توکن‌سوزی یا Token Burning چیست؟ | توکن سوزی چه تاثیری در قیمت ارز دارد؟

در دنیای ارزهای دیجیتال، یکی از مفاهیمی که حتما به دفعات شنیدید، توکن‌سوزی یا Token Burning است. این مفهوم به فرآیندی اطلاق می‌شود که در آن بخشی از توکن‌های در گردش یک پروژه به طور دائمی از چرخه خارج می‌شوند. اما توکن سوزی یعنی چه؟ منظور از توکن سوزی چیست؟ و توکن سوزی چه تاثیری در قیمت یک ارز دارد؟ در این مقاله به‌طور مفصل به این پرسش‌ها پاسخ خواهیم داد.

توکن‌سوزی یعنی چه؟

توکن سوزی به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن تعداد مشخصی از توکن‌های یک پروژه به‌طور دائمی از گردش خارج می‌شوند. سوزاندن توکن به چه معناست؟ یعنی آن توکن‌ها به یک آدرس غیرقابل بازگشت (که معمولا به آن آدرس مرده یا Dead Address می‌گویند) منتقل می‌شوند تا هیچ فردی نتواند آن‌ها را بازیابی یا خرج کند. هدف این کار کاهش عرضه کل توکن‌ها و افزایش ارزش باقی‌مانده آن‌ها در بازار است.

در واقع، وقتی از توکن سوزی صحبت می‌کنیم، منظورمان اقدام تعمدی توسعه‌دهندگان یا نهادهای مرتبط با یک پروژه برای خارج‌کردن دائمی تعدادی از توکن‌ها از بازار است. این عمل شبیه به بازخرید سهام در بازار بورس است که شرکت‌ها انجام می‌دهند تا سهام‌های باقی‌مانده را باارزش‌تر کنند.

توکن سوزی معمولا کی اتفاق می‌افتد؟

توکن سوزی می‌تواند در زمان‌های مختلفی انجام شود، اما این فرآیند معمولا در دو حالت رایج‌ اتفاق می‌افتد: پیش از آغاز رسمی پروژه (برای توکن‌هایی که باقی‌مانده‌اند یا فروخته نشده‌اند) و پس از شروع فعالیت پروژه به‌عنوان بخشی از استراتژی‌های اقتصادی.

برخی از پروژه‌ها توکن سوزی را به صورت دوره‌ای و منظم انجام می‌دهند. برای مثال، بایننس به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صرافی‌های دنیا، هر سه ماه یک‌بار بخشی از سود خود را صرف خرید توکن‌های BNB از بازار و سوزاندن آن‌ها می‌کند. این کار نه تنها عرضه را کاهش می‌دهد، بلکه موجب اعتماد بیشتر کاربران به سیاست‌های اقتصادی پروژه می‌شود.

سوزاندن توکن چطور انجام می‌شود؟

فرآیند سوزاندن توکن از نظر فنی نسبتا ساده است. ابتدا مقدار مشخصی از توکن‌ها انتخاب می‌شود. سپس این مقدار به آدرسی ارسال می‌شود که هیچ کلید خصوصی برای آن وجود ندارد. این آدرس‌ها قابل پیگیری در بلاکچین هستند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند توکن‌های ارسال‌شده به آن را برداشت کند.

در برخی از بلاکچین‌ها، مثل اتریوم، این فرآیند با استفاده از قراردادهای هوشمند انجام می‌شود که شفافیت و اطمینان بیشتری برای کاربران فراهم می‌آورد. برای مثال، در استاندارد ERC-20 می‌توان توکنی را طراحی کرد که به‌صورت خودکار با ارسال به یک تابع خاص، از موجودی کل کم شود.

