فراکتال (Fractal) چیست؟ مهم ترین کاربردهای آن در تحلیل تکنیکال تریدرهای حرفه ای

شما هم وقتی برای اولین بار یک نمودار قیمت را دیدید، دچار سردرگمی شدید و چیزی از آن متوجه نشدید؟ شاید در نگاه اول، نمودار قیمت یک ارز دیجیتال یا هر دارایی دیگری، بهمریخته و تصادفی بهنظر برسد؛ اما افراد زیادی هستند که معتقدند این نمودارها، الگوها و روندهای گذشته خود را تکرار میکنند..
تازه این انتهای ماجرا نیست و تحلیلگران و معاملهگران حرفهای، نسخههای مینیاتوری و کوچک این الگوها و روندهای بزرگ را در میان تغییرات جزئیتر و کوتاهمدت نمودارها پیدا میکنند و با شناسایی آنها، معاملات خود را پیش میبرند. اینها همان فراکتال ها هستند که عملکردشان بر اساس همین مفهوم در علم ریاضیات است.
فراکتال درواقع به یک شکل یا تعریف پیچیده و عمیق میگویند که زمانی که به بخشهای کوچکتر و جزئی آن نگاه میکنیم، شباهتهایی را با تصویر کلی و بزرگ آن مفهوم یا شکل میبینیم.
در طبیعت، بلورهای برف و برگ درختان دارای الگوهای فراکتالی هستند. البته ما در این مقاله، به مفهوم فراکتال در علم ریاضیات یا هندسه کاری نداریم و میخواهیم به تعریف و شناخت الگوهای فراکتال در بازارهای مالی و دنیای معاملهگری بپردازیم. یادگیری فراکتال ها در ارزهای دیجیتال و سایر بازارها، به شما کمک میکند تحلیلهای مختلف را بهتر درک کنید و بتوانید به پیشبینی قیمت ارزهای دیجیتال و عملکرد بازارهای مالی بپردازید.
در تعریف کوتاه، الگوی فراکتال در نمودارهای تکنیکال، به پنج کندل متوالی با ترتیبی خاص گفته میشود که میتواند روند فعلی قیمت را تغییر دهد.
با داشتن این تصویر کلی، قرار است در ادامه این مقاله از صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، ابتدا بفهمیم که فراکتال چیست و در بازارهای مالی چه کاربردی دارد و همچنین، استفاده از این الگوها در تحلیل بیت کوین و ارزهای دیجیتال را آموزش ببینیم. پس با ما باشید تا کامل ترین راهنمای استفاده از الگوهای فراکتال را باهم مطالعه کنیم.
مفهوم فراکتال و ارتباط آن با بازارهای مالی

معاملهگران جهت پیشبینی قیمت داراییهای مختلف مثل سهام، ارزهای دیجیتال و . . .، از الگوهای فراکتال (Fractal) استفاده کرده تا بتوانند برای معاملات خود نقاط ورود و خروج و حد ضرر تعیین کنند و سطوح حمایتی و مقاومتی را بشناسند؛ البته در کنار فراکتالها، دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال هم بهکار گرفته تا سناریوهای مربوطه را با دقت بیشتری تایید یا رد کنند.
ایده کلی فراکتال در تحلیل تکنیکال، این است که بازارهای مالی در هر لحظه، فراز و نشیبها و نوسانات زیادی را تجربه میکنند که در میان این تلاطم، الگوهایی ظاهر میشوند که تصادفی نیستند. این مفهوم، درواقع از نظریه فراکتالها در علم ریاضیات گرفته شده که اولین بار در دهه هفتاد میلادی، توسط «بنوآ مندلبرات» (Benoit Mandelbrot) معرفی شد. این تئوری میگوید که بسیاری از پدیدههای طبیعی، دارای ویژگیهای فراکتالی هستند.
یکی از این ویژگیها تحت عنوان خودهمانندی یا خودتشابهی (Self-similarity) در مقیاسهای گوناگون شناخته میشود؛ به این معنی که مجموعهای از الگوهای مشابه وجود دارند که در اندازهها و دفعات مختلف، در یک الگوی بزرگتر و کلی تکرار میشوند.
یکی از کارهایی که مندلبرات انجام داد، ادغام این الگوهای فراکتال با بازارهای مالی بود. او بهنوعی، یکی از نظریههای رایج در دنیای سرمایهگذاری مدرن یعنی احتمال وقوع رویدادهای فاجعهبار را مورد انتقاد قرار داد. اهمیت این موضوع و پژوهش مندلبرات، پس از بحران مالی جهانی در سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ مشخص شد.
بر اساس مفهوم فراکتال در بازارهای مالی، مجموعهای از الگوهای تکرارشونده وجود دارند که درواقع نقاط بازگشت بازارها بهشمار میآیند. در این نقاط، روند قیمتها ممکن است تغییر مسیر دهد.
لایه زیرین چنین فرضیهای، میگوید معاملهگران به تغییر قیمتها واکنش نشان میدهند که این مسئله بهدلیل ذات بشر و حافظه جمعی او، به سایکلها و الگوهای تکرارشونده تبدیل میشود. رفتار بازارها طی این سایکلها و دورهها، الگوهایی را بهوجود میآورد که میتوان با استفاده از آنها، قیمت و روند یک بازار را پیشبینی کرد.
به این ترتیب، اگر بتوان روندهای اصلی و بزرگ بازار یک دارایی را شناسایی کرد (مثلاً تایمفریم هفتگی)، شاید بتوان روندها و الگوهای موجود در آن را در بازههای کوچکتر (مثل تایمفریم ساعتی یا روزانه) هم پیدا کرد؛ درست مثل الگوهایی که با نگهداشتن برگ یک درخت در دستمان میبینیم و زمانی که آن را زیر میکروسکوپ نیز قرار میدهیم، همان الگوها برایمان پدیدار میشوند.
در صورتی که به چنین توانایی در معاملات خود برسیم، مهارت فوقالعاده بالایی در شناسایی زمان ورود و خروج در بازارها پیدا خواهیم کرد.

