کاربرد بلاک چین در پزشکی؛ چگونه این فناوری دنیای سلامت را متحول میکند؟
بلاکچین، فناوری پیشرفته‌ای است که امکان اشتراک‌گذاری و دسترسی ایمن به داده‌ها را میان چندین نهاد فراهم میکند. این ویژگی در حوزه‌ی سلامت دیجیتال اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه امنیت و حریم خصوصی اطلاعات در پزشکی نقش کلیدی ایفا میکند. با این حال، بهبود کیفیت خدمات درمانی بدون هماهنگی بهتر در مدیریت دادههای بیماران و تحلیل اطلاعات پزشکی در سطح کلان ممکن نیست. بلاکچین میتواند با امکان اشتراک‌گذاری ایمن اطلاعات، تحت رضایت بیماران، میان سیستم‌های پراکنده‌ی سلامت، به تحول این حوزه کمک کند.
پیش از بررسی کاربرد بلاکچین در پزشکی، ابتدا باید مشخص کنیم که این فناوری چه اهدافی را دنبال میکند و چگونه در حال حاضر به کسب‌وکارها ارزش می‌بخشد.
مزایا و چالش‌های بلاکچین در حوزه سلامت
بلاکچین میتواند تحولی بزرگ در صنعت سلامت ایجاد کند. این فناوری با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، امنیت، شفافیت و کارایی را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش میدهد. با این حال، چالش‌هایی نیز در مسیر پیاده‌سازی و استفاده از کاربرد بلاک چین در پزشکی وجود دارد.
مزایای کاربرد بلاک چین در پزشکی
- امنیت بالا: دادههای بیماران در بلاکچین رمزنگاری شده و غیرقابل‌تغییر هستند، که خطر تقلب و دستکاری را کاهش میدهد.
- کاهش هزینه‌ها: با حذف واسطه‌ها، هزینههای اضافی در فرایندهای پزشکی و بیمه‌ای کاهش می‌یابد.
- افزایش بهره‌وری: قراردادهای هوشمند فرایندهای درمانی را خودکار میکند و سرعت انجام تراکنش‌ها را بالا می‌برند.
معایب بلاکچین در پزشکی
- مقاومت در پذیرش: بسیاری از مراکز درمانی به دلیل ناآگاهی و نگرانی‌های حقوقی، در پذیرش این فناوری تعلل می‌کنند.
- مقیاس‌پذیری: حجم بالای دادههای پزشکی ممکن است عملکرد بلاکچین را با محدودیت مواجه کند.
- چالش‌های امنیتی: هرچند بلاکچین امنیت بالایی دارد، اما همچنان در برابر برخی تهدیدات سایبری آسیب‌پذیر است.
۵ کاربرد بلاک چین در پزشکی
کاربرد بلاک چین در پزشکی طیف بسیار متنوعی دارد. از بهبود مدیریت دادههای بیماران و تسهیل تعامل بین سیستم‌های درمانی گرفته تا مدیریت زنجیره تأمین دارو و بهینه‌سازی پرداخت‌های پزشکی. در ادامه به مهم‌ترین کاربرد بلاک چین در پزشکی می‌پردازیم.
۱- شفافیت زنجیره تامین؛ از تولید دارو تا دست بیماران
یکی از چالش‌های بزرگ در صنعت سلامت، مانند بسیاری از صنایع دیگر، اطمینان از اصالت داروها و تجهیزات پزشکی است. کاربرد برای ردیابی اقلام از نقطه تولید تا مراحل مختلف زنجیره تامین، به مشتریان امکان مشاهده کامل مسیر محصول و شفافیت بیشتر در خرید را میدهد.
این موضوع به‌ویژه در بازارهای درحال‌توسعه که داروهای تقلبی سالانه جان هزاران نفر را می‌گیرند، اهمیت بالایی دارد. همچنین، با رشد استفاده از دستگاه‌های پزشکی در مراقبت‌های از راه دور، تامین امنیت این تجهیزات در برابر فعالیت‌های غیرقانونی از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است.
