وقتی وارد بازار رمزارزها می‌شویم، اولین چیزی که توجه ما را جلب می‌کند قیمت‌هاست؛ اما آنچه پشت پرده این اعداد جریان دارد، شاخصی به نام «دامیننس» است. تصور کنید بازار کریپتو یک کیک بزرگ است و هر پروژه سهمی از آن را به خود اختصاص می‌دهد. حالا سوال اینجاست: اتریوم، به‌عنوان دومین ارز دیجیتال بزرگ جهان، چه اندازه از این کیک را در اختیار دارد؟
«دامیننس اتریوم» معیاری است که دقیقاً همین سهم را نشان می‌دهد؛ معیاری که بیانگر نسبت ارزش بازار اتریوم به کل ارزش بازار رمزارزها است. این شاخص فقط یک عدد ساده نیست، بلکه می‌تواند تصویری روشن از جریان سرمایه، اعتماد سرمایه‌گذاران و حتی آغاز یا پایان دوره‌های مهمی مثل آلت‌سیزن ارائه کند. در ادامه این مقاله از بلاگ صرافی ارز دیجیتال او ام پی فینکس، پی می‌بریم که دامیننس اتریوم چیست و چرا تحلیل‌گران تا این اندازه آن را جدی می‌گیرند؟
مفهوم دامیننس اتریوم و عوامل موثر بر آن
دامیننس اتریوم (Ethereum Dominance یا ETH.D) به زبان ساده، نسبت ارزش بازار (Market Cap) اتریوم به مجموع ارزش بازار تمامی رمزارزها را نشان می‌دهد؛ یعنی مشخص می‌کند چه میزان از سرمایه کل بازار در هر لحظه به اتریوم اختصاص دارد. این شاخص برای تحلیل‌گران و معامله‌گران اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا تغییرات آن می‌تواند نشانه‌ای از ورود یا خروج سرمایه، آغاز یا پایان دوره‌ی آلت‌سیزن‌ها و حتی تغییر ترجیحات سرمایه‌گذاران میان اکوسیستم‌های مختلف بلاک‌چین باشد.
| دامیننس اتریوم (%) = (قیمت اتریوم × تعداد کل اتریوم در گردش) ÷ (جمع مارکت‌کپ همه ارزهای دیجیتال) × ۱۰۰ |
دامیننس اتریوم تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل بنیادی و رفتاری قرار دارد. در ادامه، مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر این شاخص را مرور می‌کنیم:
۱. ساختار فنی و قابلیت‌های شبکه
توانایی اجرای قراردادهای هوشمند، توسعه اکوسیستم دیفای و گسترش بازار توکن‌های NFT، جذابیت فنی اتریوم را افزایش داده‌اند. سرمایه‌گذارانی که به «پروتکل‌های کاربردی» توجه دارند، معمولاً خرید اتریوم را ترجیح می‌دهند و این امر به رشد دامیننس آن کمک می‌کند. ارتقاهای فنی، سهولت استفاده از شبکه و میزان کارایی آن در بلندمدت نقشی تعیین‌کننده در تثبیت جایگاه اتریوم خواهند داشت.
با گسترش راه‌حل‌های لایه ۲ (مانند Arbitrum، Base و Optimism)، کاهش چشمگیر کارمزدها و افزایش سرعت تراکنش‌ها، اتریوم توانسته بخش زیادی از این فشار رقابتی را خنثی کند و مجدداً سهم خود در ارزش کل قفل شده ( TVL) دیفای و فعالیت NFT را افزایش دهد.
۲. جریان سرمایه نهادی و محصولات مالی
ورود یا خروج سرمایه نهادی، راه‌اندازی صندوق‌های قابل‌معامله در بورس (ETFها) مبتنی بر اتریوم، افزایش حجم قراردادهای آتی و توسعه محصولاتی مانند استیکینگ سازمانی، همگی می‌توانند جریان‌های قابل‌توجهی از سرمایه را به‌سمت اتریوم هدایت کنند یا از آن خارج سازند. این عامل در سال‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته و به‌طور مستقیم بر دامیننس اتریوم اثرگذار بوده‌است. برای مثال، راه‌اندازی موفق ETFهای اسپات اتریوم در سال ۲۰۲۴ در ایالات متحده، یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش دامیننس اتریوم در نیمه دوم ۲۰۲۴ و سال ۲۰۲۵ بوده‌است.
۳. نوسانات قیمت و جذابیت‌های معامله‌گری
نوسانات قیمت اتریوم نقش مهمی در میزان جذابیت آن برای معامله‌گران ایفا می‌کند. زمانی که اتریوم در مقایسه با آلت‌کوین‌های کوچک‌تر ثبات بیشتری نشان می‌دهد، به‌عنوان گزینه‌ای مطمئن‌تر برای سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. در مقابل، افزایش نوسان می‌تواند فرصت‌های معاملاتی کوتاه‌مدت و سوداگرانه را ایجاد کند و توجه معامله‌گران فعال را به خود جلب نماید.
