شاخص قیمت مصرف‌ کننده چیست؟ بررسی اثر CPI بر فارکس و ارزهای دیجیتال

شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) یکی از موضوعات مهم اقتصادی است که برای اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌ها و میزان تورم یک کشور استفاده می‌شود. این شاخص نشان‌دهنده تغییرات در قیمت‌های مصرفی کالاها و خدماتی است که مردم معمولا خریداری می‌کنند و از آن‌ها برای تامین نیازهای روزمره خود استفاده می‌کنند، از جمله مواد غذایی، مسکن، حمل و نقل، پوشاک و خدمات بهداشتی.

آمار مربوط به شاخص قیمت مصرف‌کننده به طور منظم توسط کشورها منتشر می‌شود تا دیدگاهی جامع و به روز درباره وضعیت اقتصاد را به مسئولان کشور ارائه دهد.

شاخص CPI به این دلیل اهمیت دارد که تاثیر زیادی بر رفتار مصرف‌کنندگان، سیاست‌های اقتصادی دولت، سرمایه‌گذاری‌ها و بازارهای مالی دارد. بانک‌های مرکزی و سازمان‌های اقتصادی برای برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های تورمی و مدیریت تورم از اطلاعات مرتبط با شاخص CPI بهره می‌برند.

همانطور که اشاره شد، محاسبه شاخص CPI با توجه به قیمت‌های مصرفی یک سبد مشخص از کالاها و خدمات صورت می‌گیرد که به عنوان «سبد مصرف» شناخته می‌شود. این سبد مصرف معمولا شامل محصولات و خدماتی است که برای مصرف روزمره شهروندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. سپس قیمت این محصولات در دوره‌های زمانی مختلف مقایسه شده و تغییرات قیمت‌ها در طول زمان به صورت یک شاخص عددی اعلام می‌شود.

با توجه به اهمیت شاخص CPI در تحلیل اقتصادی، دقت در محاسبه و انتشار اطلاعات مرتبط با این شاخص امری بسیار حیاتی است، زیرا تصمیمات مهمی مانند تنظیم نرخ بهره، تعیین سیاست‌های مالی و اقتصادی و حتی تصمیمات شخصی مصرف‌کنندگان بر اساس این اطلاعات اتخاذ می‌شود.

CPI همچنین یک شاخص مفید برای تصمیم‌گیری معامله‌گران فارکس و کریپتو است زیرا همانطور که اشاره شد، این شاخص عامل اصلی تصمیم‌گیری درباره نرخ تورم است و به طور کلی سیاست‌های پولی دولت‌ها نیز طبق این شاخص تعیین می‌شود. بنابراین، CPI تاثیر مستقیمی بر قدرت ارز دارد. در این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس پس از ارائه توضیح کاملی درباره شاخص قیمت مصرف‌کننده، به بررسی کالاهایی که قیمت آنها در این شاخص تاثیر می‌گذارد و همچنین، تاثیر CPI بر بازارهای مالی خواهیم پرداخت.  

پادکست شاخص قیمت مصرف کننده چیست؟

شاخص قیمت مصرف ‌کننده چیست؟

از ابتدای شکل‌گیری بازار مالی، دولتمردان و سیاست‌گذاران همواره به دنبال یافتن شاخص‌هایی بودند تا بتوانند به وسیله ‌آنها تصویر دقیق‌تری از اوضاع اقتصادی داشته باشند. ابزارهایی که بتوان به وسیله آنها در صورت نیاز و برای افزایش رفاه، اقتصاد را تعدیل کرد.

در بین همه شاخص‌های موجود، شاخص‌های تورم، رشد اقتصادی و بیکاری مهم‌ترین مواردی هستند که بازارهای مالی و به طور کلی  اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در این مقاله به تفصیل به بررسی شاخص قیمت مصرف‌کننده پرداخته‌ایم.

شاخص قیمت مصرف‌کننده یا CPI یکی از راه‌های اندازه‌گیری تورم است. اگر از افراد عادی در یک جامعه بپرسید که CPI چیست؟ همه آنها اساسا یک تعریف را ارائه می‌کنند؛ شاخصی برای نشان دادن تغییرات قیمت است.  

اقتصاددانان برای اینکه تصویر روشنی از سرعت تغییر قیمت‌ها ارائه دهند، از مفهوم «سبد» استفاده می‌کنند. البته این سبد فرضی است و در آن قیمت برخی کالا و خدمات مورد بررسی قرار می‌گیرد. از آنجایی که اندازه‌گیری قیمت همه کالاها یا خدمتی که در بخش‌های مختلف وجود دارد، عملا کاری غیرممکن است، اقتصاددانان تصمیم گرفتند «سبدی» را برای بررسی شاخص تورم در نظر بگیرند. سبدی که در آن کالاها و خدماتی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، به صورت گزینشی در آن قرار دارند. به این ترتیب، اصطلاح «سبد بازار» متولد شد.

