بلاک چین چیست به زبان ساده! تفاوت‌ بلاک‌ چین با پایگاه داده که باید بدانید!

امروز دیگر همه مردم به نوعی با مفهوم بلاک‌ چین آشنا هستند. این فناوری تحولی بزرگ در دنیای دیجیتال ایجاد کرده‌است. اگرچه بسیاری از ما آن را بیشتر در حوزه مالی می‌شناسیم، اما بلاک چین در حال گسترش به زمینه‌های مختلف است.

با وجود اینکه بلاک چین نوعی پایگاه داده محسوب می‌شود، اما در مقایسه با پایگاه‌های داده سنتی تفاوت‌های اساسی دارد. به همین منظور در این مقاله از بلاگ صرافی او ام پی فینکس، شما را با تفاوت بلاک چین با پایگاه داده آشنا می‌کنیم.

بلاک چین (Blockchain) چیست؟

بلاک چین یک پایگاه داده غیرمتمرکز، متشکل از مجموعه‌ای از گره‌ها  (Node) است. هر نود در بلاک چین وظیفه مدیریت و اعتبارسنجی اطلاعات را بر عهده دارد. این یعنی هر نود می‌تواند داده‌های جدیدی را در شبکه ثبت و آخرین تغییرات را مشاهده کند.

روند کار در بلاک چین به این صورت است که زمانی که یکی از نودهای شبکه اطلاعاتی را برای نود دیگر ارسال می‌کند، یک تراکنش ایجاد می‌شود. هر تراکنش باید توسط الگوریتم اجماع خاصی تایید گردد. این الگوریتم اجماع صحت تراکنش را بررسی کرده و از ثبت اطلاعات نامعتبر در بلاکچین جلوگیری می‌کند. تمامی اطلاعاتی که در بلاک چین ثبت می‌شوند، در بلاک‌ها ذخیره می‌گردند. به عبارت دیگر، اطلاعات تراکنش‌ها و سایر داده‌های مهم در داخل بلاک‌ها قرار دارند و پس از تایید توسط نودها، به بلاک چین اضافه می‌شوند و برای همیشه در آن باقی می‌مانند.

پایگاه داده (Database) چیست؟

حالا که با مفهوم بلاک چین آشنا شدیم، باید ببینیم پایگاه داده دقیقا چه تعریفی دارد. پایگاه داده برخلاف بلاک چین یک دفتر کل متمرکز است و توسط یک سازمان مرکزی، مدیریت و اداره می‌شود. پایگاه داده قابلیت نوشتن و خواندن اطلاعات از دفترکل را ارائه می‌دهد؛ اما نکته اینجاست که فقط افراد خاصی با سطح دسترسی مشخص قادرند عملیات خواندن و نوشتن را انجام دهند. از هر اطلاعاتی می‌توان چندین کپی روی پایگاه داده ذخیره کرد و این قابلیت‌ها نیازمند اعتماد به یک سیستم متمرکز است تا این کارها را روی سرورهای مشخصی برای ما انجام دهد.

عملکرد متمرکز باعث می‌شود یک پایگاه داده کارایی و قابلیت‌های مهمی داشته باشد. مثلا مدیریت متمرکز اطلاعات در پایگاه داده بسیار ساده‌تر است و همچنین دسترسی به اطلاعات خیلی سریع انجام می‌شود. یعنی علاوه بر اینکه فرایند ذخیره و بازیابی اطلاعات ساده‌تر است،‌ این کار با سرعت بالا انجام می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مسائل در پایگاه داده این است که اگر زمانی به محل ذخیره‌سازی اطلاعات آسیبی وارد شود،‌ احتمال نابودی اطلاعات خیلی بالا خواهد بود. برای حل این مسأله از پایگاه داده چند نسخه‌ «پشتیبان» (backup) تهیه می‌کنند. نکته‌ دیگر امکان دستکاری در اطلاعات است. هر کسی که بتواند به سیستم مدیریت پایگاه داده دسترسی پیدا کند،‌ می‌تواند اطلاعات را تغییر دهد و این بزرگ‌ترین ضعف سیستم‌های متمرکز است.

تفاوت‌های قابل توجه بین بلاک چین با پایگاه داده

بلاک چین با پایگاه داده‌ سنتی از نظر معماری، مقیاس‌پذیری، امنیت، و سفارشی‌سازی تفاوت‌های قابل توجهی دارند. در ادامه تفاوت بلاک چین با پایگاه داده را بررسی می‌کنیم.

۱- کنترل و مدیریت

بلاک چین سیستم کنترل متمرکزی ندارد. این تکنولوژی به چندین طرف مختلف امکان می‌دهد تا داده‌ها را بدون نیاز به سیستم مرکزی یا مدیر مشترک به اشتراک بگذارند.

در عوض، در پایگاه داده‌ هرگونه تغییر در داده‌ها می‌تواند باعث تغییر اطلاعات در تمام بخش‌ها شود. هر فردی که به پایگاه داده مرکزی دسترسی داشته باشد، می‌تواند داده‌ها را خراب کند یا از بین ببرد.