البته که نباید رفتار الگوهای فراکتال را اینگونه برداشت کرد که صرفاً هر اتفاقی در تایم فریمهای بالاتر میافتد، عیناً در تایم فریمهای پایین هم مشاهده خواهند شد.
طبق گفته مندلبرات، الگوهای فراکتال مثل پیشبینی افزایش یا کاهش قیمت در یک بازه مشخص بر اساس تاریخچه آن در نمودار نیستند؛ در عوض، درک و شناسایی فراکتالها توانایی شما در تخمین احتمال حرکت بعدی بازار را بالا برده و کمک میکند که برای نوسانات بزرگ آماده باشید. این تکنیک، درواقع نقاط بهظاهر پرابهام و غیرقابل پیشبینی در بازارهای مالی را برای شما روشن میسازد.
یکی از روشهای پیداکردن این نظم و ترتیب در نمودار قیمت، داشتن این دیدگاه است که الگوهای قیمت اغلب یک نقطه عطف در سقف و کف خود دارند که هرکدام از آنها، توسط دو سطح پایینتر و بالاتر در هر طرف احاطه شده است.
این ترکیب، یک نقطه پیوت (Pivot) و تعادل بین خریداران و فروشندگان در بازار مربوطه را بهوجود آورده که نشانگر احتمال بازگشت روند است؛ به این معنی که قیمت در یک روند نزولی به انتهای مسیر رسیده و بازگشتی رو به بالا خواهد داشت و به همین شکل، یک روند صعودی بهپایان رسیده و قیمت احتمالاً حرکتی نزولی را در دستور کار قرار دهد.
ناگفته نماند، با اینکه الگوهای فراکتال شیوههای دقیق برای شناخت رفتار یک بازار مالی ارائه میکنند، نباید فراموش کرد که بازارها تحت تاثیر عوامل زیادی قرار دارند و هیچ روش مشخصی وجود ندارد که بتواند بهطور دقیق و قطعی، تغییرات قیمت را پیشبینی کند.
از این رو، اکثر معاملهگران همراه با الگوهای فراکتال در نمودارها، از دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال هم جهت پیادهسازی استراتژی معاملاتی خود استفاده میکنند.
دلیل اهمیت فراکتالها در تحلیل تکنیکال بهویژه در بازارهای کریپتویی

الگوهای فراکتال در دنیای معاملهگری، جهت تشخیص نقاط بازگشت روند قیمت در نمودارها استفاده میشوند؛ با این دیدگاه که بازارها در بازههای زمانی مشخص، یک سری الگوهای تکرارشونده را دنبال میکنند. این الگوها تنوع زیادی داشته و در تمامی بازارها از جمله فارکس، سهام، ارزهای دیجیتال و . . . مشاهده میشوند.
الگوهای فراکتال در نمودارها بهراحتی قابل مشاهده هستند و معمولاً همه معاملهگران، اعم از باتجربه و تازهکار، میتوانند آنها را تشخیص دهند. قابلیت استفاده از این الگوها در تمامی بازارهای مالی و همچنین تایم فریمهای کوتاهمدت و بلندمدت وجود دارد و کاربردهای آنها به مورد خاصی محدود نمیشود.
حتی برخی پلتفرمهای معاملاتی مدرن، الگوهای فراکتال را در ابزارهای تحلیلی و لیست اندیکاتورهای خود افزوده و استفاده از آنها را برای کاربران تسهیل کردهاند.
گرچه که این الگوها بدون ریسک و عیب هم نیستند؛ فراکتالها بر اساس قیمتهای ثبتشده در گذشته و با شروع بازگشت یک روند ایجاد میشوند. این یعنی که از نوسانات لحظهای بازار دیرتر سیگنال داده و ممکن است معاملهگر موقعیتهای معاملاتی بالقوه خود را از دست بدهد و یا با تاخیر وارد آنها شود.
از جایی که الگوهای مشابه با فراکتال در نمودارها بهوفور وجود دارند، احتمال دریافت سیگنال اشتباه از آنها نیز زیاد است. به همین دلیل، بهتر است این تکنیک را همراه با دیگر ابزارهای تحلیل استفاده کرد تا بتوان سیگنالهای موجود را بهدقت تایید کرد و نمونههای نامعتبر را نیز تشخیص داد.
بهعلاوه، با وجود اینکه سیگنال الگوهای فراکتال در تایم فریمهای بلندمدت مطمئنتر هستند، در عین حال کمتر دیده میشوند. از این رو، شاید برای معاملهگرانی که موقعیتهای متعددی را در بازههای زمانی کوتاه باز میکنند، این استراتژی مناسب نباشد. بهطور کل، الگوهای فراکتال در بازار ارزهای دیجیتال اهمیت ویژهای دارند، چرا که چند کاربرد بسیار مهم را در اختیار معاملهگر قرار میدهند:
- شناخت روند: با استفاده از فراکتال در نمودار، میتوان الگوی فعلی قیمت را پیدا کرد که به شما دیدگاهی واضحتر در برابر جو بازار ارز مربوطه و عملکرد آینده آن میدهد.
- تصمیمگیری: شناسایی الگوهای فراکتال، به معاملهگر کمک کرده که تصمیم صحیحتری برای نقطه ورود یا خروج معامله بگیرد و زمانبندی دقیقتری در این زمینه داشته باشد.
- مدیریت ریسک: با تحلیل نمودار بر اساس فراکتالها، میتوان احتمال بازگشت روند قیمت یا ادامه آن را ارزیابی کرد و معاملهگر میتواند از این طریق، استراتژیهای مدیریت ریسک خود را بهدرستی پیادهسازی کند.
- تطبیقپذیری: تحلیل فراکتال در تمامی تایم فریمها و نمودار ارزهای دیجیتال قابل استفاده بوده و به این دلیل، یک ابزار فوقالعاده کاربردی برای معاملهگران با سبکهای گوناگون بهشمار میآید.
چرا تریدرها در تحلیل بیت کوین از الگوهای فراکتال استفاده میکنند؟
ایده کلی الگوهای فراکتال و نحوه عملکرد آنها، از ۲ مفهوم مهم الهام گرفته است: نظریه آشوب (Chaos Theory) و هندسه فراکتال (Fractal Geometry).
نظریه یا تئوری آشوب میگوید در سیستمهایی که ظاهراً بهصورت تصادفی و اتفاقی عمل میکنند، میتوان الگوهایی تکرارشونده را در لایههای عمیقتر آنها پیدا کرد. در رابطه با بازار بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال هم که بهظاهر نامنظم و پرتلاطم هستند، تئوری آشوب میگوید احتمال ظهور یک الگوی منظم در آنها وجود دارد.
از طرفی دیگر، هندسه فراکتال ویژگیهای مربوط به الگوهای فراکتال را مورد بررسی قرار میدهد که به اشکال هندسی پیچیده و درهم با الگوهای تکرارشونده مربوط میشود.
تحلیل فراکتال در بازارهای مالی، این دو مفهوم را با یکدیگر ترکیب کرده و بهطور کل میگوید که بازارهای مالی علیرغم نوساناتی که در ذات آنها وجود دارد، الگوهایی تکرارشونده را در مقیاسهای مختلف نشان میدهند که بازار بیت کوین هم، از این قاعده مستثنی نیست.