حرکت سرمایه میان بیت‌کوین و اتریوم نیز معمولاً در شاخص دامیننس منعکس می‌شود. به‌عنوان مثال، افزایش تقاضا برای اتریوم در دوره‌های رشد دیفای یا NFT می‌تواند سهم آن را در بازار بالا ببرد، درحالی‌که در دوره‌های بی‌ثباتی یا فشار فروش، سرمایه‌ها به‌سوی بیت‌کوین یا دیگر آلتکوینها منتقل می‌شوند. از این رو، دامیننس اتریوم نه‌تنها بازتابی از قیمت لحظه‌ای آن است، بلکه تصویری از جذابیت معاملاتی و تغییر رفتار سرمایه‌گذاران در بازار کریپتو ارائه می‌دهد.
۴. رقابت از سوی بلاک‌چین‌های جایگزین
رشد شبکه‌هایی مانند سولانا، کاردانو و راه‌حل‌های لایه ۲، فشار قابل‌توجهی بر سهم بازار اتریوم وارد می‌کند. مهاجرت توسعه‌دهندگان یا کاربران به دلیل کارمزد پایین‌تر یا سرعت بالاتر در این شبکه‌ها، کاهش ETH.D را به‌دنبال دارد.
۵. احساسات بازار، اخبار و مقررات
فضای کلی اقتصاد جهانی، تصمیمات قانون‌گذاری و پوشش رسانه‌ای، نقش مهمی در شکل‌گیری احساسات سرمایه‌گذاران نسبت به اتریوم دارند. خبرهای مثبت مانند پذیرش نهادی یا خبرهای منفی همچون مشکلات امنیتی، به‌سرعت در شاخص دامیننس منعکس می‌شوند و مسیر حرکت سرمایه را تغییر می‌دهند.
برای نمونه، تأیید ETFهای اتریوم در سال ۲۰۲۴ و اظهارات مثبت مقامات آمریکایی درباره طبقه‌بندی ETH به عنوان کالا (نه اوراق بهادار)، تاثیر بسیار مثبتی بر دامیننس آن داشت.
کاربردهای اصلی دامیننس اتریوم چیست؟
دامیننس اتریوم ابزاری تحلیلی است که جهت حرکت سرمایه، میزان اعتماد بازار و فرصت‌های معاملاتی را آشکار می‌سازد. معامله‌گران، سرمایه‌گذاران نهادی و مدیران پرتفوی از این شاخص برای تصمیم‌گیری‌های کلیدی استفاده می‌کنند و تغییرات آن می‌تواند مسیر استراتژی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. مهم‌ترین کاربردهای این شاخص عبارت‌اند از:
۱. تشخیص چرخش سرمایه (Capital Rotation)
افزایش دامیننس اتریوم معمولاً بیانگر ورود سرمایه به این شبکه و پروژه‌های مرتبط با آن، مانند دیفای و NFT است. در مقابل، کاهش دامیننس می‌تواند نشانه‌ای از حرکت سرمایه به سمت بیت‌کوین یا سایر آلتکوینها باشد. معامله‌گران با رصد این تغییرات، استراتژی‌های سبد سرمایه‌گذاری خود را تنظیم کرده و زمان ورود یا خروج از آلتکوینها را بهتر تعیین می‌کنند.
۲. همسان‌سازی با استراتژی‌های آلت‌سیزن
بسیاری از تریدرها با بررسی همگرایی یا واگرایی میان دامیننس بیت‌کوین و اتریوم، تلاش می‌کنند زمان آغاز فصل آلتکوینها را شناسایی کنند. برای نمونه، کاهش شاخص BTC.D همراه با رشد ETH.D می‌تواند نشانه‌ای از انتقال سرمایه از بیت‌کوین به اتریوم و سایر آلتکوینها باشد.
۳. کنترل ریسک و تعادل پرتفوی
مدیران دارایی و سرمایه‌گذاران بلندمدت از ETH.D به‌عنوان معیاری برای تنظیم مجدد (Rebalancing) نسبت دارایی‌ها در پرتفوی استفاده می‌کنند. در شرایطی که دامیننس اتریوم افزایش می‌یابد، منطقی است وزن این دارایی در سبد بیشتر شود؛ البته این تصمیم باید در کنار سایر تحلیل‌های بنیادی اتخاذ گردد.