انواع روش‌های توکن سوزی

توکن‌سوزی فرآیندی استراتژیک در دنیای ارزهای دیجیتال برای کاهش عرضه در گردش یک توکن. بسته به معماری پروژه و اهداف اقتصادی آن، روش‌های متفاوتی برای انجام این عملیات وجود دارد. در ادامه، به بررسی رایج‌ترین انواع سوزاندن توکن می‌پردازیم:

۱- توکن‌سوزی دستی (Manual Token Burning)

در این روش، تیم توسعه‌دهنده به‌صورت مستقیم مقداری از توکن‌ها را به آدرس خاصی به‌نام آدرس مرده (Dead Wallet) ارسال می‌کند. این آدرس‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کلید خصوصی آن‌ها در دسترس هیچ فردی نیست و بنابراین، توکن‌های منتقل‌شده برای همیشه غیرقابل بازیابی خواهند بود.
توکن‌سوزی دستی بیشتر در پروژه‌هایی رایج است که تیم کنترل کامل بر عرضه توکن دارد یا خزانه‌ای (Treasury) برای چنین اهدافی در نظر گرفته شده است.

مثال‌ها:

• پروژه BNB هر سه ماه بخشی از درآمد خود را به توکن‌سوزی دستی اختصاص می‌دهد.
• در پروژه Shiba Inu، بخشی از توکن‌ها به‌صورت دستی به کیف پول ویتالیک بوترین ارسال شد که سپس آن‌ها را سوزاند.

۲- توکن‌سوزی خودکار (Automatic or Smart Contract-based Burning)

در این روش، توکن‌سوزی از طریق کدهای قراردادی مشخص می‌شود. یعنی در معماری توکن از ابتدا تعیین می‌شود که در چه شرایطی، چه مقدار از توکن‌ها به‌طور خودکار سوزانده شوند. معمولاً درصدی از هر تراکنش انجام‌شده توسط کاربران به این فرآیند اختصاص می‌یابد. این روش شفاف، غیرقابل دستکاری و مقاوم در برابر خطای انسانی است.

مزایا:

• اتوماسیون کامل
• جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای یا تاخیر
• اعتماد بیشتر کاربران به شفافیت پروژه

مثال‌ها:

• SafeMoon از هر تراکنش خرید یا فروش، درصدی را برای توکن‌سوزی کنار می‌گذارد.
• BabyDogeCoin هم به‌صورت خودکار بخشی از هر تراکنش را می‌سوزاند.
• ETH نیز با ارتقاء EIP-1559، بخشی از کارمزد تراکنش‌ها را بدون دخالت انسانی می‌سوزاند. این یک نوع توکن‌سوزی خودکار و ساختاریافته محسوب می‌شود.

۳- توکن‌سوزی مبتنی بر عملکرد (Performance-based Burning)

برخی پروژه‌ها سیاست توکن‌سوزی خود را به عملکرد مالی یا کاربردهای خاص گره می‌زنند. مثلا اگر پروژه درآمد خاصی از کارمزدها، بازی، فروش NFT یا خدمات پلتفرم داشته باشد، درصدی از آن به توکن‌سوزی اختصاص داده می‌شود. این نوع روش، انگیزه بیشتری برای رشد پروژه ایجاد می‌کند؛ چون هر چه استفاده بیشتر شود، توکن‌سوزی نیز افزایش می‌یابد.

مثال‌ها:

• PancakeSwap از درآمدهای ناشی از کارمزد معاملات، قرعه‌کشی و ییلدفارمینگ برای توکن‌سوزی استفاده می‌کند.
• پلتفرم‌های گیم‌فای یا متاورس نیز معمولاً هنگام فروش آیتم‌های بازی یا زمین‌های دیجیتالی، بخشی از درآمد را به سوزاندن توکن‌ها اختصاص می‌دهند.

۴- توکن‌سوزی با مدل بازخرید (Buyback and Burn)

در این مدل، تیم پروژه با استفاده از سود حاصل از فعالیت‌های پلتفرم (مثلا کارمزد صرافی یا فروش محصولات)، توکن‌ها را از بازار آزاد خریداری کرده و سپس آن‌ها را می‌سوزاند. این روش می‌تواند بر افزایش قیمت نیز تأثیر مستقیم بگذارد، چرا که هم تقاضا را افزایش می‌دهد و هم عرضه را کاهش می‌دهد.