پروتکل MediLedger نمونه‌ای از یک سیستم مبتنی بر بلاکچین است که امکان تایید اصالت داروها، تاریخ انقضا و سایر اطلاعات مهم را برای شرکت‌های فعال در زنجیره تامین دارو فراهم میکند.
از انواع کاربرد بلاک چین در پزشکی و در زنجیره تامین دارو عبارت است از:
- افزایش اعتماد مشتری: امکان ردیابی مسیر محصول از تولید تا مصرف، با اتصال به تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و شرکت‌های حمل‌ونقل.
- رعایت الزامات قانونی: شرکت‌های تولید دارو و تجهیزات پزشکی نیازمند گزارش‌دهی دقیق برای اطمینان از ایمنی بیماران هستند. استفاده از سیستم بلاکچینی مانند FarmaTrust میتواند تخلفات احتمالی را به‌صورت خودکار شناسایی کرده و به مراجع قانونی اطلاع دهد.
- بهینه‌سازی زنجیره تامین: تجمیع تمام دادههای زنجیره تأمین در یک سیستم یکپارچه، امکان پیش‌بینی تقاضا و مدیریت بهینه موجودی را فراهم میکند.
با توجه به موفقیت بلاکچین در زنجیره تامین در سایر صنایع، مانند همکاری IBM و Walmart برای تامین امنیت مواد غذایی، انتظار می‌رود که این فناوری در حوزه سلامت نیز تاثیر گسترده‌ای داشته‌باشد.
۲- پرونده‌های الکترونیکی سلامت؛ امنیت و دسترسی آسان با بلاکچین
یکی از مشکلات اساسی در سیستم‌های بهداشتی سراسر جهان، پراکندگی داده‌ها در سیستم‌های مختلف است که باعث میشود پزشکان و بیماران دسترسی کاملی به سوابق پزشکی نداشته‌باشند. بر اساس تحقیقی که دانشگاه Johns Hopkins در سال ۲۰۱۶ منتشر کرد، خطاهای پزشکی ناشی از عدم هماهنگی بین سیستم‌های سلامت، سومین علت اصلی مرگ‌ومیر در ایالات متحده به شمار می‌آید. این خطاها شامل اقداماتی است که به‌درستی اجرا نمی‌شوند یا به دلیل کمبود اطلاعات، از قلم می‌افتند.
یک راه‌حل بالقوه برای این مشکل، بهره‌مندی از کاربرد بلاک چین در پزشکی و ایجاد یک سیستم بلاکچینی برای ذخیره سوابق پزشکی است که قادر باشد به سیستم‌های موجود پرونده‌های الکترونیکی سلامت (EMR) متصل شده و یک نمای کلی از وضعیت بیمار ارائه دهد.
نکته مهم این است که دادههای واقعی بیماران روی بلاکچین ذخیره نمی‌شود. بلکه هر رکورد جدید بهعنوان یک کد هش منحصربه‌فرد ثبت میشود. این هش تنها در صورتی قابل رمزگشایی است که بیمار اجازه دسترسی را صادر کند.
در چنین سیستمی، هرگونه تغییر در پرونده بیمار یا هر بار که بیمار اجازه اشتراک‌گذاری بخشی از اطلاعات پزشکی خود را بدهد، بهعنوان یک تراکنش روی بلاکچین ثبت میشود. Medicalchain یکی از شرکت‌هایی است که با ارائه‌دهندگان خدمات درمانی برای پیاده‌سازی این راهکار همکاری میکند.
مزایای کلیدی پرونده‌های الکترونیکی سلامت مبتنی بر بلاکچین:
- ایجاد یک منبع واحد و قابل اعتماد برای سوابق پزشکی بیماران که تجربه بیماران و ارائه‌دهندگان خدمات درمانی را بهبود می‌بخشد.
