شاخص قیمت مصرف‌ کننده چیست؟ بررسی اثر CPI بر فارکس

شاخص قیمت مصرف‌کننده از دیرباز مساله‌ای قابل توجه در ادبیات اقتصادی جهان بوده است. این شاخص یکی از مهمترین معیارها برای سنجش تورم است. شاخص قیمت مصرف کننده که بیشتر با نام اختصاری CPI نیز شناخته می‌شود، به طور منظم توسط اقتصادهای بزرگ منتشر می‌شود تا نگاهی اجمالی به وضعیت رشد و تورم داشته باشد.

تورم ردیابی شده از طریق شاخص CPI به‌ طور خاص به قدرت خرید مردم و افزایش قیمت کالاها و خدمات در یک اقتصاد نگاه می کند. CPI با میانگین گرفتن تغییرات قیمت برای هر کالا در یک سبد از پیش تعیین‌شده از کالاهای مصرفی، از جمله غذا، انرژی و همچنین خدماتی مانند مراقبت‌های پزشکی محاسبه می‌شود.

CPI همچنین یک شاخص مفید برای معامله‌گران فارکس و کریپتو به دلیل تأثیر بر سیاست پولی و به نوبه خود نرخ بهره است که تأثیر مستقیمی بر قدرت ارز دارد. اگر می‌خواهید بدانید چرا تورم موضوعی فراگیر است و چرا اندازه‌گیری آن برای معامله‌گران بسیار مهم است در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس با ما همراه باشید.

پادکست شاخص قیمت مصرف کننده چیست؟

شاخص قیمت مصرف ‌کننده چیست؟

از دیرباز سیاست‌گذاران اقتصادی مشتاق به داشتن شاخص‌هایی بوده‌اند تا اوضاع و احوال اقتصادی اقتصادِ خود را به شکل دقیق‌تری بشناسند و بتوانند با استفاده از این شاخص‌ها و ابزار در اختیار، سکان اقتصاد را به سمتی بچرخانند که تعادل اقتصادی و در نتیجه رفاه همگانی را به ارمغان آورند. در این میان می‌توان از کلیدی‌ترین شاخص‌های هر اقتصاد، به شاخص‌های تورم، رشد اقتصادی و بیکاری اشاره کرد. در این مقاله به تفصیل به بررسی شاخص قیمت مصرف‌کننده پرداخته‌ایم.

CPI یا شاخص قیمت مصرف‌کننده راهی برای اندازه‌گیری تورم است. اگر از افراد عادی در یک جامعه بپرسید که CPI چیست؟ همه آنها اساسا یک تعریف را ارائه می‌کنند: زمانی است که قیمت‌ها بالا می‌روند. اما کدام قیمت‌ها؟

اقتصاددانان برای اینکه تصویر روشنی از اینکه قیمت‌ها با چه سرعتی در حال افزایش یا کاهش هستند، از مفهوم «سبد» استفاده می‌کنند. اکنون ما درمورد سبدهای فیزیکی صحبت نمی‌کنیم، بلکه منظور ما سبدهای فرضی کالا و خدمات هستند. از آنجایی که تلاش برای اندازه‌گیری قیمت هر کالا یا خدمتی که برای همه افراد در بخش‌های مختلف و در همه زمان‌ها در دسترس است، عملا کاری غیرممکن است، اقتصاددانان تصمیم گرفتند «سبدی» را که نماینده‌ای از کالاها و خدماتی است که بسیاری از مردم عموما خریداری می‌کنند، شناسایی کنند. این روشی است که براساس آن اقتصاددانان محاسبه شاخص CPI را انجام می‌دهند تا یک شاخص موثر از چگونگی تغییر قیمت‌ها برای همه کالاها و خدمات در طول زمان باشد. به این ترتیب «سبد بازار» متولد می‌شود.

