اندیکاتور مومنتوم (Momentum) چیست؟ نحوه محاسبه و سیگنال‌های خرید و فروش

در بازارهای صعودی و نزولی، تشخیص این که روند موجود ضعیف یا قدرتمند است می‌تواند سیگنال‌های معتبری را به معامله‌گران بدهد. همانطور که برای هر چیزی در دنیای ارزهای دیجیتال یک شاخص وجود دارد، اندیکاتور مومنتوم نیز شاخصی است که شدت و ضعف روند را بررسی می‌کند. با بررسی این اندیکاتور ساده و همه‌کاره، شما می‌توانید به سادگی فرصت‌های بازار را شناسایی کنید؛ اما سوال مهم اینجاست: نحوه استفاده صحیح از اندیکاتور مومنتوم (Momentum) چیست؟ چطور از این شاخص سیگنال بگیریم؟

اندیکاتور مومنتوم چیست و چه کاربردی دارد؟

اندیکاتور مومنتوم (Momentum) ابزاری در تحلیل تکنیکال است که سرعت (شتاب) تغییرات قیمت یک دارایی را اندازه‌گیری می‌کند. این اندیکاتور در واقع به ما نشان می‌دهد که یک روند قیمتی چقدر قوی است و آیا قدرت آن در حال افزایش یا کاهش است. مومنتوم با مقایسه قیمت فعلی یک دارایی با قیمت آن در یک دوره زمانی مشخص (مثلاً ۱۰ یا ۱۴ روز قبل) محاسبه می‌شود و کاربردهای فراوانی در ترید دارد. 

برخی از کاربردهای اندیکاتور مومنتوم عبارت است از:

• شناسایی قدرت روند: مومنتوم به شما کمک می‌کند تا بفهمید یک روند بازار چقدر قدرت دارد. اگر قیمت در حال افزایش است و مومنتوم نیز افزایش می‌یابد، این نشان‌دهنده یک روند قوی است.
• تشخیص برگشت روند (Reversal): یکی از مهم‌ترین کاربردهای مومنتوم، شناسایی تضعیف روند است. اگر قیمت یک دارایی همچنان در حال رشد است اما اندیکاتور مومنتوم شروع به کاهش می‌کند، این نشانه‌ای از کاهش شتاب روند و احتمال برگشت قیمت به سمت پایین است.
• تأیید سیگنال‌های سایر اندیکاتورها: مومنتوم می‌تواند به عنوان یک ابزار تأییدکننده در کنار سایر اندیکاتورها مانند RSI یا MACD استفاده شود. برای مثال، یک سیگنال خرید از اندیکاتور مکدی زمانی معتبرتر است که اندیکاتور مومنتوم نیز قدرت روند صعودی را تأیید کند.

اندیکاتورهای مومنتوم یکی از رایج‌ترین شاخص‌های تحلیل تکنیکال است و می‌تواند در تصمیم‌گیری برای زمان ورود یا خروج از یک معامله کمک کند. RSI، MACD و بولینگرباند نمونه‌هایی از اندیکاتور مومنتوم هستند. 

چگونه از اندیکاتور مومنتوم در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم؟ 

معامله‌گران از اندیکاتور مومنتوم در تحلیل تکنیکال برای شناخت دو عامل استفاده می‌کنند: تشخیص واگرایی و استفاده از خط صفر.

استفاده از واگرایی (Divergence)

واگرایی زمانی رخ می‌دهد که اندیکاتور مومنتوم و قیمت یک دارایی در جهت مخالف حرکت می‌کنند. این یکی از قوی‌ترین سیگنال‌های اندیکاتور مومنتوم و معمولا نشان‌دهنده تغییر جهت احتمالی روند است:

معاملات تعهدی

در بازارهای صعودی و نزولی ۱۰ برابر بیشتر سود کنید

معامله کنید

• واگرایی صعودی: زمانی که قیمت دارایی در حال ثبت کف‌های پایین‌تر است اما اندیکاتور مومنتوم کف‌های بالاتری را نشان می‌دهد. این وضعیت سیگنال احتمال برگشت روند از نزولی به صعودی و یک فرصت خرید را می‌دهد.
• واگرایی نزولی: زمانی که قیمت دارایی در حال ثبت سقف‌های بالاتری است اما اندیکاتور مومنتوم سقف‌های پایین‌تری را نشان می‌دهد. این وضعیت سیگنال احتمال برگشت روند از صعودی به نزولی و یک فرصت فروش را می‌دهد. 

استفاده از خط صفر (Zero Line)

خط صفر، نقطه میانی اندیکاتور مومنتوم است. حرکت این اندیکاتور در بالا یا پایین این خط، اطلاعات مهمی درباره قدرت و جهت روند به ما می‌دهد:

• بالای خط صفر: هرگاه اندیکاتور مومنتوم بالای خط صفر قرار گیرد، نشان‌دهنده یک روند صعودی است. با این حال، افزایش یا کاهش اندیکاتور در بالای خط صفر، شتاب روند را مشخص می‌کند.
• پایین خط صفر: هرگاه اندیکاتور مومنتوم پایین خط صفر قرار گیرد، نشان‌دهنده یک روند نزولی است. در این حالت نیز، فاصله اندیکاتور از خط صفر، قدرت روند را نشان می‌دهد.