فرض کنید یک نمودار بیت کوین را از حالت بزرگنمایی یا زوم خارج کردیم و کندلهای قیمت برای چندسال اخیر را مشاهده میکنیم. حال اگر دوباره نمودار را زوم کرده و مثلاً کندلهای موجود در یک هفته را مشاهده کنیم، احتمالاً ترکیبهای مشابهی را از ثبت کندلها در هر دو تصویر میبینیم.
ایده کلی فراکتال در بازارهای مالی نیز همین مسئله است؛ یعنی شما میتوانید در تایم فریمهای مختلف الگوهای قیمتی مشابهی را پیدا کنید که مشخصه اصلی نظریه فراکتالها است. البته که مقیاس تشکیل این الگوها در هر تایمفریمی میتواند متفاوت باشد، اما در عین این تفاوت، ساختار کلی الگوها یکسان است.
بهطور کل، شما میتوانید با استفاده از فراکتالها در تحلیل بیت کوین، حرکات قیمت در تایم فریمهای مختلف را تحلیل و پیشبینی کرده و بر اساس الگوهای ثبتشده در گذشته، نمونههای مشابه را در نمودار لحظهای قیمت شناسایی کنید. اما این الگوها را چطور پیدا کنیم؟
شناسایی فراکتالها در نمودار بیت کوین
حال که با ماهیت و ویژگیهای الگوهای فراکتال آشنا شدیم، چطور میتوانیم آنها در نمودار قیمت بیت کوین یا هر دارایی دیگری شناسایی کنیم؟ برای انجام اینکار، ابتدا بهتر است چند نکته کلی را در نظر بگیریم:

