارندگان اجازه می‌دهد درباره ارتقاهای پروتکل تصمیم بگیرند.
• کامپوند (COMP): توکن حاکمیتی پروتکل وام‌دهی کامپوند که کاربران می‌توانند پارامترهای پروتکل را تغییر دهند.

توکن پرداخت (Payment token)

توکن‌های پرداخت به عنوان ارزهای دیجیتال برای مبادله کالاها و خدمات استفاده می‌شوند و عملکردی مشابه پول‌های رایج دارند.

نمونه‌ها:

• بیت‌ کوین (BTC): این ارز دیجیتال که به «طلای دیجیتال» مشهور است و به طور گسترده‌ای به عنوان روش پرداخت پذیرفته شده‌است.
• لایت‌ کوین (LTC): رمزارزی همتابه‌همتا که با هدف سرعت و کارایی بیشتر نسبت به بیت‌ کوین طراحی شده‌است.
• تتر (USDT): تتر نیز به‌عنوان استیبل کوین محبوب برای پرداخت‌های بسیاری استفاده می‌شود. 

استانداردهای ساخت توکن

استانداردهای ساخت توکن چارچوب‌های حیاتی‌ هستند که نحوه ساختاردهی، صدور و تعامل توکن‌ها را در اکوسیستم‌های بلاکچینی تعریف می‌کنند. این استانداردها تضمین‌کننده سازگاری، امنیت و تعامل‌پذیری میان برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps)، کیف‌پول‌ها و صرافی‌ها هستند. از پرکاربردترین این استانداردها می‌توان به پروپوزال‌های ERC اتریوم (Ethereum Request for Comments) اشاره کرد که معیار اصلی توسعه توکن‌ها به شمار می‌روند. در بلاک چین‌های محبوب دیگر مانند تون، سولانا و… نیز استانداردهایی از این قبیل وجود دارند. در ادامه این بخش به استانداردهای اتریوم می‌پردازیم:

استاندارد ERC-20: ستون اصلی توکن‌های مثلی

استاندارد ERC-20 که در سال ۲۰۱۵ معرفی و در ۲۰۱۷ رسمی شد، پایه‌ای‌ترین استاندارد برای ایجاد توکن‌های مثلی روی بلاکچین اتریوم است. توکن‌های مثلی قابلیت تعویض دارند و از نظر ارزش یکسان‌اند، بنابراین برای نمایش دارایی‌هایی مانند رمزارزها، توکن‌های کاربردی و استیبل‌کوین‌ها بسیار مناسب‌اند.

نمونه‌ها:

• دای (DAI): استیبل‌کوینی غیرمتمرکز که ارزش آن به دلار آمریکا وابسته است.
• یونی سواپ (UNI): توکن حاکمیتی صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ.

استاندارد ERC-721: تعریف توکن‌های غیرمثلی (NFT)

استاندارد ERC-721 که در سال ۲۰۱۷ معرفی شد، مفهوم توکن‌های غیرمثلی را به بلاک چین آورد. برخلاف ERC-20، هر توکن ERC-721 یکتا بوده و قابلیت تعویض یک به یک ندارد، بنابراین برای نمایش مالکیت دارایی‌های منحصربه‌فرد مانند آثار هنری دیجیتال، کلکسیون‌ها و املاک مجازی بسیار مناسب است.

در بخش قبل به نمونه‌های این استاندارد مانند کریپتوپانکز اشاره کردیم.

استاندارد ERC-1155: استاندارد چندتوکنی برای انعطاف‌پذیری بیشتر

ERC-1155 که در سال ۲۰۱۹ معرفی شد، استاندارد پیشرفته‌ای است که اجازه می‌دهد چندین نوع توکن — مثلی، غیرمثلی و نیمه‌مثلی — در یک قرارداد هوشمند ایجاد شوند. این رویکرد چندتوکنی پیچیدگی و هزینه گس را کاهش می‌دهد که در برنامه‌هایی مانند بازی‌ها و کلکسیون‌های دیجیتال کاربرد دارد.

ویژگی‌های کلیدی:

• انتقال دسته‌ای: امکان انتقال چند نوع توکن در یک تراکنش.
• کارایی: کاهش هزینه‌های گس با تجمیع توکن‌های مختلف در یک قرارداد.
• انعطاف‌پذیری: پشتیبانی از توکن‌های مثلی، غیرمثلی و نیمه‌مثلی.

نمونه‌ها:

• انجین کوین (ENJ): پروژه‌ای که از ERC-1155 برای تولید اقلام داخل بازی استفاده می‌کند.
• سندباکس (SAND): دنیای مجازی که کاربران می‌توانند تجربیات بازی خود را با توکن‌های ERC-1155 ایجاد و کسب درآمد کنند.
• گادز آنچیند (Gods Unchained): بازی کارتی بلاکچینی که از ERC-1155 برای کارت‌ها بهره می‌برد.

سایر استانداردهای مهم توکن

• استاندارد ERC-777: نسخه بهبودیافته ERC-20 با امکاناتی مانند سازگاری بهتر با قراردادهای هوشمند.
• استاندارد ERC-1400: طراحی شده برای توکن‌های اوراق بهادار با هدف رعایت الزامات قانونی.

خرید برترین توکن‌ ها از صرافی او ام پی فینکس

صرافی او ام پی فینکس از سال ۱۳۹۹ با هدف ارائه پلتفرمی امن، قدرتمند و کاربرپسند در بازار رمزارز ایران فعالیت می‌کند. این صرافی با پشتیبانی از رمزارزهای متنوع، انواع معاملات اسپات و تعهدی، ابزارهایی مانند ربات‌های خودکار معامله‌گر و حساب دمو، امکان تجربه‌ای کامل و حرفه‌ای برای کاربران مبتدی تا حرفه‌ای فراهم کرده‌است.

او ام پی فینکس برای معاملات اسپات از ساختار پلکانی استفاده می‌کند که کارمزد آن بر اساس حجم معاملات سه‌ماهه متغیر و بین ۰.۲ تا ۰.۳۵ درصد است. کارمزد برداشت ریالی تنها ۰.۰۳ درصد (حداقل ۱۰۰۰ تومان و حداکثر ۱۰,۰۰۰ تومان) و واریز ریالی کاملا رایگان است. با این امکانات، او ام پی فینکس بهترین گزینه برای خرید و معامله برترین توکن‌ها در ایران محسوب می‌شود.

جمع‌بندی: توکن چیست و چرا اهمیت دارد؟

توکن‌ها بخش جدایی‌ناپذیر و حیاتی از دنیای ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین محسوب می‌شوند. این دارایی‌های دیجیتال که روی بلاکچین‌های مختلف ایجاد می‌شوند، می‌توانند کاربردهای متنوعی داشته باشند. توکن‌ها شامل انواع مختلفی مانند توکن‌های مثلی، غیرمثلی (NFT)، کاربردی، اوراق بهادار و حاکمیتی هستند که هرکدام نقش خاصی در اکوسیستم بلاکچین ایفا می‌کنند.

با پیشرفت فناوری، توکن‌ها به ابزارهای قدرتمندی برای خلق اقتصاد دیجیتال و دنیای وب۳ تبدیل شده‌اند. آشنایی با مفهوم «توکن چیست» به شما کمک می‌کند تا بهتر درک کنید این فناوری چگونه در حال تغییر ساختار دارایی‌ها، مالکیت و تعاملات مالی است و چرا آینده اقتصاد دیجیتال به توکن‌ها گره خورده‌است.

سوالات متداول درباره توکن