شاخص ترس و طمع بیت کوین چیست؟ راهنمای جامع و کاربردی برای تریدرها و سرمایه‌گذاران

احساسات جمعی بازار، اعم از ترس (Fear) و طمع (Greed)، نقش مهمی در جهت‌گیری قیمت‌ها و تصمیم‌گیری تریدرها ایفا می‌کنند. شاخص ترس و طمع بیت کوین یک معیار ساده و قابل‌فهم است که تلاش می‌کند با ترکیب چند سیگنال کمّی و کیفی، سطح احساسی بازار را از ۰ (ترس شدید) تا ۱۰۰ (طمع شدید) نمایش دهد. اگر مایلید تصمیمات خود را فراتر از هیجانات روزانه و مبتنی بر یک دیدگاه منطقی و واقع‌گرایانه اتخاذ کنید، این مقاله از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس را از دست ندهید.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع (Fear & Greed Index) در بازار ارزهای دیجیتال، نسخه‌ای بازآفرینی‌شده از مفهومی است که در ابتدا برای بازار سهام طراحی شد. در حوزه کریپتو، این شاخص عمدتاً توسط وب‌سایت Alternative.me توسعه یافته و مدیریت می‌شود. مکانیزم آن بر پایه گردآوری داده‌ها از منابع گوناگون بنا شده‌است تا تصویری فشرده و گویا از وضعیت روانی و احساسات حاکم بر بازار و هدایت سرمایه‌گذاران برای تعیین بهترین زمان خرید و فروش بیت کوین ارائه دهد.

هدف اصلی این شاخص، آگاه‌سازی سرمایه‌گذاران نسبت به شرایطی است که بازار در آن یا بیش از اندازه دچار نگرانی و هراس می‌شود (که می‌تواند فرصتی بالقوه برای خرید تلقی گردد)، یا به‌طور افراطی درگیر طمع و هیجان می‌شود (که احتمال اصلاح و بازگشت قیمت‌ها را افزایش می‌دهد). برای سهولت بیشتر در درک این شرایط متغیر، احساسات بازار با اعدادی بین ۰ تا ۱۰۰ بیان می‌شوند که در ادامه مطلب بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

هنگامی که این شاخص در کنار ابزارهای تحلیلی دیگر ــ مانند تحلیل فاندامنتال (Fundamental Analysis) و تحلیل تکنیکال ــ مورد استفاده قرار گیرد، به ابزاری کارآمد برای ارزیابی سنتیمنت بازار و پیش بینی نوسانات قیمت ارزهای دیجیتال تبدیل می‌شود.

تاریخچه پیدایش شاخص ترس و طمع BTC

شاخص ترس و طمع در ابتدا توسط «CNN Business» برای بازار سهام طراحی شد. این ابزار با اتکا به هفت زیرشاخص مختلف، رفتار و احساسات معامله‌گران را رصد کرده و میان دو قطب «ترس» و «طمع» وضعیت روانی بازار را به‌صورت کمی نمایش می‌دهد.

با گذشت زمان، روشن شد که این مفهوم در بازار ارزهای دیجیتال نیز کاربرد فراوان دارد. سرمایه‌گذاران در حوزه کریپتو اغلب تحت‌تاثیر هیجانات و سوگیری‌های رفتاری تصمیم‌گیری می‌کنند؛ از همین رو، شاخص ترس و طمع می‌تواند آن‌ها را نسبت به شرایط روانی حاکم بر بازار آگاه ساخته و از تصمیم‌های شتاب‌زده یا غیرمنطقی بازدارد.

معاملات تعهدی

در بازارهای صعودی و نزولی ۱۰ برابر بیشتر سود کنید

معامله کنید

نسخه کریپتو شاخص ترس و طمع در فوریه ۲۰۱۸ توسط وب‌سایت Alternative.me معرفی شد. این نسخه با وجود شباهت به مدل اصلی بازار سهام، تفاوت‌هایی دارد؛ مثلاً به‌جای هفت زیرشاخص، از شش معیار کلیدی متفاوت بهره می‌گیرد. بازه‌های عددی آن تقریباً مشابه نسخه CNNMoney است، اما نحوه محاسبه و وزن‌دهی داده‌ها اندکی متفاوت بوده و متناسب با ویژگی‌های بازار ارزهای دیجیتال تنظیم شده‌است.