اقلام تاثیرگذار بر شاخص قیمت مصرف کننده

سبد بازار به گروه یا بسته‌ای از کالاها و خدمات می‌گویند که معمولا کاربردی‌ترین اقلام مورد استفاده عموم مردم هستند. از این اقلام به عنوان شاخصی استفاده می‌شود که برای ردیابی و اندازه‌گیری تغییرات قیمت و هزینه‌های زندگی در طول یک دوره استفاده می‌شود. برای بررسی تغییرات، قیمت اقلام موجود در سبد بازار در یک سال معین با قیمت  سبد بازار در سال پایه یا سالی که به عنوان مبنا در نظر گرفته شده‌است، مقایسه می‌شود.  

البته، بهتر است بدانید که شاخص قیمت مصرف‌کننده براساس پارامترهایی که داخل سبد قرار می‌گیرند تغییر می‌کند اما اقلام آن در بسیاری از نقاط دنیا شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. اداره کار آمریکا (BLS) برای محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده سبدی از کالاها و خدمات را گردآوری کرده است.

این سبد مجموعه‌ای از اقلام شامل هزینه مسکن، پوشاک، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، مراقبت‌های پزشکی، تفریحات، حمل و نقل، تحصیلات و دیگر کالاها و خدمات است. 

همینطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، هرچه کالا و خدمات توسط مصرف‌کنندگان بیشتر استفاده شود، این کالا یا خدمت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و در نتیجه تاثیر بیشتری در شاخص cpi خواهد داشت.

اداره کار آمریکا آمار مربوط به شاخص CPI را به‌صورت ماهانه منتشر می‌کند. طبق جدولی که توسط این نهاد تهیه شده، کالاها و خدمات در ۸ گروه دسته‌بندی شده‌اند که همه اقلام را در نظر می‌گیرد. از مواد غذایی گرفته تا هزینه‌های تعمیر خودرو و بلیط مسابقات ورزشی. جالب است بدانید که اداره کار آمریکا علاوه بر شاخص‌های CPI ملی، تغییرات این شاخص را برای  کلان‌شهر‌ها و مناطق فرعی آمریکا نیز منتشر می‌کند. داده‌های مربوط به کلان‌شهرها معمولا نوسانات زیادی دارند و برای تشخیص تغییرات قیمت نسبت به سایر موارد مناسب‌تر هستند.

شاخص قیمت مصرف ‌کننده یا CPI در ایران

طبق تعریف مرکز آمار ایران، شاخص قیمت مصرف‌کننده در ایران با دو روش «شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در نقاط شهری» و «شاخص بهای کالاها و خدات مصرفی خانوارها در نقاط روستایی» مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

در مدل نخست، شاخص قیمت کالاها و خدمات در نقاط شهری به صورت ماهانه در گروه‌های اصلی و فرعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. بانک مرکزی از سال ۱۳۹۱ تاکنون، تغییرات این شاخص را طبق سال پایه ۱۳۹۰ محاسبه کرده و در سالنامه آماری کشور منتشر می‌کند.

در نوع دوم نیز شاخص قیمت کالاها و خدمات در نقاط روستایی به صورت ماهانه در گروه‌های اصلی و فرعی محاسبه می‌شود. در حال حاضر و براساس آخرین تجدیدنظر، سال ۱۳۹۰ به عنوان سال پایه، مبنای محاسبه قرار گرفته است.

محاسبه تورم در ایران مطابق با استانداردهای صندوق بین‌المللی پول صورت می‌گیرد که در آن، کالاها در دوازده گروه کالایی قرار می‌گیرند. به این ترتیب، در هر طبقه از اقلام و کالاها، مواردی به عنوان نماینده انتخاب می‌شوند. طبق ارزیابی‌ها، حدود هزار و ۳۰۰ قلم کالا در سبد هزینه خانوار ایرانی قرار دارد که مطابق با استانداردهای جهانی، این تعداد کالا و خدمات در ۱۲ گروه شامل «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها»، «دخانیات»، «پوشاک و کفش»، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه»، «بهداشت و درمان»، «حمل و نقل»، «ارتباطات»، «تفریح و امور فرهنگی»، «تحصیل»، «رستوران و هتل» و «کالاها و خدمات متفرقه» دسته‌بندی شده‌اند.