- بیماران میتوانند هر تغییری در پرونده پزشکی خود را مشاهده کرده و برای اشتراک‌گذاری اطلاعات با پزشکان یا سایر افراد، مجوزهای مشخصی را تعیین کنند. همچنین، میتوانند سوابق پزشکی خود را به‌صورت ناشناس برای تحقیقات پزشکی در اختیار پژوهشگران قرار دهند.
- شرکت‌های بیمه میتوانند تأییدیه‌های فوری و معتبر از خدمات درمانی دریافت کنند، بدون نیاز به واسطه‌ها که موجب کاهش هزینه‌ها و زمان پردازش میشود.
علاوه بر مدیریت سوابق پزشکی، Medicalchain در حال توسعه پلتفرمی برای راهکارهای سلامت دیجیتال است که شامل خدمات مشاوره پزشکی مجازی و بازار تبادل دادههای سلامت میشود. در این بازار، بیماران میتوانند اطلاعات پزشکی ناشناس خود را در ازای Medtokens به فروش برسانند تا از آن در توسعه راهکارهای تحلیلی سلامت جمعیتی استفاده شود. در بلندمدت، دسترسی گسترده‌تر به دادههای پزشکی دیجیتالی و قابل اشتراک‌گذاری تاثیر عمیقی بر تحقیقات پزشکی و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده خواهد داشت.
به‌عنوان‌مثال، پزشکی شخصی‌سازی شده نیازمند حجم وسیعی از دادههای باکیفیت است و بلاکچین میتواند با ایجاد دسترسی گسترده‌تر به دادههای جمعیتی، تحلیل‌های دقیق‌تری را ممکن کند.
FarmaTrust علاوه بر راهکارهای زنجیره تامین، در حال توسعه سیستمی برای پشتیبانی از درمان‌های ژنتیکی و سلولی است. همچنین، بسیاری از پژوهش‌ها در حال بررسی ترکیب هوش مصنوعی و کاربرد بلاک چین در پزشکی شخصی‌سازی‌شده هستند.
۳- قراردادهای هوشمند؛ پایان اختلافات مالی در بیمه و زنجیره تامین
شرکت‌هایی مانند Chronicled و Curisium سیستم‌های مبتنی بر بلاکچین را برای فعالان حوزه سلامت ارائه می‌دهند و از کاربرد بلاک چین در پزشکی استفاده می‌کنند. در این سیستم‌ها، شرکت‌های داروسازی، تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی، توزیع‌کنندگان، بیمه‌گران و ارائه‌دهندگان خدمات درمانی میتوانند هویت خود را تایید، جزئیات قراردادها را ثبت کرده و تراکنش‌های مرتبط با کالاها، خدمات و پرداخت‌ها را ردیابی کنند. این فناوری فراتر از مدیریت زنجیره تامین عمل میکند و به طرفین تجاری و شرکت‌های بیمه در حوزه سلامت این امکان را میدهد که بر اساس قراردادهای دیجیتال و در برخی موارد قراردادهای خودکار فعالیت کنند.
ثبت قراردادهای دیجیتال مشترک بین تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و سازمان‌های درمانی روی بلاکچین، میتواند به کاهش اختلافات مالی کمک کند. برای مثال، بر اساس گزارش Chronicled، هر سال بیش از یک میلیون درخواست بازپرداخت مالی در زنجیره تامین دارویی ثبت میشود که بیش از ۵ درصد از آن‌ها با اختلافات و روندهای طولانی بررسی دستی مواجه است.
به همین ترتیب، قراردادهای هوشمند میتوانند برای مدیریت بیمههای درمانی نیز به کار گرفته شوند. با بهره‌مندی از کاربرد بلاک چین در پزشکی و دیجیتال‌سازی این داده‌ها و دسترسی آسان به آن‌ها، شرکت‌های بیمه میتوانند از تحلیل‌های پیشرفته برای بهینه‌سازی هزینه‌ها و بهبود نتایج درمانی استفاده کنند.