اقلام موثر در شاخص قیمت مصرف کننده

سبد بازار گروه یا بسته‌ای از کالاها و خدمات است که معمولا توسط بخشی از مردم خریداری می‌شود و برای ردیابی و اندازه‌گیری تغییرات در سطح قیمت یک اقتصاد و هزینه‌های زندگی با آن بخش‌ها، استفاده می‌شود. اقتصاددانان از سبد بازار برای اندازه‌گیری اتفاقاتی که برای قیمت‌ها می‌افتد استفاده می‌کنند. آنها این کار را با مقایسه هزینه سبد بازار در یک سال معین با هزینه سبد بازار در سال پایه، یا سالی که ما سعی داریم تغییرات را با آن مقایسه کنیم، انجام می‌دهند.

شاخص قیمت مصرف‌کننده براساس پارامترهای داخل سبد تغییر می‌کند و در بسیاری از نقاط دنیا شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد BLS یا همان اداره کار ایالات متحده برای محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده «سبدی از کالاها و خدمات» را گردآوری کرده است.

این سبد میانگینی از اقلامی است که آمریکایی‌ها خرید می‌کنند و شامل هزینه مسکن، پوشاک، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، مراقبت‌های پزشکی، تفریحات، حمل و نقل، تحصیلات و دیگر کالاها و خدمات است.  در واقع این سبد شامل خرده سبدهای دیگری مانند خوراک، مسکن و پوشاک نیز هست که هر کدام با توجه به وزنی که دارند روی شاخص cpi تاثیر می‌گذارند.

همینطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، هرچه کالا و خدماتی توسط مصرف‌کنندگان بیشتر استفاده شود، این کالا یا خدمت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و در نتیجه میزان درصد آن (منظور وزن آن است) در شاخص cpi بیشتر خواهد بود.

شاخص قیمت مصرف ‌کننده یا CPI در ایران

طبق تعریف مرکز آمار ایران، شاخص قیمت مصرف‌کننده در ایران با دو روش «شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در نقاط شهری» و «شاخص بهای کالاها و خدات مصرفی خانوارها در نقاط روستایی» مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

در روش نخست، شاخص قیمت کالاها و خدمات در نقاط شهری به صورت ماهانه در گروه‌های اصلی و فرعی فعالیت مورد بررسی قرار می‌گیرد. بانک مرکزی از سال ۱۳۹۱ تاکنون، اطلاعات این شاخص را براساس سال پایه ۱۳۹۰ توسط دفتر شاخص قیمت مرکز آمار ایران محاسبه و در سالنامه آماری کشور منتشر می‌کند.

در روش دوم نیز شاخص قیمت کالاها و خدمات در نقاط روستایی به صورت ماهانه در گروه‌های اصلی و فرعی محاسبه می‌شود. در حال حاضر و براساس آخرین تجدیدنظر، سال ۱۳۹۰ به عنوان سال پایه، مبنای محاسبه قرار گرفته است.

محاسبه تورم در ایران مطابق با استانداردهای صندوق بین‌المللی پول صورت می‌گیرد که مطابق با این استاندارد همه کالاها در دوازده گروه کالایی قرار می‌گیرند که از هر طبقه نماینده‌ای برای قیمت‌گذاری انتخاب می‌شود. طبق ارزیابی‌ها، از میان حدود هزار و ۳۰۰ قلم کالا که در سبد هزینه خانوار ایرانی قرار دارند، مطابق با استانداردهای جهانی این تعداد کالا و خدمات در ۱۲ گروه شامل «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها»، «دخانیات»، «پوشاک و کفش»، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه»، «بهداشت و درمان»، «حمل و نقل»، «ارتباطات»، «تفریح و امور فرهنگی»، «تحصیل»، «رستوران و هتل» و «کالاها و خدمات متفرقه» دسته‌بندی شده‌اند.

از این سبد بیشترین عامل تاثیرگذار در محاسبه تورم به ترتیب شامل مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها (۲۸.۶۰) درصد، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها (۲۸.۴۹) درصد، حمل و نقل (۱۱.۹۷) درصد، اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه (۶.۲۶) درصد، پوشاک و کفش (۶.۲۲) درصد، بهداشت و درمان (۵.۵۴) درصد، دخانیات (۵.۵۲) درصد، تفریح و امور فرهنگی (۳.۸۰) درصد، خدمات متفرقه (۳.۱۸) درصد، تحصیل (۲.۰۷) درصد، رستوران و هتل (۱.۷۲) درصد و ارتباطات (۱.۶۳) درصد است.