بهدنبال الگوهای تکرارشونده بگردید: محدودههای سوئینگ یا چرخش روند قیمت را شناسایی کنید. سوئینگها معمولاً در نواحی تکرار میشوند که بهنوعی بازتابکننده سوئینگی دیگر در تایمفریمی دیگر است.
ویژگیهای فراکتالها را در ذهن داشته باشید: هنگامی که بهدنبال یک الگوی فراکتال در نمودار بیت کوین میگردید، تمرکز خود را روی ویژگیهای اصلی آنها یعنی تشابه با سایر فراکتالها، مقیاسی که میتوانند داشته باشند و ساختار کلی آنها بگذارید.
کمکگرفتن از دیگر اندیکاتورها: برخی اندیکاتورهای تکنیکال مثل اندیکاتور RSI، میتوانند در تحلیل فراکتال بیت کوین به شما کمک کنند تا بتوانید نواحی اشباخ خرید یا فروش در بازار را شناسایی کنید.
ممارست و شکیبایی: تسلط بر الگوهای فراکتال مثل هر استراتژی دیگری به زمان، صبر و تمرین نیاز دارد. بهتر است بهقدری تمرین کنید که چشم شما بهراحتی بتواند در هر نمودار و تایمفریمی، الگوهای فراکتال را شناسایی کند.
منطقی که پشت پرده استفاده از تحلیل فراکتال وجود دارد، عملکرد این الگوها بر اساس رفتار جمعی سرمایهگذاران بیت کوین و جو حاکم بر بازار است. هر الگوی فراکتال، درواقع سلطه موقتی یکی از گروههای فعال در بازار، یعنی خریداران یا فروشندگان بیت کوین را نشان میدهد که باعث میشود روند قیمت تغییر کند.
سرمایهگذاران و معاملهگران بیت کوین یا هر بازار دیگری، اغلب واکنشی مشابه و همراستا با وضعیت کلی بازار دارند که از عوامل مختلف تاثیر پذیرفته و در نهایت، الگوهای مشابهی را تکرار میکند. از این رو، آگاهی از عوامل موثر در قیمت بیت کوین و بهطور کل رفتار بازار ارزهای دیجیتال، به شما کمک کرده که حرکات احتمالی آن در بازههای زمانی مختلف را پیشبینی کنید.
بهعلاوه، با تحلیل روانشناسی بازار که بهطور کل شامل احساساتی مثل ترس، طمع و حرکات دستهجمعی سرمایهگذاران میشود، میتوان حرکت بعدی بازار و قیمت بیت کوین را تشخیص داد.
الگوهای فراکتال چند بخش اصلی داشته که یک معاملهگر باید بهدنبال آنها بگردد:
- دارای ۵ کندل قیمت یا تعداد بیشتری هستند
- کندلی که در وسط الگو قرار میگیرد، از دیگر کندلهای اطراف خود بالاتر یا پایینتر قرار دارد
- در فراکتالهای نزولی، کندل وسط بالاترین سطح را دارد
- در فراکتالهای صعودی، کندل وسط در پایینترین سطح قرار میگیرد
- در هر سمت چپ و راست کندل وسط، ۲ کندل بهشکل سقف پایینتر (فراکتال نزولی) یا کف بالاتر (فراکتال صعودی) ثبت میشوند
این ترکیب، پایه و اساس هر الگوی فراکتال را تشکیل میدهد. به این ترتیب، معاملهگران پس از مشاهده این ترتیب از کندلها در نمودار بیت کوین، نقاط احتمالی بازگشت روند را شناسایی میکنند. تا زمانی که ۴ کندل طرفین کندل وسطی تشکیل نشوند، نمیتوان الگوی فراکتال را تایید کرد. به همین دلیل، فراکتالها جزء دسته الگوهای تاخیری (Lagging) محسوب میشوند، اما پس از تکمیل و تایید آنها، میتوان انتظار بازگشت روند قیمت را داشت.
مشهورترین الگوهای فراکتالی بیت کوین
الگوهای فراکتال بهدلیل اینکه در تشخیص سطوح حمایتی و مقاومتی مهم در بازار کمک میکنند، اهمیت بسیار زیادی در حوزه تحلیل تکنیکال دارند. این سطوح معمولاً با اطمینان بالایی، نقاط تغییر یا ادامه روند را نشان میدهند.
در تاریخچه بیت کوین هم، تعداد زیادی حمایت و مقاومت فراکتالی وجود دارند که آگاهی در مورد آنها، میتواند دیدگاه بهتری پیرامون شناخت و درک بهتر این الگوها به شما بدهد.
مقاومت فراکتالی ماهانه: قیمت بیت کوین در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۲۲ (۸ فروردین ۱۴۰۱)، با مقاومتی جدی در سطح ۴۸,۲۳۴ دلار مواجه شد. این مقاومت برای مدت زیادی روند صعودی بیت کوین را متوقف کرد که پس از عبور از آن، اکنون در نقش یکی از حمایتهای قدرتمند قیمت عمل میکند.
حمایت فراکتالی ماهانه: بیت کوین در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲ (۳۰ آبان ۱۴۰۱)، در سطح ۱۵,۴۷۹ دلاری حمایت خود را تشکیل داد. در ادامه، این سطح به یک کف فوقالعاده مستحکم تبدیل شد و سیگنال صعودی مهمی برای رشد قیمت بهشمار میآمد.

مقاومت فراکتالی هفتگی: روز ۱۴ آوریل ۲۰۲۳ (۲۵ فروردین ۱۴۰۲) بود که بیت کوین پس از رشد تا ۳۱,۰۳۵ دلار، با مقاومت روبرو شد؛ مقاومتی که به چندین تست مجدد طی هفتههای آتی نیاز داشت تا در نهایت شکسته شود.
حمایت فراکتالی هفتگی: بیت کوین در ۱۲ می ۲۰۲۳ (۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۲)، موفق شد حمایت قدرتمندی در سطح ۲۵,۸۰۰ دلاری تشکیل دهد. پس از آن، فشار خرید بیت کوین افزایش یافت و قیمت بهسمت سقفهای جدید حرکت کرد.
مقاومت فراکتالی روزانه: قیمت بیت کوین در ۱۷ می ۲۰۲۳ (۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲)، به مقاومت ۲۷,۴۸۸ دلار برخورد. این سطح به یک مقاومت قدرتمند در محدوده معاملاتی آن بازه زمانی تبدیل شد و فروشندگان زیادی در این ناحیه وجود داشتند که مانع از پیشروی قیمت میشدند.
حمایت فراکتالی روزانه: قیمت بیت کوین در سطح ۲۶,۵۴۷ دلار در تاریخ ۲۲ می ۲۰۲۳ (۱ خرداد ۱۴۰۲)، شاهد تشکیل یک حمایت فراکتالی بود که بهواسطه هجوم خریداران صورت گرفت و حرکت نزولی قیمت متوقف شد.
البته که این لیست به همین موارد محدود نمیشود و نمونههای بسیار زیادی در تاریخچه قیمت بیت کوین وجود دارند که الگوهای فراکتالی را بهخوبی به تصویر کشیدهاند. فراموش نکنید که جهت شناسایی و تحلیل این الگوها در نمودار بیت کوین، بهتر است از دیگر اندیکاتورهای تکنیکال نیز استفاده کنید تا تصمیمات معاملاتی خود را با اطمینان و دقت بیشتری بگیرید.
استفاده از الگوهای فراکتالی در معاملات کوتاهمدت و بلندمدت