شاخص کنونی ترس و طمع بیت کوین 

بنابر اطلاعات موجود در وبسایت Alternative.me، روزهای ابتدایی ماه دسامبر ۲۰۲۵، شاخص ترس و طمع بیت کوین عدد ۲۶ را نشان می‌دهد که به‌معنای غلبه احساس ترس بر بازار است. گفتنی است تا هفته قبل و هم‌زمان با ریزش گسترده بازار، این شاخص برای چندین روز در محدوده ترس شدید (عدد ۲۲) قرار داشت.

بررسی حالات مختلف شاخص ترس و طمع بیت کوین

گفتیم که شاخص ترس و طمع با ترکیب شش متغیر وزنی، عددی میان ۰ تا ۱۰۰ تولید می‌کند که بیانگر وضعیت روانی سرمایه‌گذاران است. حالات اصلی این شاخص عبارتند از:

ترس شدید (۰–۲۴): نشان‌دهنده وحشت گسترده و فروش‌های هیجانی؛ معمولاً با تشکیل کف‌های قیمتی مهم همراه است و از منظر روانشناسی بازار، بهترین زمان برای ورود یا انباشت دارایی تلقی می‌شود (وقتی ترس غالب است بخر).

ترس (۲۵–۴۹): نشانه غلبه احتیاط و کاهش ریسک‌پذیری؛ در این حالت، احتمال ادامه روند نزولی کوتاه‌مدت وجود دارد.

طمع (۵۰–۷۴): خوش‌بینی فزاینده و افزایش حجم خرید؛ احتمال شکل‌گیری سقف‌های قیمتی وجود دارد.

طمع شدید (۷۵–۱۰۰): هیجان غیرمنطقی و پدیدهٔ FOMO گسترده؛ معمولاً نشانهٔ نزدیک شدن به اوج چرخه صعودی است (همزمان با افزایش حس طمع، بفروش).

محدوده‌های ذکرشده مربوط به شاخص معروف کریپتویی از Alternative.me است که در جامعه رمزارزها به‌عنوان مرجع اصلی شناخته می‌شود. در مقابل، نسخه CNN Money برای بازار سهام آمریکا یک محدوده «خنثی» (۴۵–۵۵) نیز به این حالات اضافه کرده و مرز ترس را تا ۴۴ و مرز طمع را از ۵۶ قرار داده‌ که نشانه‌ای از برقراری تعادل نسبی میان عرضه و تقاضا است؛ در چنین شرایطی بازار فاقد جهت‌گیری احساسی قوی است.

این تفاوت به‌خاطر نوسانات شدیدتر بازار کریپتو و حذف حالت خنثی در آن است؛ بنابراین در تحلیل رمزارزها استفاده از همان تقسیم‌بندی چهارگانه بدون حالت خنثی کاربرد بیشتری دارد.

جالب است بدانید مطالعات بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که مقادیر زیر ۲۰ در شاخص کریپتو اغلب با کف‌های اصلی قیمت بیت کوین هم‌زمان بوده‌اند (مانند دسامبر ۲۰۱۸، مارس ۲۰۲۰ و نوامبر ۲۰۲۲). در مقابل، مقادیر بالای ۹۰ معمولاً با سقف‌های اصلی بازار هم‌راستا هستند (از جمله ژانویه ۲۰۱۸، نوامبر ۲۰۲۱ و مارس ۲۰۲۴).

شاخص ترس و طمع بیت کوین چگونه محاسبه می‌شود؟

برای اینکه بتوانیم به‌درستی درک کنیم شاخص ترس و طمع بیت کوین چگونه محاسبه می‌شود، لازم است ابتدا ببینیم این شاخص دقیقا چه چیزهایی را بررسی می‌کند. شناخت این متغیرها کمک می‌کند هم‌زمان نحوه محاسبه اعداد در حالات مختلف شاخص ترس و طمع بیت کوین را نیز بهتر متوجه شویم.

شاخص ترس و طمع بیت کوین هر ۲۴ ساعت یک‌بار به‌صورت خودکار و با وزن‌دهی ثابت به ۶ متغیر اصلی محاسبه می‌شود که عبارتند از:

۱. نوسانات قیمت – وزن ۲۵٪ (مهم‌ترین عامل)

در این بخش، میزان نوسان روزانه (Volatility) و همچنین بیشترین افت قیمت بیت‌کوین (Max Drawdown) محاسبه می‌شود. سپس این داده‌ها با میانگین همان مقادیر در بازه‌های ۳۰ روزه و ۹۰ روز گذشته مقایسه شده تا روند تغییرات مشخص شود. اگر شدت نوسان به‌طور غیرمعمول افزایش یابد، این وضعیت به‌عنوان نشانه‌ای از ترس شدید سرمایه‌گذاران در بازار تفسیر می‌شود؛ زیرا نوسان‌های غیرعادی معمولاً بیانگر نگرانی گسترده و رفتار هیجانی معامله‌گران است.