مثال:

• برخی نسخه‌های صرافی‌های غیرمتمرکز یا پلتفرم‌های وام‌دهی دیفای از این مدل استفاده می‌کنند.
• پروژه FTX Token در گذشته چنین سیاستی داشت که با درآمد صرافی، توکن‌ها را بازخرید و سوزاند.

هدف از توکن سوزی چیه؟

یکی از اهداف اصلی توکن سوزی، ایجاد کمیابی در عرضه توکن‌ها و افزایش ارزش توکن‌های باقی‌مانده است. با کاهش تعداد توکن‌ها و در صورت حفظ یا افزایش تقاضا، قیمت هر واحد توکن به‌طور طبیعی افزایش پیدا می‌کند.

هدف دیگر توکن سوزی، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران است. وقتی پروژه‌ای به‌صورت شفاف اعلام می‌کند که توکن سوزی انجام خواهد داد، این پیام را منتقل می‌کند که توسعه‌دهندگان به رشد بلندمدت پروژه اهمیت می‌دهند. همچنین، توکن سوزی می‌تواند ابزاری برای تنظیم اقتصاد درون پروژه و مقابله با تورم توکنی باشد.

مزایا و معایب توکن سوزی

مزایای توکن سوزی شامل کاهش تورم، افزایش کمیابی، بالا بردن ارزش توکن، ایجاد انگیزه برای نگهداری بلندمدت توکن و جلب اعتماد کاربران است. همچنین، باعث حرفه‌ای‌تر شدن سیاست‌های پولی پروژه می‌شود.

اما در کنار تمام مزایایی که توکن سوزی به همراه دارد، معایب آن را نیز باید مدنظر قرار داد. اگر این کار بدون برنامه‌ریزی یا هدف مشخصی انجام شود، ممکن است تاثیری بر قیمت نداشته باشد یا حتی باعث بی‌اعتمادی شود. همچنین، برخی معتقدند توکن سوزی ممکن است توجه را از مشکلات اصلی پروژه منحرف کند و صرفا جنبه تبلیغاتی داشته باشد.

توکن سوزی بر تعداد توکن کاربران تاثیر دارد؟

یکی از سوالات رایج کاربران این است که توکن سوزی به چه معناست و آیا بر تعداد توکن‌هایی که در کیف پول آن‌هاست تأثیر می‌گذارد یا خیر؟ پاسخ کوتاه: خیر. توکن سوزی فقط بر عرضه کل تأثیر می‌گذارد، نه بر دارایی کاربران.

در واقع وقتی توکن‌هایی سوزانده می‌شوند، توکن‌های باقی‌مانده کاربران ارزشمندتر می‌شوند، اما تعداد آن‌ها ثابت می‌ماند. به همین دلیل، توکن سوزی می‌تواند برای دارندگان بلندمدت سودمند باشد.

چند نمونه از ارزهایی که توکن سوزی انجام داده‌اند

۱- بایننس کوین (BNB)

یکی از مشهورترین نمونه‌های توکن‌سوزی در بازار ارزهای دیجیتال متعلق به ارز BNB است. بایننس، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صرافی‌های دنیا، از سال ۲۰۱۷ تاکنون به‌صورت فصلی اقدام به سوزاندن BNB کرده است. طبق سیاست‌های اقتصادی بایننس، قرار است ۱۰۰ میلیون BNB (یعنی ۵۰٪ از عرضه اولیه) به‌مرور زمان سوزانده شود.
تا امروز، ده‌ها بار توکن‌سوزی انجام شده و میلیاردها دلار از توکن‌های BNB از گردش خارج شده‌اند. به‌ویژه، در آوریل ۲۰۲۳، بایننس طی بیست و سومین عملیات توکن‌سوزی خود بیش از ۲ میلیون BNB را به ارزش بیش از ۵۰۰ میلیون دلار سوزاند.