در دنیای معاملهگری، هدف از استفاده از الگوهای فراکتالی شناسایی نقاط احتمالی بازگشت روند قیمت است؛ ایده کلی هم بر این اساس است بازارهای مالی الگوهایی قابل پیشبینی را دنبال میکنند که طی گذر زمان تکرار میشوند.
این الگوها در نمودار قیمت ارزهای دیجیتال و سایر داراییها قابل مشاهده هستند. در ادامه این بخش، به معرفی و نحوه رفتار انواع الگوهای فراکتالی پرداختهایم:
الگوی پایه فراکتال (Basic Fractal): اصلیترین الگوی فراکتالی، از پنج کندل متوالی تشکیل میشود که در نوع نزولی، کندل وسطی بالاتر از چهار کندل طرفین خود (۲ سقف پایینتر در هر طرف) قرار میگیرد و در فراکتال صعودی، کندل وسطی پایینتر از دیگر کندلها (۲ کف بالاتر در هر طرف) ثبت میشود. پیدایش این الگو در نمودار، سیگنالی مبنی بر بازگشت روند و احتمال تغییر جو بازار مربوطه از صعودی به نزولی و یا بالعکس محسوب میشود.
اندیکاتور الیگیتور یا تمساح (Alligator Indicator): اساس کار اندیکاتور الیگیتور، هندسه فراکتال بوده که به معاملهگر کمک میکند نقطه آغاز یک روند جدید را شناسایی کند. الیگیتور از ۳ اندیکاتور میانگین متحرک ملایم یا صافشده (Smoothed Moving Average) تشکیل شده که در شناخت تشکیل یک روند جدید یا مسیر روند فعلی کاربرد دارد.
شکست فراکتال (Fractal Breakout): این الگو زمانی پدیدار میشود که قیمت سقف یا کف یک الگوی فراکتال ثبتشده را میشکند. معاملهگران اغلب از این الگو استفاده کرده تا برای ادامه روند فعلی یا توقف و بازگشت آن تاییدیه بگیرند.
الگوهای پیچیده فراکتال (Complex Fractal): معاملهگران و تحلیلگران حرفهای در بازارهای مالی، از الگوهای پایه فراکتالی یکقدم فراتر رفته و ترکیبها و چینشهای پیچیدهتری را بر اساس اصول فراکتال در نمودارها پیدا میکنند. برخی از این ترکیبها و الگوها که نامهای شناختهشدهای هم دارند، امواج الیوت (Elliott Waves) و سطوح بازگشتی فیبوناچی (Fibonacci Retracement) هستند.
به بیان مختصر، امواج الیوت میگویند که روند قیمت در نمودار موجهای مختلفی را تکرار و دنبال میکند؛ سطوح فیبوناچی در تحلیل تکنیکال هم، نسبتهایی را در نمودار مشخص میکنند که محدودههای حرکت قیمت و سایر الگوها را نمایش میدهند. امواج الیوت و سطوح فیبوناچی با تکیه بر ماهیت فراکتالی بازارهای مالی، به تشخیص قیمت در روندهای بزرگتر کمک میکنند.
امروزه اکثر پلتفرمهای معاملهگری در ابزارهای تکنیکال و نمودارهای خود، الگوهای فراکتال را در قالب اندیکاتورهای معاملاتی آوردهاند و نیاز معاملهگران برای شناسایی و شکار این الگوها در نمودار را برطرف کردهاند.
با فعالکردن اندیکاتور فراکتال در نمودارها، الگوهای تشکیلشده بهطور خودکار برای شما به نمایش در میآیند. اما با این کار، اولین چیزی که توجه شما را جلب میکند، تکرار زیاد این الگوها در نمودار است.
از این رو، همیشه بهتر است در کنار الگوهای فراکتال از دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال، تحلیل فاندامنتال و روانشناسی ترید نیز استفاده کنید. یکی از رایجترین ابزارها جهت تایید یک الگوی فراکتال، استفاده از اندیکاتور الیگیتور و میانگین متحرکهای آن است.
در نمودار زیر که متعلق به سهام کمپانی اپل است، قیمت در یک روند بلندمدت همیشه بالاتر از قسمت دندان تمساح یعنی میانگین متحرک وسط حرکت کرده است. با توجه به اینکه روند کاملاً صعودی دیده میشود، هر سیگنال و فاند مثبت مرتبط با این بازار را میتوان بهعنوان یک نقطه ورود در نظر گرفت.

اما گاهی اوقات، تغییر به یک تایمفریم بالاتر تعداد سیگنالهای فراکتالی را کم کرده که باعث میشود دید واضحتری به نمودار بازار ارز مربوطه پیدا کنید و موقعیتهای معاملاتی پرپتانسیل را راحتتر شناسایی کنید.
همانطور که پیشتر به آن اشاره شد، فراکتالها جزء اندیکاتورهای تاخیری محسوب میشوند؛ یک الگوی فراکتال را معمولاً زودتر از ۲ روز بعد از تشکیل آن نمیتوان تایید کرد. البته روندی که یک بازگشت اساسی داشته باشد، برای مدت طولانیتری پابرجا باقی خواهد ماند و همچنان میتوان با تشخیص صحیح فراکتال مربوطه، سودهای قابل توجهی از آن بهدست آورد.
نقاط ورود و خروج مناسب با توجه به الگوهای فراکتالی
در تصاویر زیر، ۲ الگوی فراکتال بهعنوان مثال نمایش داده شدهاند. البته که همه الگوهای فراکتالی به این اندازه کامل و دقیق نبوده، اما یک الگو بهطور کل باید شبیه به این مثالها باشد تا بتوان آن را معتبر در نظر گرفت.
پیشتر گفتیم که یک الگوی فراکتال صعودی زمانی ایجاد میشود که یک کندل در پایینترین کف محدوده مورد نظر قرار گرفته و ۲ کف بالاتر (Higher Low) در هر طرف آن ثبت میشود. این ترکیب از کندلها، میتواند نشانهای برای تشکیل کف قیمت و احتمال بازگشت صعودی روند باشد.
در اینجا، معاملهگران صبر کرده تا الگو تکمیل شود و سپس معامله خرید خود را با قیمت بازار باز میکنند و یک حد ضرر (Stop Loss) کمی پایینتر از آخرین کندلهای ثبتشده تعیین میکنند.