با ترکیب این دو روش، می‌توانید سیگنال‌های قوی‌تری برای تصمیم‌گیری‌های معاملاتی خود دریافت کنید.

مزایا و معایب استفاده از اندیکاتور Momentum

به کمک شاخص‌های مومنتوم، سرمایه‌گذاران می‌توانند حرکت قیمت در طول زمان و میزان قدرت این حرکات را صرف نظر از جهت حرکت قیمت، بالا یا پایین، متوجه شوند. این اندیکاتورها، علاوه بر ساده اطلاعات مهم و مفیدی را نیز در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهند.

شاخص‌های مومنتوم همچنین با ارائه سیگنال‌هایی که می‌توانند از طریق واگرایی ناشی از تغییر قیمت شناسایی شوند، به فعالان بازار در تصمیم‌گیری‌های معاملاتی کمک می‌کنند. باید در نظر داشته‌باشید که این شاخص‌ها به اندازه‌گیری قدرت تغییرات سطح قیمت کمک می‌کنند اما مسیر این حرکات قیمتی را در نظر نمی‌گیرند. 

از این رو، شاخص‌های MOM در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند اندیکاتورهای میانگین‌ متحرک استفاده می‌شوند که می‌توانند روندها و مسیرهای قیمت را شناسایی کنند. علاوه بر این، برخی دیگر از معایب اندیکاتورهای مومنتوم عبارتند از:

• شاخص MOM بین محدوده‌های از پیش تعیین‌شده به عقب و جلو حرکت نمی‌کند. از این رو، سطوح اشباع خرید و اشباع فروش باید برای هر سهم به صورت جداگانه بازیابی شوند.
• اگر قیمت‌های بازار در ابتدای یک پنجره شاخص خیلی بالا یا خیلی پایین باشند، ممکن است سیگنال‌های کاذب تولید شوند.
• حرکات معمولاً متناقض و بنابراین غیرقابل پیش‌بینی هستند.

مطالعه بیشتر: راهنمای استفاده از اندیکاتور سشن های معاملاتی در تریدینگ ویو

انواع اندیکاتور مومنتوم 

تحلیل‌گران بازار، برای رسیدن به سرعت و شتاب دقیق بازار از اندیکاتورهای مومنتوم مختلفی استفاده می‌کنند. در ادامه، با هم انواع اندیکاتورهای مومنتوم را بررسی می‌کنیم. شما می‌توانید برای رسیدن به تحلیل دقیق‌تر چندین اندیکاتور را ترکیب کنید. 

میانگین متحرک همگرایی واگرایی (Moving Average Convergence Divergence)

MACD یا میانگین متحرک همگرایی واگرایی، یک اندیکاتور روند است که برای تشخیص قدرت و جهت روند قیمت استفاده می‌شود. این اندیکاتور دارای دو خط سیگنال و شاخص MACD است. در این اندیکاتور، مهم‌ترین سیگنال کراس‌اوور (تقاطع) خط MACD با خط سیگنال است. اگر خط MACD به بالای خط سیگنال برود، سیگنال خرید و اگر به زیر آن بیاید، سیگنال فروش صادر می‌شود.

نرخ تغییر (Rate of Change)

ROC یک نوسانگر مومنتوم ساده است که تغییرات قیمت را در یک دوره زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این اندیکاتور به طور مستقیم سرعت روند را نشان می‌دهد و شباهت زیادی به خود اندیکاتور مومنتوم دارد. در این اندیکاتور سیگنال اصلی، عبور از خط صفر است. اگر خط ROC از پایین به بالای خط صفر حرکت کند، نشان‌دهنده تغییر مومنتوم از نزولی به صعودی است و سیگنال خرید صادر می‌شود. برعکس، حرکت از بالای خط صفر به پایین، سیگنال فروش خواهد بود.

مطالعه بیشتر: اندیکاتور ایچیموکو چیست؟ آموزش جامع ابزار تحلیل ابر ایچیموکو

نوسانگر تصادفی (Stochastic Oscillator)

اندیکاتور استوکاستیک یک نوسانگر مومنتوم است که موقعیت قیمت پایانی یک دارایی را در مقایسه با محدوده قیمتی آن در یک دوره زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این اندیکاتور از دو خط اصلی به نام‌های %K و %D تشکیل شده است و برای شناسایی مناطق اشباع خرید و اشباع فروش بسیار کاربرد دارد. سطوح بالای ۸۰ به معنای اشباع خرید و سطوح پایین ۲۰ به معنای اشباع فروش هستند. همچنین، تقاطع خطوط %K و %D نیز می‌تواند به عنوان سیگنال خرید یا فروش تفسیر شود.