۲- شیبا اینو (SHIB)

پروژه شیبا اینو که یکی از میم‌کوین‌های پرطرفدار بازار است، تاکنون مقدار چشمگیری از توکن‌های خود را سوزانده است. در اوج شهرت این توکن در سال ۲۰۲۱، بنیان‌گذاران پروژه بیش از ۴۱۰ تریلیون SHIB را به آدرس ویتالیک بوترین (خالق اتریوم) ارسال کردند که او نیز تصمیم گرفت این توکن‌ها را بسوزاند.
همچنین جامعه شیبا به‌طور منظم کمپین‌های توکن‌سوزی برگزار می‌کند و حتی برخی فروشگاه‌ها و اپلیکیشن‌ها درصدی از سود خود را به سوزاندن SHIB اختصاص می‌دهند.

۳- اتریوم (ETH)

با اجرای ارتقاء EIP-1559 در ماه آگوست ۲۰۲۱، شبکه اتریوم نیز وارد فاز جدیدی از سیاست توکن‌سوزی شد. در این طرح، بخشی از کارمزد تراکنش‌ها (Base Fee) به‌طور خودکار سوزانده می‌شود.
این فرآیند باعث شده تا اتریوم به سمت تبدیل‌شدن به یک دارایی ضدتورمی حرکت کند. تا امروز، میلیون‌ها واحد ETH سوزانده شده‌اند و طبق داده‌ها، در دوره‌های پرتراکنش، تعداد سکه‌های سوزانده‌شده از مقدار تولیدشده پیشی می‌گیرد.

۴- پنکیک سواپ (CAKE)

پروتکل pancakeSwap که بر بستر BNB Chain فعالیت می‌کند، نیز به‌طور منظم بخشی از توکن‌های CAKE را می‌سوزاند. این توکن‌سوزی‌ها از درآمد کارمزد معاملات، قرعه‌کشی‌ها و کارمزد فارمینگ انجام می‌شود.
به‌عنوان مثال، در مارس ۲۰۲۳ بیش از ۷ میلیون توکن CAKE سوزانده شد. هدف اصلی این پروژه کاهش عرضه و کمک به تثبیت قیمت است.

۵- لونا کلاسیک (LUNC)

پس از فروپاشی اکوسیستم Terra در می ۲۰۲۲، جامعه کاربران تصمیم گرفتند برای بازگرداندن ارزش LUNC، سیاست توکن‌سوزی را اجرا کنند. صرافی‌های مختلف از جمله Binance نیز بخشی از کارمزدهای LUNC را سوزاندند. تا پایان سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۰۰ میلیارد توکن LUNC از گردش خارج شده بود.

۶- بیبی دوج کوین (BABYDOGE)

یکی دیگر از میم‌کوین‌های پرطرفدار که سیاست توکن‌سوزی تهاجمی دارد، بیبی دوج کوین (BabyDoge) است. این پروژه از همان آغاز، بخش بزرگی از عرضه اولیه خود را سوزاند. علاوه بر آن، در هر تراکنش درصدی از توکن‌ها به‌صورت خودکار به آدرس مرده ارسال می‌شود که باعث شده تاکنون بیش از ۲۰۰ کوادریلیون BabyDoge سوزانده شود.

۷- پالیگان (MATIC)

در ژانویه ۲۰۲۲، شبکه Polygon نیز با پیروی از ساختار EIP-1559 اتریوم، مکانیسم توکن‌سوزی خود را معرفی کرد. این ارتقاء باعث شد بخشی از کارمزدهای تراکنش‌ها در شبکه سوزانده شود و در نتیجه عرضه MATIC به‌مرور کاهش یابد.

اهمیت توکن سوزی

در این مقاله به‌طور کامل بررسی کردیم که توکن سوزی چیست و چه تاثیراتی بر اقتصاد توکنی دارد. دانستیم که منظور از توکن سوزی چیست و چگونه پروژه‌ها با استفاده از این ابزار می‌توانند تورم را کنترل کرده، اعتماد کاربران را افزایش دهند و ارزش توکن را حفظ یا تقویت کنند. در عین حال، هر پروژه باید با شفافیت و هدف‌گذاری مشخص اقدام به سوزاندن توکن کند تا این سیاست تاثیرگذار و پایدار باشد.

سوالات متداول درباره توکن سوزی