فراکتالهای صعودی زمانی اهمیت و قدرت زیادی دارند که در نزدیکی یک سطح حمایتی شناختهشده و یا طی یک پولبک در یک روند صعودی پدیدار میشوند. این الگوها، درواقع سیگنال یک جهش صعودی را به معاملهگران میدهد. در این مواقع، بهتر است تقریباً ۲ روز صبر کرد تا بازگشت روند توسط الگوی فراکتال مورد نظر تایید شود.
هدف قیمت در چنین سناریویی، معمولاً رشد تا بالاترین سقف محدوده معاملاتی مورد نظر یا به اندازه ارتفاع تشکیلشده در الگوی فراکتالی است. البته که در این بین، باید عملکرد سایر شاخصهای تکنیکال و حجم معاملات ارز مورد نظر نیز بررسی شوند.
فراکتال نزولی هم یک کندل در بالاترین سقف محدوده معاملاتی داشته و در چپ و راست خود، ۲ سقف پایینتر (Lower High) دارد. این الگو نشاندهنده احتمال تشکیل سقف قیمت و بازگشت روند بهسمت پایین است. در اینجا، معاملهگران بهدنبال نقطه مناسب جهت بازکردن موقعیت شورت (Short) یا فروش و یا خروج از موقعیتهای لانگ (Long) میگردند.
پس از تکمیل این پنج کندل و تایید فراکتال نزولی، معاملهگر موقعیت خود را با قیمت لحظهای بازار باز میکند و حد ضرر مربوطه را، کمی بالاتر از آخرین سقفهای تشکیلشده قرار میدهد.

مشابه با رفتار نمونههای صعودی، زمانی که فراکتالهای نزولی در نزدیکی یک سطح مقاومتی شناختهشده تشکیل میشوند، اهمیت و قدرت زیادی پیدا میکنند. همچنین، پیدایش فراکتال نزولی در یک روند نزولی بلندمدت، نشاندهنده ریزش بیشتر قیمت است.
پس از تقریباً ۲ روز و بستهشدن کندل پایینتر از کف الگوی فراکتال نزولی، سیگنال بازگشت روند صادر میشود که میتوان گفت مطمئن بوده و قدرت زیادی هم خواهد داشت. در این نقطه، بهترین استراتژی بازگردن موقعیت شورت یا فروش دارایی مربوطه است و بهتر است حد ضرر را بالای سقف الگو قرار داد.
در صورتی که یک الگوی فراکتال نزولی در نزدیکی سقف یک روند صعودی مشاهده شد، میتوان انتظار یک بازگشت روند و حرکت قیمت بهسمت پایین را داشت.
بررسی ارتباط بین چرخههای صعود و نزول بیتکوین با الگوهای فراکتالی
سایکلهای بازار بیت کوین و عملکرد قیمت طی آنها، همیشه یکی از اصلیترین منابع برای سرمایهگذاران و تحلیلگران بوده است. از طریق مقایسه روند فعلی قیمت با سایکلهای گذشته، میتوان چشمانداز بسیار خوبی در برابر پتانسیل فعلی بیت کوین بهدست آورد.
شاید بهترین مثال در این زمینه، شباهت بسیار زیاد سایکل سال ۲۰۱۳ با ۲۰۲۱ باشد. طی این دورهها، قیمت بیت کوین شاهد تشکیل الگوی سقف دوقلو (فراکتال نزولی) در نمودار بود که یعنی قیمت ۲ مرتبه به سقف تاریخی رسید و سپس وارد دوره یا بازار خرسی بزرگ خود شد.
اکنون اگر قرار باشد این اتفاق در سایکل فعلی بیت کوین طی سال ۲۰۲۵ بیفتد، قیمت باید از سقف تاریخی خود که بر اساس دیدگاه اکثریت کارشناسان بازار ناحیه ۱۴,۰۰۰ دلاری است، دچار کاهش و سپس بازگشت به همان سطح شود که در پی این تحرکات، دوره نزولی بیت کوین آغاز خواهد شد.
البته که این نکته را هم باید در نظر داشت که بیت کوین روز بهروز به دارایی بالغتری تبدیل شده و بازار این رمزارز در جهان، تکامل بیشتری را پیدا میکند. این یعنی که سایکلهای تعریفشده برای قیمت ممکن است گستردگی بیشتری پیدا کنند و نرخ بازدهی بیت کوین نیز کمتر شود.
از این رو، شاید بهتر باشد عملکرد بیت کوین در سایکل فعلی طی سال ۲۰۲۵ را، با دورهای مقایسه کنیم که بیشترین همبستگی و شباهت را با آن دارد.