تاثیر شاخص قیمت مصرف‌ کننده بر نرخ ارز

نرخ تورم در یک کشور می‌تواند تاثیرات عمده‌ای بر ارزش پول کشورها و نرخ ارز خارجی آن با ارزهای دیگر کشورها داشته باشد. با این حال، تورم تنها یک عامل در میان بسیاری از عواملی است که روی نرخ ارز یک کشور تاثیر می‌گذارد. اما به احتمال بسیار زیاد تورم به جای اثر مثبت قابل توجه، بر ارزش یک ارز و نرخ ارز خارجی اثر منفی قابل توجهی خواهد داشت.

البته نرخ بسیار پایین تورم تضمین‌کننده نرخ ارز مطلوب برای یک کشور نیست، اما نرخ تورم بسیار بالا به احتمال زیاد بر نرخ ارز کشور با سایر کشورها تاثیر منفی خواهد گذاشت. به طور کلی وقتی تورم بالا باشد، ارز را ضعیف‌تر می‌کند، سرمایه‌گذاری را سرکوب می‌کند و در نتیجه بر نرخ ارز تاثیر منفی می‌گذارد. وقتی تورم پایین است، یک ارز قوی‌تر است و نرخ ارز را بهبود می‌بخشند.

مشاهده قیمت لحظه ای و فروش و خرید بیت کوین در صرافی ارز دیجیتال

در این میان عوامل دیگری مانند رشد اقتصادی، تراز تجاری (که نشان‌دهنده سطح تقاضا برای کالاها و خدمات کشور است)، نرخ بهره و سطح بدهی کشور، همگی بر ارزش یک ارز معین تاثیر می‌گذارند.

تاثیر شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI در فارکس

برای معامله‌گران فارکس، درک داده‌های CPI مهم است زیرا معیاری قوی برای سنجش تورم است که به نوبه خود تاثیر قابل توجهی بر سیاست پولی بانک مرکزی دارد. اما چگونه؟ اغلب، تورم بالاتر به معنی نرخ بهره بالاتر است که توسط سیاست‌گذاران تعیین می‌شود تا به فروکش کردن روند تورمی کمک کند. هر چه نرخ بهره یک کشور بالاتر باشد، احتمال تقویت پول آن بیشتر خواهد بود. برعکس کشورهایی که نرخ بهره پایین‌تری دارند اغلب به معنای ارزهای ضعیف‌تر هستند.

انتشار و بازنگری ارقام CPI می‌تواند نوساناتی را در ارزش یک ارز در برابر سایر ارزها ایجاد کند، به این معنی که نوسانات بالقوه‌ مطلوبی است که معامله‌گران ماهر می‌توانند از آن سود ببرند.

همچنین داده‌های CPI اغلب به عنوان معیاری مفید از اثربخشی سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها در پاسخ به وضعیت اقتصاد داخلی‌شان شناخته می‌شوند، عاملی که معامله‌گران فارکس می‌توانند هنگام ارزیابی احتمال حرکت ارز در نظر بگیرند. از سوی دیگر CPI می‌تواند همراه با شاخص‌های دیگر مانند شاخص قیمت تولیدکننده برای معامله‌گران فارکس استفاده شود تا تصویر واضح‌تری از فشارهای تورمی به دست آورند.

مشاهده قیمت لحظه ای و فروش و خرید تتر در صرافی ارز دیجیتال

اکنون سوالی که مطرح می‌شود این است که هنگام معامله فارکس در برابر داده‌های CPI چه مواردی را باید در نظر گرفت؟ هنگام استفاده از داده‌های CPI برای تشخیص تاثیرگذاری آنها بر معاملات فارکس، معامله‌گران باید انتظارات بازار را برای تورم و آنچه که احتمال دارد برای ارز در صورت برآورده شدن این انتظارات یا از دست رفتن آنها اتفاق بیفتد، در نظر بگیرند.

نموداری که در زیر مشاهده می‌کنید، نرخ تورم ماهانه ایالات متحده را نشان می‌دهد. برای آخرین ماه، انتظارات در مقایسه با آمار سال گذشته ۱.۶ درصد تورم تعیین شده است. اگر شاخص قیمت مصرف‌کننده بالاتر یا کمتر از حد انتظار منتشر شود، این رویداد خبری توانایی تاثیرگذاری بر بازار را دارد.  