۴. شاخص احساسات نهادی
افزایش علاقه سرمایه‌گذاران نهادی به اتریوم، از طریق ابزارهایی مانند ETF یا رشد حجم معاملات مشتقه، می‌تواند محرکی برای افزایش دامیننس باشد. برعکس، کاهش این علاقه نیز اثر منفی بر شاخص خواهد داشت.
ارتباط دامیننس اتریوم با دامیننس بیت کوین
دامیننس اتریوم و دامیننس بیت کوین اغلب رفتاری مکمل یا رقابتی دارند؛ اما رابطه میان آن‌ها پیچیده‌تر از یک مقایسه ساده است و به تحلیل دقیق‌تری نیاز دارد.
رابطه دامیننس بیت‌کوین و اتریوم را می‌توان به دو کفه یک ترازو تشبیه کرد؛ زمانی که یکی افزایش می‌یابد، دیگری معمولاً کاهش پیدا می‌کند. این الگو ناشی از جریان ورود و خروج سرمایه در بازار کریپتو است. در مراحل اولیه ورود سرمایه‌گذاران جدید، بیت‌کوین به‌عنوان «طلای دیجیتال» و امن‌ترین گزینه، مقصد اصلی سرمایه‌ها محسوب می‌شود. در نتیجه، دامیننس بیت‌کوین افزایش یافته و سهم اتریوم کاهش می‌یابد.
اما پس از دوره‌های رشد بیت‌کوین و در زمان‌های تثبیت یا حرکت افقی قیمت، سرمایه‌ها به‌تدریج به سمت اتریوم و سایر آلتکوینها منتقل می‌شوند. این جابه‌جایی سرمایه موجب افت دامیننس بیت‌کوین و رشد دامیننس اتریوم می‌شود؛ وضعیتی که به‌طور رایج با عنوان «فصل آلتکوینها» یا Altseason شناخته می‌شود و اتریوم معمولاً پیشتاز آن است، زیرا بزرگ‌ترین بستر برای دیفای، NFT و پروژه‌های نوآورانه به‌شمار می‌رود.
| وضعیت بازار | BTC Dominance | ETH Dominance | توضیح |
| بازار صعودی بیت‌کوین‌محور | ↑ بالا می‌رود | ↓ پایین می‌آید | پول اول به سمت BTC می‌رود |
| شروع آلت‌سیزن | ↓ پایین می‌آید | ↑ بالا می‌رود | پول از BTC به آلتکوینها (به‌ویژه ETH) منتقل می‌شود |
| بازار خرسی (Bear Market) | ↑ بالا می‌رود | ↓ شدید پایین می‌آید | سرمایه‌گذاران به بیت‌کوین به‌عنوان پناهگاه امن پناه می‌برند |
| ریکاوری بعد از کف بازار | ↑ اول بالا می‌رود | ↑ در مرحله بعد | اول بیت‌کوین برمی‌گردد، بعد آلتکوینها |
از منظر معامله‌گری، این رابطه اهمیت زیادی دارد. تریدرهای حرفه‌ای معتقدند تا زمانی که دامیننس بیت‌کوین در حال افزایش است، ورود به آلتکوینها – حتی اتریوم – پرریسک خواهد بود. بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری در اتریوم و سایر آلتکوینها زمانی است که دامیننس بیت‌کوین کاهش یافته و دامیننس اتریوم رو به رشد باشد. بررسی نمودارهای BTC.D و ETH.D نشان می‌دهد این دو شاخص اغلب مانند آینه یکدیگر حرکت می‌کنند؛ الگویی که از سال ۲۰۲۰ تاکنون به‌عنوان یکی از ابزارهای قابل‌اعتماد برای تشخیص آغاز یا پایان فصل آلتکوینها شناخته شده‌است.
مروری بر تاریخچه دامیننس اتریوم؛ از ابتدا تا امروز
اتریوم از زمان راه‌اندازی رسمی در سال ۲۰۱۵ تاکنون جایگاهی ویژه در اکوسیستم رمزارزها داشته‌است. مرور روند تاریخی این شاخص نشان می‌دهد که در این مدت چیرگی اتریوم بر بازار تحت‌تأثیر موج‌های نوآوری، شرایط بازار و رقابت‌های ساختاری، تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرده‌است.