با توجه به این موضوع، میتوان به سایکل بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ اشاره کرد که عملکرد قیمت شباهت زیادی به آن داشت و طبق پیشبینی تحلیلگران برجسته بازار، قبل از پایان سال ۲۰۲۴ به سقف تاریخی جدیدی رسید.
با توجه به شرایط کلی بازار، پیشبینی میشود رالی قیمت بیت کوین سرعت کمتری به خود بگیرد و میانگین قیمت طی ماههای ابتدایی سال ۲۰۲۵، در نزدیکی ۱۰۰,۰۰۰ دلار باشد. سپس میتوان در ادامه سال روندی صعودی و پیوسته را از رهبر ارزهای دیجیتال انتظار داشت و شاهد تشکیل بالاترین سقف قیمت در سایکل فعلی، تا اواخر سال ۲۰۲۵ باشیم.
آیا بیت کوین الگوهای فراکتالی سایر بازارها را تکرار میکند؟
الگوهای فراکتالی در بازارهای سنتی مثل سهام، کالاها و فارکس، بر اساس این دیدگاه است قیمتها در این بازارها و طی بازههای زمانی مختلف، دارای یک ویژگی خودتشابهی هستند؛ به این معنی که الگوهایی که مثلاً در تایمفریم ۵ دقیقهای مشاهده میشوند، در تایم فریمهای بالاتر نیز مثل روزانه و هفتگی هم وجود دارند.
به این ترتیب، میتوان گفت الگوهای فراکتالی درواقع ماهیت تکرارشونده روانشناسی و ذهنیت سرمایهگذاران در بازارهای مالی را نشان میدهند.
بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، اغلب نوسانهای شدیدتری را نسبت به بازارهای سنتی تجربه میکنند. اما این نوسانات شدید، لزوماً به این معنی نیست که بیت کوین اساساً رفتار متفاوتی نسبت دیگر بازارهای مالی دارد.
روندها و فراز و نشیبهای قیمت بیت کوین اغلب بهمریخته، بدون الگو و بدون همبستگی با داراییهای سنتی دیده میشوند، اما همچنان ممکن است از اصول روانشناسی بازار و فاکتورهای تاثیرگذار بر آنها پیروی کنند. این یعنی که در نمودار قیمت بیت کوین، الگوهایی مثل سروشانه (Head & Shoulders)، پرچم (Flag)، مثلث (Triangle) و بسیاری موارد دیگر مشاهده میشوند که جزء الگوهای فراکتالی بهشمار میآیند.
از طرفی هم، نوسانات قیمت بیت کوین مثل داراییهای سنتی، تحت تاثیر فعالیت سرمایهگذاران شخصی و سازمانی و فاکتورهای مرتبط با اقتصاد کلان است. فعالیت این سرمایهگذاران را سطح ریسکپذیری آنها، واکنش به اخبار و ذهنیت و جو کلی بازار بیت کوین تعیین میکند که ریشه در اعماق احساسات و روانشناسی بشریت دارند.
بیت کوین در طول تاریخچه بازار خود، بارها الگوهای فراکتالی تشکیل داده که با مطالعه و بررسی دقیق نموار تکنیکال قیمت، قابل مشاهده هستند. برای مثال، اگر دورنمای نمودار سایکلهای صعودی و نزولی بیت کوین را ببینیم، مشاهده میشود که روند قیمت طی هر دوره مشابه با نمونه قبلی خود بوده که این مسئله، ویژگی بارز الگوهای فراکتال است.
بیت کوین هم مشابه با بازارهای سنتی، اغلب شاهد دورههای خنثی و تثبیت (Consolidation) است که در پی آنها، قیمت یک شکست صعودی یا نزولی قابل توجه را تجربه کرده روند آن تغییر پیدا میکند. این شکستها اغلب شبیه به الگوهای پایه فراکتالی بوده که در تایم فریمهای کوتاهمدت و بلندمدت تکرار میشوند؛ از میان آنها، میتوان به مواردی مثل پرچم صعودی و نزولی، مثلثها و الگوهای کنج (Wedge) اشاره کرد.
اما با وجود اینکه در بازار بیت کوین الگوهای فراکتالی مشابه با بازارهای سنتی پدیدار میشوند، چند وجه تمایز مهم با آنها دارند؛ مهمترین آنها، گستردگی و نقدینگی بیشتر در بازارهای سنتی است که هدایت آن بهدست سازمانها و سرمایهگذاران مربوطه قرار دارد.
بیت کوین از این حیث، هنوز به سطح بازارهای سنتی نرسیده و ساختار بازار آن با نقدینگی کمتری شکل گرفته است. در نتیجه، حرکات و نوسانهای قیمت شدیدتر بوده و تشخیص الگوهای فراکتالی را سختتر میکند.

از سویی دیگر، قیمت بیت کوین تحت تاثیر عواملی هم قرار دارد که ویژه صنعت رمزارزها است که از میان آنها میتوان صدور مقررات جدید و اخبار مربوطه، پیشرفت فناوریهای مرتبط با بلاک چین و ارزهای دیجیتال و تغییرات ذهنیت سرمایهگذاران در این بازارها را نام برد.
این فاکتورها میتوانند رفتار قیمت بیت کوین را در مقایسه با بازارهای سنتی تغییر دهند که تاکنون، شاهد آن در دورههای تردید سرمایهگذاران یا انتشار اخبار مهم بودهایم.
تحلیل آماری مثل تست خودتشهابی روندهای بیت کوین یا ابعاد تشکیل الگوهای فراکتالی در نمودار این رمزارز با استفاده از ابزارهایی مانند توان هرست (Hurst Exponent)، میتوانند رفتار فراکتالی قیمت بیت کوین را نشان دهند.
برخی مطالعات نشان میدهند بازار بیت کوین هم ویژگیهایی از الگوهای فراکتالی را نشان داده، با این تفاوت که بهدلیل عدم بلوغ و ذات پرنوسان ارزهای دیجیتال، از نظم موجود در بازارهای سنتی برخوردار نیست.
در نهایت باید گفت بیت کوین به نسبت ماهیت خود بهعنوان یک دارایی دیجیتال، الگوهای فراکتالی بازارهای سنتی را تکرار میکند و این مسئله در تایم فریمهای مختلف این بازار قابل مشاهده است. ویژگی خودتشابهی الگوهای فراکتال در بازارهای سنتی، در بیت کوین هم دیده شده و تنها تفاوت موجود، نوسانات متفاوت قیمت و فاکتورهای تاثیرگذار بر آن هستند که چالشهایی را برای تحلیل فراکتالی بیت کوین بهوجود میآورند.