یکی از راه‌هایی که می‌توان اثرات داده‌های CPI را تفسیر کرد، نظارت بر شاخص دلار آمریکا است. از آنجایی که این شاخص از EUR/USD، JPY/USD و GBP/USD تشکیل شده است، با مشاهده دلار آمریکا می‌توانیم تفسیر کاملی از نتیجه رویدادها دریافت کنیم.

همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، با افزایش تورم در نیمه اول سال ۲۰۱۸، شاخص دلار آمریکا نیز بر همین اساس افزایش یافته است. اما با کاهش نرخ تورم آمریکا در ماه‌های بعد و با هدف از دست رفتن ۲ درصد، افزایش نرخ بهره از دستور کار سیاست‌گذاران آمریکایی خارج شده است. در نتیجه، دلار در برابر سبدی از ارزهای دیگر دچار مشکل شد و در ادامه تضعیف شد.

نکته‌ای دیگری که باید به آن توجه کرد این است که پس از انتشار و تجزیه و تحلیل داده‌های CPI، معامله‌گران باید به دنبال این باشند که آیا قیمت بازار در حال حرکت است یا در سطوح مهم، قیمت بازمی‌گردد. این موضوع به معامله‌گران کمک می‌کند تا قدرت کوتاه‌مدت حرکت و یا قدرت پشتیبانی فنی یا سطوح مقاومت را درک کنند و به آنها کمک می‌کند تا تصمیمات معاملاتی آگاهانه‌تری بگیرند. قابل ذکر است که شاخص cpi در تریدینگ ویو نیز قابل مشاهده است.

آیا تورم بالا برای بازارها خوب است؟

در انتهای این مقاله سعی کرده‌ایم به برخی از پرسش‌های کلیدی، پاسخ‌های کوتاه بدهیم و به یک نتیجه‌گیری کلی دست یابیم.

چگونه شاخص قیمت مصرف‌کننده بر فارکس تاثیر می‌گذارد؟ ارقام شاخص قیمت مصرف کننده می‌تواند تاثیر زیادی بر نرخ مبادله ارزها داشته باشد. نه تنها ارقام واقعی، بلکه حتی انتظارات معامله‌گران از ارقام CPI می‌تواند باعث نوسانات زیادی در بازارهای ارز شود. دلیل آن این است که CPI معیاری برای سنجش تورم در یک کشور است و نرخ تورم تأثیر زیادی بر فرآیندهای تصمیم‌گیری بانک مرکزی دارد. وقتی تورم خیلی بالا می‌رود، به احتمال زیاد بانک مرکزی نرخ‌های بهره را افزایش می‌دهد و وقتی خیلی پایین است، نرخ بهره را پایین می‌آورند. البته، نرخ بهره بالاتر باعث افزایش تقاضا برای یک ارز و معمولاً افزایش نرخ ارز می‌شود، در حالی که نرخ بهره پایین معمولا باعث کاهش نرخ ارز می‌شود.

تورم بالا برای بازارها خوب است یا تورم پایین؟ وقتی CPI در حال افزایش است به این معنی است که قیمت‌های مصرف‌کننده نیز در حال افزایش است و وقتی کاهش می‌یابد به این معنی است که قیمت‌های مصرف‌کننده به‌طور کلی کاهش می‌یابد. به طور خلاصه، CPI بالاتر نشان‌دهنده تورم بالاتر است، در حالی که کاهش CPI نشان‌دهنده تورم کمتر یا حتی کاهش تورم است. از این نظر، ارقام CPI می‌تواند برای بازارهای فارکس بسیار مهم باشد، زیرا نرخ تورم بر تصمیمات سیاست پولی و نرخ‌های بهره تعیین شده توسط بانک‌های مرکزی تأثیر می گذارد. به طور کلی بازارهای سهام CPI پایین‌تر را ترجیح می‌دهند که به مصرف کنندگان اجازه می‌دهد به تجارت و سرمایه گذاری خود ادامه دهند.

پرسش های متداول درمورد شاخص قیمت مصرف کننده