بازگشت تحریم ها و تاثیر آن بر بازار ارز دیجیتال ایران
بازگشت دوباره تحریم‌ها با مکانیسم ماشه به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل شده و اکنون همه می‌پرسند: این بار چه اتفاقی برای بازار ارز دیجیتال ایران رخ می‌دهد؟ آیا خرید تتر و بیت کوین بیش از همیشه مورد توجه قرار می‌گیرند یا محدودیت‌ها دسترسی کاربران ایرانی را سخت‌تر خواهد کرد؟ در این گزارش به زبان ساده و تحلیلی، ابعاد مختلف این موضوع و سناریوهای احتمالی آینده را بررسی می‌کنیم.
مکانیسم ماشه؛ ماشه‌ای برای تحریم دوباره ایران؟
مکانیسم ماشه (Snapback) جزو مفاد توافق هسته‌ای برجام است که طبق آن، اگر یکی از طرف‌ها معتقد باشد ایران به تعهدات خود پایبند نبوده، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل وجود دارد.
در وضعیت فعلی، قطعنامه پیشنهادی برای ادامه‌ی لغو تحریم‌ها رای لازم را به‌دست نیاورده است و مهلت قانونی برای فعال شدن مکانیسم ماشه نزدیک است.
اولین واکنش‌ها به بازگشت تحریم‌ها؛ شوک روانی بازار ارز و کریپتو
حتی قبل از بازگشت رسمی تحریم‌ها، بازارها و مردم نسبت به این امکان واکنش نشان داده‌اند:
- افزایش تقاضا برای دلار، طلا و استیبل‌کوین‌ها به‌عنوان سرمایه‌های محافظت‌کننده در برابر ریسک مالی دیده شده است.
- نوسان ناگهانی قیمت دلار و ریال و نگرانی از کاهش ارزش پول ملی افزایش یافته است.
- بازار ارز دیجیتال به‌عنوان یکی از گزینه‌های جایگزین پیش روی کسانی که به دنبال حفظ ارزش سرمایه هستند برجسته‌تر شده‌است.
این گونه واکنش‌ها عمدتا روانی‌اند اما می‌توانند اثرات ماندگارتری بر بازار داشته باشند.
تاثیرات عملی بر بازار ارز دیجیتال ایران
اگر بازگشت تحریم‌ها از طریق مکانیسم ماشه رخ دهد، چند اثر مشخص بر بازار ارزهای دیجیتال ایران قابل انتظار است:
- افزایش تقاضا برای استیبل‌کوین‌ها و دارایی‌های امن
مردم و شرکت‌ها به ویژه در شرایط نبود اطمینان از توان ورود یا انتقال ارز خارجی، سراغ دارایی‌هایی مثل تتر یا دیگر استیبل‌کوین‌ها خواهند رفت. قیمت تتر در بازار ایران احتمالا نسبت به نرخ بازار جهانی افزایش خواهد یافت.
- محدودیت دسترسی به صرافی‌های خارجی و ریسک بلوکه شدن دارایی‌ها
با فعال شدن تحریم‌های بین‌المللی، صرافی‌ها و پلتفرم‌های بزرگ خارجی تحت فشار حقوقی و مقرراتی خواهند بود. امکان دارد برخی حساب‌ها مسدود شوند یا خدمات به کاربران ایرانی محدود گردد.
- رشد بازار همتا به همتا (P2P) و صرافی‌های داخلی
وقتی صرافی‌های خارجی یا افراد حق دسترسی را از دست دهند، معاملات داخلی و غیررسمی بیشتر خواهد شد. صرافی‌های ایرانی ممکن است تبدیل به نقطه کانونی تبادل ارز دیجیتال شوند. پس حتما صرافی‌های معتبری مانند صرافی او ام پی فینکس را برای خرید و فروش ارز دیجیتال انتخاب کنید.
- ریسک فریز شدن دارایی‌ها و کنترل تراکنش‌ها
بعضی از استیبل‌کوین‌ها یا پروژه‌های دیجیتال دارای قابلیت فریز آدرس یا مسدودسازی تراکنش هستند. با بازگشت تحریم‌ها، امکان دارد این ویژگی‌ها فعال‌تر شوند، به‌ویژه برای کاربرانی که تراکنش زیاد با صرافی‌ها یا شبکه‌هایی دارند که در لیست تحریم‌ها شناخته شده‌اند.