شاخص قدرت نسبی (Relative Strength Index)

RSI نیز یک نوسانگر مومنتوم است که قدرت و سرعت حرکت قیمت را اندازه‌گیری می‌کند و در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ نمایش می‌دهد. این اندیکاتور برای شناسایی مناطق اشتباع خرید (بالای ۷۰) و اشباع فروش (زیر ۳۰) کاربرد دارد. در این شاخص، واگرایی بین قیمت و خط RSI نیز یکی از قوی‌ترین سیگنال‌های آن برای پیش‌بینی برگشت روند است. 

 پارابولیک سار (Parabolic SAR)

پارابولیک سار یک اندیکاتور پیرو روند است که بیشتر برای تشخیص جهت روند و تعیین نقاط خروج از معامله استفاده می‌شود. این اندیکاتور با رسم مجموعه‌ای از نقاط (دات) در زیر قیمت (در روند صعودی) و بالای قیمت (در روند نزولی)، به معامله‌گر نشان می‌دهد که روند در چه جهتی است.

در این شاخص، سیگنال خرید زمانی صادر می‌شود که نقاط از بالای کندل‌ها به پایین آن‌ها منتقل شوند و سیگنال فروش زمانی است که نقاط از پایین به بالای کندل‌ها بروند. این اندیکاتور به عنوان یک ابزار برای تعیین حد ضرر (Stop Loss) متحرک نیز کاربرد دارد.

نکات مهم در استفاده از اندیکاتور مومنتوم برای معامله‌گران

اندیکاتورهای مومنتوم، به معامله‌گران کمک می‌کنند جهت روند قیمت را شناسایی و قدرت و ضعف آن را کشف کنند. در  اما برای گرفتن سیگنال‌های دقیق‌تر از این اندیکاتور باید هنگام استفاده از آن به چند نکته دقت کنید:

• همیشه آن را به عنوان یک ابزار تاییدکننده استفاده کنید: اندیکاتورهای مومنتوم به تنهایی اطلاعات کاملی نمی‌دهد. برای تحلیل دقیق‌تر، آن را با سایر ابزارها مانند RSI، MACD یا حجم معاملات ترکیب کنید.
• به دنبال واگرایی‌ها باشید: واگرایی‌ها معتبرترین سیگنال‌های مومنتوم هستند. یادگیری نحوه تشخیص آن‌ها می‌تواند به شما در پیش‌بینی دقیق‌تر تغییرات روند کمک کند.
• دوره زمانی مناسب را تنظیم کنید: بسته به استراتژی معاملاتی خود (کوتاه‌مدت یا بلندمدت)، دوره زمانی اندیکاتور را تنظیم کنید تا سیگنال‌های مرتبط‌تری دریافت کنید.
• مدیریت ریسک را فراموش نکنید: در بازارهای پرنوسان، احتمال سیگنال‌های کاذب وجود دارد. همیشه از حد ضرر برای مدیریت ریسک خود استفاده کنید.

معاملات مومنتوم به تریدرها کمک می‌کند تا نرخ تغییر در قیمت یا حجم یک دارایی را شناسایی کند. از آنجایی که نه قیمت و نه حجم به طور نامحدود در یک جهت ادامه نمی‌یابند، مومنتوم معمولاً به عنوان یک معیار نوسانی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین به یاد داشته‌باشید که این اندیکاتورها ممکن است در بازارهای ثابت و بدون روند عملکرد چندانی نداشته‌باشند. 

مطالعه بیشتر: اندیکاتور ADX چیست؟ آموزش کامل شاخص میانگین جهت‌دار

مومنتوم؛ سرعت‌سنج بازار

در این مقاله خواندیم که اندیکاتور مومنتوم ابزاری قدرتمند و در عین حال ساده در تحلیل تکنیکال است که سرعت و شتاب حرکت قیمت را اندازه‌گیری می‌کند. این اندیکاتور به عنوان یک سرعت‌سنج بازار، به معامله‌گران کمک می‌کند تا قدرت واقعی یک روند را بسنجند و با استفاده از واگرایی‌ها، تغییرات احتمالی جهت روند را پیش‌بینی کنند.

با وجود این که مومنتوم می‌تواند سیگنال‌های حیاتی و به‌موقعی ارائه دهد، اما هرگز نباید به تنهایی استفاده شود. اگر قصد استفاده از این شاخث را دارید، ترکیب آن با سایر اندیکاتورهای معتبر مانند RSI و MACD و همچنین رعایت دقیق نکات مدیریت ریسک، به شما امکان می‌دهد تا تصمیم‌های معاملاتی مطمئن‌تری بگیرید و از نوسانات بازار به نفع خود استفاده کنید.

سوالات متداول درباره اندیکاتور مومنتوم