۲. مومنتوم و حجم معاملات – وزن ۲۵٪

در این قسمت، حجم معاملات روزانه و مومنتوم فعلی بازار محاسبه و سپس با میانگین‌های ۳۰ روزه و ۹۰ روزه مقایسه می‌شوند. این دو معیار پس از ترکیب، تصویری روشن از شدت فعالیت معاملاتی و جهت‌گیری کلی بازار ارائه می‌دهند.

به‌طور کلی، زمانی که در یک روند صعودی شاهد افزایش قابل‌توجه حجم خرید روزانه هستیم، این وضعیت به‌عنوان نشانه‌ای از رفتار بیش‌ازحد طمع‌کارانه یا هیجان صعودی افراطی در بازار تفسیر می‌شود. چنین شرایطی معمولاً بیانگر آن است که سرمایه‌گذاران تحت تأثیر خوش‌بینی شدید، معاملات خود را با انگیزه کسب سود سریع افزایش داده‌اند؛ موضوعی که می‌تواند به شکل‌گیری حباب‌های کوتاه‌مدت یا اصلاح‌های ناگهانی منجر شود.

۳. احساسات کاربران در شبکه‌های اجتماعی – وزن ۱۵٪

برای بررسی این متغیر، داده‌های مربوط به فعالیت کاربران در شبکه‌های اجتماعی بررسی می‌شود. بر اساس اعلام وبسایت Alternative.me، تحلیل احساسات در ردیت (Reddit) هنوز به‌طور کامل در شاخص آنلاین فعال نشده است، زیرا الگوریتم پردازش متن همچنان در حال آزمایش کلیدواژه‌های مرتبط با بازار است، اما تحلیل داده‌های ایکس (توییتر سابق) به‌صورت عملیاتی در جریان است.

فرآیند محاسبه به این شکل است که پست‌های منتشرشده با هشتگ‌های مرتبط با هر کوین گردآوری و شمارش می‌شوند. سپس میزان تعاملات (Interaction) شامل لایک‌ها، بازنشرها و پاسخ‌ها در بازه‌های زمانی مشخص مورد بررسی قرار می‌گیرند. در حال حاضر، این آمار به‌صورت عمومی تنها برای بیت‌کوین نمایش داده می‌شود.

۴. نظرسنجی هفتگی – وزن ۱۵٪ (در حال حاضر غیرفعال)

در گذشته، یکی از اجزای شاخص ترس و طمع، نظرسنجی‌های هفتگی بود که با همکاری پلتفرم عمومی Strawpoll.com (متعلق به Alternative.me) برگزار می‌شد. در این نظرسنجی‌ها از شرکت‌کنندگان خواسته می‌شد برداشت خود را از وضعیت بازار کریپتو بیان کنند. معمولاً بین ۲,۰۰۰ تا ۳,۰۰۰ رأی جمع‌آوری می‌شد که تصویری کلی از احساسات گروهی سرمایه‌گذاران ارائه می‌داد.

هرچند وزن این داده‌ها در محاسبهٔ شاخص نسبتاً محدود بود، اما در مراحل اولیه توسعه، نقش مهمی در اعتبارسنجی و تکمیل سایر مؤلفه‌ها ایفا می‌کردند. نتایج این نظرسنجی‌ها به‌عنوان یک مرجع کمکی برای درک فضای روانی بازار مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حال حاضر، این بخش به‌طور رسمی غیرفعال شده‌است، اما همچنان به‌عنوان بخشی از تاریخچه تکامل شاخص اهمیت دارد. 

۵. دامیننس بیت کوین – وزن ۱۰٪

دامیننس بیت کوین (Bitcoin Dominance) نشان‌دهنده سهم ارزش بازار BTC از کل بازار کریپتو است و در شاخص ترس و طمع نقش مهمی دارد؛ افزایش دامیننس بیت کوین معمولاً نشانه ترس سرمایه‌گذاران از روند نزولی سایر بازارها و حرکت سرمایه به‌سوی این دارایی امن‌ است، درحالی‌که کاهش آن بیانگر طمع بیشتر و ورود سرمایه به آلت‌کوین‌های پرریسک محسوب می‌شود. 

۶. روند جستجوهای گوگل – وزن ۱۰٪

در این بخش، داده‌های مربوط به گوگل ترندز برای کوئری‌های مرتبط با بیت‌کوین گردآوری و تحلیل می‌شوند. تمرکز اصلی بر تغییرات حجم جست‌وجوها و همچنین کوئری‌های جدید و محبوبی است که به‌تازگی در میان کاربران افزایش یافته‌اند.