- افزایش نقش ارزهای غیرمتمرکز و کوین‌های حفظ‌کننده حریم خصوصی
در پاسخ به محدودیت‌ها، افراد ممکن است بیشتر به ارزهایی مانند بیت‌کوین یا کوین‌هایی حریم خصوصی مانند مونرو گرایش پیدا کنند.
محدودیت‌ها و عوامل متعادل‌کننده تاثیر مکانیزم ماشه
با وجود این تاثیرات به‌ظاهر جدی، چند نکته وجود دارد که ممکن است از شدت اثرات بکاهد:
- ایران طی سال‌های گذشته بخشی از راه‌های دور زدن تحریم‌ها را پیدا کرده‌است؛ تجارت غیررسمی، تهاتر کالا و استفاده از واسطه‌ها گزینه‌هایی هستند که می‌توانند تاثیرات مستقیم را کاهش دهند.
- بخش‌هایی از بازار ارز دیجیتال در داخل، زیرساخت‌ها و قوانین خاص خود را توسعه داده‌اند که ممکن است در برابر برخی محدودیت‌ها مقاوم‌تر باشند.
- شدت و دامنه تحریم‌ها مهم است. اگر تحریم‌ها بسیار شدید باشند و شامل بانک مرکزی یا نفت شوند، تاثیرات بیشتر خواهند بود؛ اما اگر محدودیت‌ها بیشتر حقوقی یا روانی بمانند، اثرات قابل کنترل‌تر خواهند بود.
آینده بازار ارزهای دیجیتال با توجه به مکانیزم ماشه
با توجه به اطلاعات موجود، چند سناریو محتمل برای بازار ارز دیجیتال در ایران در صورت بازگشت تحریم‌ها وجود دارد:
| سناریو | ویژگی‌ها | نتیجه محتمل برای بازار کریپتو |
| سناریوی شدید | تحریم‌های بانکی و نفتی گسترده، قطع تعاملات بانکی بین‌المللی | افزایش شدید تقاضا برای رمزارز و استیبل‌کوین، رشد بازار P2P، فشار شدید بر تسهیل‌گران نقدینگی (صرافی‌ها) |
| سناریوی میانی | برخی تحریم‌ها بازگردند، اما مسیرهای جایگزین (کشورهای همسایه، واسطه‌ها) فعال باشند | نوسان‌های شدید قیمت، افزایش اختلاف نرخ داخلی – خارجی، اما فرصت رشد برای فعالان داخلی بازار |
| سناریوی کنترل‌شده | تحریم‌ها بیشتر حقوقی و روانی، اقدامات دیپلماتیک لازمه موفق | تاثیر عمدتا روانی بر بازار؛ برخی رشد قیمت‌ها موقتی؛ بازگشت آرام‌تر بازار به ثبات پس از واکنش اولیه |
با وجود مکانیزم ماشه چه کاری باید انجام دهیم؟
بازگشت تحریم‌ها از طریق مکانیسم ماشه فارغ از شدت آن، بازار ارز دیجیتال ایران را تحت تاثیر خواهد گذاشت. در کوتاه‌مدت واکنش‌ها غالبا روانی خواهد بود: افزایش تقاضا، فشار روی استیبل‌کوین‌ها، نوسان قیمتی.
در میان‌مدت و بلندمدت، ساختارهایی مانند صرافی‌های داخلی، بازار همتا به همتا و ارزهای غیرمتمرکز ممکن است جایگاه مهم‌تری پیدا کنند.
با این‌حال، تاثیر واقعی این تحریم‌ها وابسته است به سیاست داخلی ایران در مقابله با محدودیت‌ها، توانایی دیپلماتیک برای کاهش اثرات و گزینه‌های جایگزینی که بازار ارز دیجیتال و اقتصاد کلان بتوانند فعال کنند. در این میان با توجه به سناریوهای موجود باید استراتژی خود را پیش ببریم.