از این سبد بیشترین عوامل تاثیرگذار در محاسبه CPI به ترتیب شامل مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها (۲۸.۶۰) درصد، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها (۲۸.۴۹) درصد و حمل و نقل (۱۱.۹۷) درصد است.

همچنین، اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه (۶.۲۶) درصد، پوشاک و کفش (۶.۲۲) درصد، بهداشت و درمان (۵.۵۴) درصد و دخانیات (۵.۵۲) درصد در این شاخص تاثیر دارند.

در آخر، تفریح و امور فرهنگی (۳.۸۰) درصد، خدمات متفرقه (۳.۱۸) درصد، تحصیل (۲.۰۷) درصد، رستوران و هتل (۱.۷۲) درصد و ارتباطات (۱.۶۳) درصد در این شاخص سهم دارند.

تاثیر شاخص قیمت مصرف‌ کننده بر نرخ ارز

نرخ قیمت مصرف کننده به عنوان شاخصی برای تعیین تورم می‌تواند تاثیر زیادی بر ارزش پول کشورها داشته باشد. با این حال، تورم یکی از عواملی است که روی نرخ ارز یک کشور تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، افزایش نرخ تورم یا شاخص CPI،  بر ارزش یک ارز و نرخ تبادل آن با ارزهای خارجی اثر منفی خواهد گذاشت.

با وجود این، توجه داشته باشید که نرخ بسیار پایین تورم به طور قطع نشان‌دهنده نرخ ارز مطلوب در یک کشور نیست. با این وجود، نرخ تورم بسیار بالا به احتمال زیاد بر نرخ ارز کشور تاثیر منفی خواهد گذاشت. به طور کلی تورم بالا، ارزش پول کشور را کاهش می‌دهد، قدرت سرمایه‌گذاری در کشور کاهش می‌یابد و در نتیجه، همه این موارد بر نرخ ارز تاثیر منفی خواهد داشت.

مشاهده قیمت لحظه ای و فروش و خرید بیت کوین در صرافی ارز دیجیتال

در این میان عوامل دیگری مانند رشد اقتصادی، تراز تجاری، نرخ بهره و سطح بدهی کشور، همگی بر ارزش ارز تاثیر می‌گذارند.

تاثیر شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI در فارکس و ارز دیجیتال

بررسی داده‌های CPI  برای معامله‌گران فارکس و ارزهای دیجیتال، از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا معیاری قوی برای سنجش تورم است که به نوبه خود تاثیر قابل توجهی بر سیاست پولی بانک مرکزی دارد. CPI می‌تواند تأثیر زیادی بر بازارها، به ویژه بازارهای سهام و اوراق قرضه و کریپتوکارنسی داشته باشد.

داده‌های CPI می‌توانند بازار ارزهای دیجیتال را از طرق مختلفی تحت تاثیر قرار دهند. برای مثال، اگر داده‌های CPI نشان دهد که تورم در حال افزایش است، سرمایه‌گذاران ممکن است پول خود را به ارزهای دیجیتال به عنوان پوششی در برابر تورم منتقل کنند که می‌تواند باعث افزایش قیمت ارزهای دیجیتال شود.

برعکس، اگر داده‌های CPI نشان دهد که تورم در حال کاهش است، سرمایه‌گذاران ممکن است پول خود را از ارزهای دیجیتال خارج کرده و به دارایی‌های دیگر مانند سهام یا اوراق قرضه منتقل کنند که باعث کاهش قیمت ارزهای دیجیتال شود.

مشاهده قیمت لحظه ای و فروش و خرید تتر در صرافی ارز دیجیتال

البته، رابطه بین داده‌های CPI و بازار ارزهای دیجیتال همیشه به این سادگی نیست. تعدادی از عوامل دیگر نیز وجود دارد که می‌تواند بر قیمت ارزهای دیجیتال تاثیر بگذارد، مانند اخبار مربوط به مقررات، تحولات فناوری و احساسات سرمایه گذاران.

همانطور که اشاره شد، تاثیر CPI بر بازار ارزهای دیجیتال و فارکس به این سادگی نیست و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. زیرا با افزایش تورم، سیاست‌گذاران وارد عمل می‌شوند تا با افزایش نرخ بهره، تورم را کنترل کنند. به این ترتیب، افزایش نرخ بهره در ایالات‌متحده می‌تواند تاثیر معکوس روی بازار ارزهای دیجیتال داشته باشد. به این معنی که افزایش  نرخ بهره می‌تواند سرمایه‌گذاران را از بازارهای ریسکی‌تری مانند ارزهای دیجیتال به سمت دارایی‌های مالی متداول معطوف کند و باعث کاهش قیمت‌های ارزهای دیجیتال شود. تاثیر نرخ بهره نیز بر ارز دیجیتال به صورت مستمر اثبات شده و اهمیت زیادی دارد.