۴- اعتبارسنجی دیجیتالی کادر درمان؛ مسیر سریع‌تر برای تایید صلاحیت
همان‌طور که بلاکچین میتواند منشا کالاهای پزشکی را ردیابی کند، این فناوری قادر است سوابق حرفه‌ای کادر درمانی را نیز ثبت و مدیریت نماید. مؤسسات معتبر پزشکی و سازمان‌های بهداشتی میتوانند اعتبارنامه‌های پزشکان و متخصصان را در یک دفتر کل توزیع‌شده ثبت کنند. این امر فرآیند استخدام و تأیید صلاحیت کادر درمانی را تسریع میکند.
شرکت آمریکایی ProCredEx با استفاده از پروتکل R3 Corda چنین سیستمی را برای تایید مدارک پزشکی توسعه داده است.
مزایای این کاربرد بلاک چین در پزشکی شامل موارد زیر است:
- تسریع در فرآیند تایید صلاحیت کادر درمان در هنگام استخدام.
- ایجاد امکان درآمدزایی برای مؤسسات پزشکی و بیمه‌ها از طریق ارائه اطلاعات درباره کارکنان فعلی و پیشین.
- ایجاد شفافیت و اطمینان برای سازمان‌هایی که به دنبال استخدام نیروی درمانی یا ارائه خدمات پزشکی از راه دور هستند.
۵- امنیت اینترنت اشیا (IoT) در پایش از راه دور
یکی از مهم‌ترین ترندهای کاربرد بلاک چین در پزشکی ، گسترش پایش از راه دور بیماران است. در این روش، سنسورهای مختلفی برای اندازه‌گیری علائم حیاتی بیماران استفاده می‌شوند که به پزشکان دید بهتری از وضعیت سلامت افراد ارائه داده و امکان پیشگیری و درمان زودهنگام را فراهم می‌کنند.
با این حال، امنیت داده‌ها یکی از چالش‌های بزرگ در حوزه اینترنت اشیا سلامت (Health IoT) محسوب میشود. اطمینان از حریم خصوصی بیمار، جلوگیری از تغییر غیرمجاز داده‌ها و محافظت در برابر حملات سایبری از جمله مسائل حیاتی در این زمینه هستند. بهعنوان مثال، اگر یک دستگاه متصل به اینترنت برای اعلام وضعیت اورژانسی بیمار مورد استفاده قرار گیرد، باید در برابر حملات DDoS و سایر اختلالات سایبری مقاوم باشد.
آینده پزشکی در دستان بلاکچین
پتانسیل و کاربرد بلاک چین در پزشکی و حوزه سلامت غیرقابل انکار است. با استفاده از این فناوری، سازمان‌های درمانی میتوانند از دادههای حساس پزشکی محافظت کرده، تبادل اطلاعات را تسریع بخشند، فرآیندهای عملیاتی را بهینه کنند و خدمات بهتری به بیماران ارائه دهند. همچنین، استفاده از بلاکچین میتواند موجب صرفه‌جویی قابل توجهی در زمان و هزینههای کادر درمان و بیماران شود.
سوالات متداول درباره کاربرد بلاک چین در پزشکی
- بلاکچین چگونه امنیت اطلاعات پزشکی را افزایش میدهد؟
بلاکچین با استفاده از رمزنگاری پیشرفته، دسترسی غیرمجاز به دادههای بیماران را محدود میکند. همچنین، هر تغییر در سوابق پزشکی بهعنوان یک تراکنش ثبتشده و غیرقابل تغییر روی بلاکچین باقی میماند، که شفافیت و امنیت را افزایش میدهد.
- چگونه بلاکچین به بهبود زنجیره تامین دارو کمک میکند؟
با استفاده از بلاکچین، تمام مراحل تولید و توزیع داروها قابل ردیابی و تأیید میشود. این کار باعث کاهش تقلب، افزایش شفافیت و اطمینان بیماران از اصالت داروها میشود.
- آیا بلاکچین میتواند به کاهش هزینههای بیمههای درمانی کمک کند؟
بله، قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاکچین میتوانند روند تأیید و پرداخت هزینههای درمانی را خودکار کنند، از اختلافات مالی جلوگیری کرده و هزینههای اداری را کاهش دهند.