فراکتالها در نمودار بیت کوین ممکن است تغییراتی ناگهانی را تجربه کنند، اما اصول عملکرد آنها بهویژه در زمینه روانشناسی بازار و رفتار قیمت یک دارایی قابل معامله جهانی، مشابه با بازارها و داراییهای سنتی است.
آیا تحلیلهای فراکتالی میتوانند به پیشبینی قیمت بیتکوین کمک کنند؟
در رابطه با پیش بینی قیمت بیت کوین بر اساس الگوهای فراکتال، یک نکته مهم را باید در پسزمینه ذهن خود داشته باشید؛ شناسایی و تشکیل فرم دقیق الگوهای فراکتالی اهمیتی ندارد، چون در نمودارها بهوفور تکرار میشوند.
در عوض، بهتر است مفهوم فراکتال را در قالب «احتمال تغییر روند» تعریف کرد و در نظر داشت، چرا که بهطور کلی شبیه به حرف “U” انگلیسی در نمودارها ظاهر میشوند.
از جایی که پیدایش الگوهای فراکتال در نمودار بیت کوین فوقالعاده رایج بوده و نمیتوان همه آنها را بهعنوان سیگنال ورود یا خروج در معاملات در نظر گرفت، بهتر است با استفاده از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال، این سیگنالها و الگوها را فیلتر کرد.
برای مثال، میتوان از اندیکاتور الیگیتور ساخته «بیل ویلیامز» (Bill Williams) استفاده کرد که روند قیمت را در نمودار بهتر مشخص میکند.
یک معاملهگر میتواند از طریق ترکیب فراکتالها با تحلیل روند بیت کوین، تنها در روند صعودی قیمت معاملات خود را بر اساس فراکتالهای شناساییشده باز کند؛ یا که در روند نزولی بیت کوین و در صورت شناسایی یک الگوی فراکتال نزولی، موقعیت شورت یا فروش باز کند تا اطمینان بیشتری از استراتژی خود داشته باشد.
یکی دیگر از این ترفندها، استفاده از نقاط پیوت و سطوح بازگشتی فیبوناچی است. توصیه میشود تنها زمانی معامله خود را بر اساس تحلیل فراکتال بیت کوین باز کنید که با یکی از این اندیکاتورها و ابزارها همخوانی داشته باشد.

همچنین، بهتر است این تحلیلها را در تایم فریمهای بزرگتر انجام دهید. بهعنوان مثال، فرض کنید قیمت بیت کوین در یک روند صعودی قرار دارد و طی یک پولبک، به سطح ۵۰ درصدی فیبوناچی بازگشتی میرسد. با توجه به اینکه روند کلی صعودی است و قیمت به یک سطح فیبوناچی نزدیک شده، در صورتی که یک الگوی فراکتال صعودی در این محدوده تشکیل شود، میتوان با اطمینان در این محدوده یک معامله جدید باز کرد.
نکته دیگر اینکه با مشاهده هر الگوی فراکتال در نمودار بیت کوین، سعی نکنید یک معامله جدید باز کنید؛ چرا که تعداد آنها زیاد است و به همین ترتیب، سیگنالهای اشتباه هم تعداد زیادی پیدا میکنند و در این صورت، متحمل ضررهای متعددی میشوید.
همچنین، فراموش نکنید که برای تایید یک الگوی فراکتالی، صبر کنید تا کندل پنجم الگو یعنی دومین کندل سمت راست کندل وسطی تکمیل شود و با شروع کندل بعدی، معامله خود را باز کنید.
الگوهای فراکتال از لحاظ قدرت و مقیاس شکلگیری با هم تفاوت دارند. به همین دلیل، بهتر است بهدنبال الگوهایی باشید که در نزدیکی حمایتها و مقاومتهای مهم پدیدار میشوند؛ یا در دورههایی از بازار بهدنبال آنها بگردید که حجم معاملات بالا است، چرا که نوسانات شدید بهدلیل پایینبودن حجم معاملات، بهراحتی به شما یک سیگنال اشتباه و فراکتال جعلی میدهند.
بهعلاوه، نگذارید ضمیر ناخودآگاه شما بهدنبال اطلاعات و بهانههایی باشد تا صرفاً تحلیل و اعتقاد فعلی شما در برابر عملکرد قیمت بیت کوین یا هر دارایی دیگری را تایید کند. تحلیل فراکتالی خود را طوری در ذهنتان طراحی نکنید تا با خروجی مدنظرتان یکسان شود.
همیشه با هشیاری و آگاهی کامل، دور از احساسات و با رعایت اصول تحلیل تکنیکال و فاندامنتال به معاملهگری در بازار ارزهای دیجیتال مشغول شوید و مدیریت ریسک را فراموش نکنید.
بازار ارزهای دیجیتال با سرعت بالایی شاهد تغییر و تحول است و جذابیت زیادی برای سودگیری دارد. اما نباید با انجام بیش از حد معاملات بر اساس سیگنالهای ضعیف اندیکاتورها و الگوهای جذابی مثل فراکتالها، ضرر سنگینی به کارنامه معاملاتی خود وارد کنید.
با رعایت موارد فوق و استفاده صحیح از ابزارهای تکنیکال در تحلیل بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، میتوانید الگوهای فراکتالی را بهدرستی تشخیص دهید و روند قیمت را با اطمینان و دقت بیشتری پیشبینی کنید.
در این مقاله از صرافی او ام پی فینکس، سعی کردیم کامل ترین راهنمای الگوهای فراکتال در بازارهای مالی و بیت کوین را به شما ارائه دهیم و امیدواریم برایتان مفید واقع شده باشد. در صورتی که پیرامون این مطلب سوال، پیشنهاد و یا انتقادی داشتید، خواهشمندیم دیدگاه خود را در بخش نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.
سوالات شما در مورد الگوهای فراکتال
- آیا تحلیل فراکتالی سود تضمینی میدهد؟
خیر. در تحلیل بازارهای مالی هیچچیز بهطور قطعی و تضمینی قابل پیشبینی نیست و الگوهای فراکتالی، نقاط احتمالی بازگشت یک روند را به شما نشان میدهند و میتوانند به دقت تحلیل شما کمک کنند.
- چطور بهترین تایم فریم برای تحلیل فراکتال را پیدا کنم؟
در بازار ارزهای دیجیتال، عموماً تایم فریمهای پایینتر مثل ۴ ساعته برای نوسانگیری مناسبتر هستند. اما الگوهای فراکتالی که در تایم فریمهای بالاتر شناسایی میشوند، اغلب اعتبار بیشتری دارند.
- کدام اندیکاتور را همراه با الگوی فراکتال استفاده کنم؟
اندیکاتورهای شناختهشده مثل میانگین متحرکها، RSI، الیگیتور و سطوح فیبوناچی جزء بهترین ابزارها برای ترکیب و تایید الگوهای فراکتال هستند.