داده‌های CPI معیار مفیدی برای ارزیابی میزان اثربخشی سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها است؛ سیاست‌هایی که در پاسخ به وضعیت اقتصاد اعمال شده‌اند. از سوی دیگر، CPI می‌تواند همراه با شاخص‌های دیگر مانند شاخص قیمت تولیدکننده برای معامله‌گران کریپتو و فارکس استفاده شود تا تصویر واضح‌تری از فشارهای تورمی ارائه دهند.

نموداری که در زیر مشاهده می‌کنید، نرخ تورم ماهانه ایالات متحده را نشان می‌دهد. برای آخرین ماه، انتظارات در مقایسه با آمار سال گذشته ۱.۶ درصد تورم تعیین شده است. اگر شاخص قیمت مصرف‌کننده بالاتر یا کمتر از حد انتظار منتشر شود، توانایی تاثیرگذاری بر بازار را دارد. 

یکی از راه‌هایی که می‌توان اثرات داده‌های CPI را تفسیر کرد، بررسی شاخص دلار آمریکا است. از آنجایی که این شاخص از EUR/USD، JPY/USD و GBP/USD تشکیل شده است، با مشاهده دلار آمریکا می‌توانیم بفهمیم که این شاخص چه تاثیری روی ارزش دلار داشته‌است.

همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، با افزایش تورم در نیمه اول سال ۲۰۱۸، شاخص دلار آمریکا نیز بر همین اساس افزایش یافته است. اما با کاهش نرخ تورم آمریکا در ماه‌های بعد و فاصله گرفتن از هدف تورمی ۲%، افزایش نرخ بهره از دستور کار سیاست‌گذاران آمریکایی خارج شده‌است. در نتیجه، دلار در برابر سبدی از ارزهای دیگر دچار مشکل شد و در ادامه تضعیف شد.

نکته‌ دیگری که باید به آن توجه کرد این است که پس از انتشار و تجزیه و تحلیل داده‌های CPI، معامله‌گران باید به دنبال این باشند که آیا قیمت بازار در حال حرکت است یا در سطوح مهم مقاومت، قیمت دوباره کاهش پیدا می‌کند. این موضوع به معامله‌گران کمک می‌کند تا روند کوتاه‌مدت دارایی را پیش‌بینی کنند تصمیمات معاملاتی آگاهانه‌تری بگیرند. قابل ذکر است که کاربران می‌توانند شاخص CPI را در تریدینگ ویو نیز مشاهده کنند.

آیا تورم بالا برای بازارها خوب است؟

ارقام شاخص قیمت مصرف کننده می‌تواند تاثیر زیادی بر نرخ مبادله ارزها داشته باشد. نه تنها ارقام واقعی، بلکه حتی انتظارات معامله‌گران از ارقام CPI نیز می‌تواند باعث نوسانات زیادی در بازارهای ارز شود. زیرا CPI معیاری برای سنجش تورم در یک کشور است و نرخ تورم تأثیر زیادی بر فرآیندهای تصمیم‌گیری بانک مرکزی دارد. وقتی تورم خیلی بالا می‌رود، به احتمال زیاد بانک مرکزی نرخ‌های بهره را افزایش می‌دهد و وقتی خیلی پایین است، نرخ بهره را پایین می‌آورند. البته، نرخ بهره بالاتر باعث افزایش تقاضا برای یک ارز و معمولا افزایش نرخ ارز می‌شود، در حالی که نرخ بهره پایین معمولا باعث کاهش نرخ ارز می‌شود.

توجه داشته باشید که وقتی CPI در حال افزایش است به این معنی است که قیمت‌های مصرف‌کننده نیز در حال افزایش است و وقتی کاهش می‌یابد به این معنی است که قیمت‌های مصرف‌کننده به‌طور کلی کاهش می‌یابد. به طور خلاصه، CPI بالاتر نشان‌دهنده تورم بالاتر است، در حالی که کاهش CPI نشان‌دهنده تورم کمتر یا حتی کاهش تورم است. از این نظر، ارقام CPI می‌تواند برای بازارهای فارکس و کریپتو بسیار مهم باشد، زیرا نرخ تورم بر تصمیمات سیاست پولی و نرخ‌های بهره تعیین شده توسط بانک‌های مرکزی تأثیر می گذارد. به طور کلی، بازارهای سهام CPI پایین‌تر را ترجیح می‌دهند زیرا به مصرف کنندگان اجازه می‌دهد به تجارت و سرمایه گذاری خود ادامه دهند.

پرسش های متداول درمورد شاخص قیمت مصرف کننده