اکنون می‌دانیم که هر یک از متغیرهای شاخص به‌طور جداگانه در مقیاسی بین ۰ تا ۱۰۰ نرمال‌سازی می‌شوند تا شدت اثر آن‌ها بر احساسات بازار مشخص گردد. سپس این مقادیر با وزن اختصاصی خود در محاسبه نهایی ترکیب می‌شوند. حاصل این فرآیند، یک عدد ساده بین ۰ (ترس مطلق) تا ۱۰۰ (طمع مطلق) است که به‌صورت روزانه و در ساعت ۰۰:۰۰ UTC به‌روزرسانی می‌شود.

فرمول کلی محاسبه به شکل زیر است:

شاخص ترس و طمع بیت کوین = حاصل جمع (مقدار عددی هر یک از متغیرها × وزن مربوط به هرکدام)

این ترکیب وزنی باعث می‌شود شاخص ترس و طمع نه‌تنها بازتابی از یک عامل منفرد، بلکه تصویری جامع از رفتار روانی و هیجانی بازار کریپتو باشد.

کاربرد شاخص ترس و طمع در معاملات ارز دیجیتال

شاخص ترس و طمع می‌تواند به تریدرها و سرمایه‌گذاران در سه حوزه کلیدی کمک کند. البته باید توجه داشت که این اعداد به‌تنهایی سیگنال قطعی محسوب نمی‌شوند و تصمیم‌گیری صحیح نیازمند ترکیب این شاخص با تحلیل تکنیکال، داده‌های آن‌چین و مدیریت ریسک است تا از اقدامات شتاب‌زده و پرخطر جلوگیری شود.

فرصت‌های خرید در زمان ترس شدید

زمانی‌که شاخص در محدوده «ترس شدید» یا «ترس» قرار می‌گیرد، سنتیمنت بازار معمولاً تحت فشار روانی و نزولی بیش‌ازحد است. در این بازار خرسی، سرمایه‌گذاران بلندمدت می‌توانند به‌دنبال انباشت تدریجی دارایی‌های باکیفیت و ایجاد تنوع در سبد سرمایه‌گذاری باشند. 

فرصت‌های فروش و سیو سود در زمان طمع شدید

وقتی شاخص ترس و طمع به محدوده «طمع شدید» می‌رسد، بازار معمولاً در آستانه اصلاح قرار دارد. در این شرایط، تریدرهای کوتاه‌مدت می‌توانند از نوسان‌گیری برای کسب سود استفاده کنند و سرمایه‌گذاران بلندمدت بهتر است بخشی از سود خود را ذخیره کنند تا ریسک بازگشت ناگهانی قیمت کاهش یابد. 

استراتژی‌های معاملاتی بر اساس محدوده شاخص

شاخص ترس و طمع می‌تواند راهنمایی کلی برای تنظیم استراتژی‌های معاملاتی باشد، اما باید متناسب با اهداف و پروفایل هر سرمایه‌گذار شخصی‌سازی شود:

• ترس/ ترس شدید: استفاده از خرید تدریجی و تعیین حد ضرر منطقی برای مدیریت ریسک.
• خنثی: حفظ موقعیت‌های موجود، بازنگری پورتفوی و آماده‌سازی برای ادامه روند یا بازگشت احتمالی.
• طمع/ طمع شدید: کاهش موقعیت‌های پرریسک، سیو سود مرحله‌ای و بهره‌گیری از ابزارهای هجینگ.

این رویکردها به‌عنوان قواعد کلی تحلیل‌گران حرفه‌ای مطرح می‌شوند، اما اجرای آن‌ها نیازمند تطبیق با شرایط فردی و میزان تحمل ریسک هر سرمایه‌گذار است.

مزایا و معایب استفاده از شاخص ترس و طمع بیت کوین

ترس و طمع دو نیروی اصلی در رفتار سرمایه‌گذاران هستند که تصویری سریع از روانشناسی بازار ارائه می‌دهند، اما این نگاه ساده‌سازی‌شده همیشه تمام واقعیت را نشان نمی‌دهد و ممکن است با معایبی همراه باشد که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید:

استفاده آگاهانه از این شاخص، در کنار تحلیل تکنیکال و مدیریت ریسک، می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا فرصت‌های خرید و فروش را بهتر تشخیص دهند و استراتژی‌های پایدار‌تری در بازار ارزهای دیجیتال طراحی کنند.

سؤالات پرتکرار درباره شاخص ترس و طمع بیت‌کوین