| دوره | دامیننس تقریبی اتریوم | اتفاق مهم |
| ۲۰۱۵–۲۰۱۶ | ۱۰٪ → ۰ | تولد اتریوم |
| اوج ۲۰۱۷ (ICOها) | ۳۲٪ (رکورد تاریخی) | عرضه اولیه توکن‌ها |
| ۲۰۱۸–۲۰۱۹ | ۶.۵–۱۱٪ (کف تاریخی) | زمستان کریپتو |
| ۲۰۲۰–۲۰۲۱ (دیفای) | تا ۲۲٪ | تابستان دیفای و بول‌ران بزرگ |
| ۲۰۲۲–۲۰۲۴ | ۱۴–۱۹٪ | رقابت شبکه‌های لایه ۱ و لایه ۲ |
| نوامبر ۲۰۲۵ (حال حاضر) | ۱۶.۵–۱۷.۵٪ | در انتظار بازگشت؟ |
۲۰۱۵–۲۰۱۷ (ظهور و رشد): با معرفی اتریوم و رونق عرضه‌های اولیه کوین (ICO) در سال ۲۰۱۷، سهم این شبکه از بازار به‌سرعت افزایش یافت. پروژه‌های متعدد مبتنی بر اتریوم موجب کاهش نسبی دامیننس بیت‌کوین در آن دوره شدند و جایگاه اتریوم را به‌عنوان بستر اصلی نوآوری تثبیت کردند.
۲۰۱۸–۲۰۲۰ (نوسانات و تثبیت): سقوط بازار در سال ۲۰۱۸ باعث تنظیم دوباره شاخص‌های دامیننس شد. با وجود این، اتریوم توانست جایگاه خود را به‌عنوان پلتفرم اصلی قراردادهای هوشمند حفظ کند. توسعه پروتکل و رشد تدریجی دیفای در این بازه اهمیت ویژه‌ای یافت و مسیر آینده اتریوم را مشخص کرد.
۲۰۲۱–۲۰۲۳ (دیفای، NFT و به‌روزرسانی‌ها): موج‌های دیفای و NFTها نیروی تازه‌ای به اتریوم بخشیدند. ارتقاهای شبکه، بحث‌های مربوط به کارمزدها و گسترش راه‌حل‌های لایه ۲ در این دوره نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش جذابیت و تثبیت معیار ETH.D داشتند.
۲۰۲۴–۲۰۲۵ (ورود سرمایه‌های نهادی، رقابت و چالش‌ها): در سال‌های اخیر، توجه سرمایه‌گذاران سازمانی به اتریوم افزایش یافته‌است. بااین‌حال، رقابت از سوی بلاک‌چین‌های لایه ۱ و نقدهایی پیرامون عملکرد شبکه، فشارهایی بر دامیننس اتریوم وارد کرده‌اند.
اهمیت دامیننس اتریوم در تحلیل بازار
دامیننس اتریوم شاخصی کمّی و در عین حال قدرتمند است که تصویری روشن از نحوه تخصیص سرمایه در بازار رمزارزها ارائه می‌دهد. بااین‌حال، همانند هر ابزار تحلیلی دیگر، استفاده منفرد از آن کافی نیست. ترکیب دامیننس با داده‌های قیمت‌گذاری، تحلیل‌های فاندامنتال و شناخت چرخه‌های بازار، بهترین چارچوب را برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری و معاملاتی فراهم می‌کند. برای رصد لحظه‌ای نیز می‌توان نمودار ETH.D را در پلتفرم‌های تحلیلی دنبال کرد و آن را در کنار شاخص BTC.D و نسبت BTC/ETH مورد بررسی قرار داد تا تصویری جامع‌تر از وضعیت بازار به دست آید.
پرسش‌های متداول راجع‌به دامیننس اتریوم
- دامیننس اتریوم را از کجا ببینم و چگونه محاسبه می‌شود؟
این شاخص در پلتفرم‌هایی مانند TradingView و CoinGecko به‌صورت درصد نمایش داده‌می‌شود و اساساً نسبت ارزش بازار اتریوم به مجموع ارزش بازار همه رمزارزهاست.
- آیا افزایش دامیننس اتریوم همیشه به معنی رشد قیمت ETH است؟
خیر. ممکن است ناشی از افزایش قیمت اتریوم یا کاهش ارزش سایر کوین‌ها باشد؛ بنابراین باید همزمان قیمت ETH و کل بازار بررسی شود.
- آیا دامیننس به‌تنهایی برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری کافی است؟
خیر. دامیننس تنها یک ابزار کمکی است و باید در کنار تحلیل‌های فاندامنتال، تکنیکال و مدیریت ریسک شخصی استفاده شود.
- چه زمانی دامیننس اتریوم کاهش می‌یابد؟
معمولاً هنگام انتقال سرمایه به بیت‌کوین یا آلت‌کوین‌های دیگر، یا در شرایط منفی مانند مشکلات شبکه و انتشار اخبار منفی.
- آیا محصولات مالی مانند ETFها بر دامیننس اثر دارند؟
بله. ورود سرمایه نهادی از طریق ETFها، مشتقات و استیکینگ سازمانی می‌تواند تغییرات قابل‌توجهی در دامیننس ایجاد کند.