۲- مقیاس‌پذیری

بلاک چین با مشکلات مقیاس‌پذیری روبه‌رو است که باعث کندی در پردازش‌ها می‌شود. در پایگاه داده‌، به دلیل متمرکزبودن مجوزها و کنترل‌ها، سیستم قادر است حجم زیادی از تراکنش‌ها را در هر ثانیه پردازش کند.

۳- شفافیت

بلاک چین با ارائه شفافیت و اعتماد بیشتر، می‌تواند باعث افزایش خلاقیت، بهره‌وری و کیفیت شود. پایگاه داده‌های سنتی قادر به ارائه این سطح از شفافیتی که بلاک چین دارد، نیستند.

۴- محرمانگی اطلاعات

اطلاعات در بلاک چین، به‌منظور مخفی‌سازی، رمزگذاری می‌شوند. اطلاعات در این سیستم به‌طور کامل در دسترس همه قرار دارد و هیچ‌گونه محرمانگی خاصی وجود ندارد. این در حالی است که در پایگاه داده‌، تنها اعضای مشخصی می‌توانند به اطلاعات دسترسی داشته‌باشند.

۵- مدیریت داده‌ها

کاربران می‌توانند با افزودن بلاک‌های جدید داده‌های بیشتری به بلاک چین اضافه کنند؛ اما در پایگاه داده‌، داده‌ها با انجام چهار وظیفه اصلی ایجاد، خواندن، به‌روزرسانی و حذف، مدیریت می‌شوند.

۶- تاریخچه داده‌ها

داده‌ها در بلاک چین در قالب تاریخچه‌ای از اطلاعات ذخیره می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود برای ردیابی سوابق و تعیین اعتبار یک محصول بسیار مفید باشد. در پایگاه داده‌ اطلاعات به‌طور لحظه‌ای و به‌روز هستند و تاریخچه‌ای از تغییرات وجود ندارد.

موارد قابل استفاده از بلاک چین و پایگاه داده

بلاک چین و پایگاه داده هر دو برای ذخیره و مدیریت اطلاعات استفاده می‌شوند، اما کاربردهای متفاوتی دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

موارد استفاده از بلاک چین

بلاک چین به دلیل غیرمتمرکزبودن و امنیت بالای خود در حوزه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله:

• تبادل داده به‌صورت لحظه‌ای: بلاک چین امکان انتقال سریع و شفاف اطلاعات را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کند.
• انجام تراکنش‌های مالی: از بلاک چین برای پرداخت‌های دیجیتال، حواله‌های بین‌المللی و مدیریت دارایی‌های دیجیتال استفاده می‌شود.
• احراز هویت و ثبت سوابق: به کمک بلاک چین می‌توان اسناد رسمی، اطلاعات هویتی و سوابق پزشکی را با امنیت بالا ذخیره و مدیریت کرد.
• برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps): بسیاری از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز برای ارائه خدمات بدون نیاز به واسطه، از بلاک چین استفاده می‌کنند.

موارد استفاده از پایگاه داده

پایگاه داده‌ گزینه‌ای مناسب برای مدیریت داده‌های ساختاریافته و اطلاعاتی است که نیاز به تغییر مداوم دارند، مانند:

• مدیریت داده‌های رابطه‌ای: پایگاه داده ‌برای اطلاعاتی که به روابط مشخصی بین داده‌ها نیاز دارند، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود.
• ذخیره اطلاعات محرمانه: در مواردی که حفظ حریم خصوصی اهمیت بالایی دارد، استفاده از پایگاه داده‌ متمرکز رایج‌تر است.
• سیستم‌های ذخیره‌سازی سنتی: پایگاه داده‌ در سازمان‌ها و شرکت‌هایی که به مدیریت حجم بالایی از اطلاعات نیاز دارند، کاربرد گسترده‌ای دارد.
• داده‌هایی که مرتب تغییر می‌کنند: اطلاعاتی که به‌طور مداوم ویرایش و به‌روزرسانی می‌شوند، در پایگاه داده‌ ایمن‌تر است.

انتخاب درست بین بلاک‌ چین و پایگاه داده

انتخاب و بررسی تفاوت بلاک چین با پایگاه داده به نیاز شما بستگی دارد. پایگاه داده‌ از نظر سرعت و دقت عملکرد بهتری دارد، درحالی‌که بلاک چین با تمرکز بر امنیت و شفافیت، نوآوری‌ را ارائه می‌دهد.

با این حال، به دلیل روش‌های تأیید تراکنش‌ها، بلاک چین محدودیت‌هایی در عملکرد و سرعت پردازش دارد. بنابراین، اگر اجرای سریع فرآیندها برای شما اولویت دارد، بهتر است از پایگاه داده‌ استفاده کنید. پایگاه داده‌ برای پشتیبانی از عملیات‌های تجاری حساس و مقیاس‌پذیری همزمان گزینه‌ای ایده‌آل است. در مقابل، بلاک چین در برنامه‌هایی که به اعتماد، شفافیت و امنیت نیاز دارند، برتری دارد.

سوالات متداول درباره تفاوت بلاکچین و پایگاه داده