فاندینگ ریت چیست؟ هر آن‌چه که باید بدانید

به این فکر کنید که تریدری می‌تواند بدون هیچ محدودیت زمانی، روی قیمت آینده یک ارز دیجیتال معامله باز کند و موقعیت معاملاتی‌اش (Position) را باز نگه‌دارد. این مفهوم دقیقا همان قراردادهای فیوچرزهای دائمی (Perpetual Futures) است.

اما این آزادی عمل یک چالش کوچک دارد: قیمت قراردادها ممکن است از قیمت واقعی بازار (اسپات) فاصله بگیرد و بازار به هم بریزد. در این حالت فاندینگ ریت مثل یک قهرمان وارد میدان می‌شود! این سیستم هوشمند، قیمت را مثل یک چسب به قیمت اسپات می‌چسباند و جلوی انحراف قیمتی را می‌گیرد.

در واقع فاندینگ ریت پرداختی دوره‌ای بین معامله‌گران است. اگر قیمت قرارداد بالاتر از قیمت اسپات باشد، نرخ مثبت می‌شود و خریداران (Long) به فروشندگان (Short) پول می‌دهند. برعکس این قضیه هم وجود دارد. در واقع این مکانیزم بازار را متعادل نگه‌می‌دارد. شاید مفهوم کمی گیج‌کننده باشد ولی در ادامه جزییات بیشتری را بررسی خواهیم کرد.

انواع فاندینگ ریت

وقتی صحبت از انواع فاندینگ ریت می‌شود، معمولا به دو دسته اصلی مثبت و منفی فکر می‌کنیم که هر کدام نشان‌دهنده جهت‌گیری بازار هستند و نقش مهمی در تعادل قیمت‌ها ایفا می‌کنند. 

فاندینگ ریت مثبت: این نوع از فاندینگ ریت وقتی به وجود می‌آید که تقاضا برای موقعیت‌های لانگ افزایش یافته و قیمت قراردادهای فیوچرز دائمی از قیمت اسپات (Spot) پیشی می‌گیرد. در این شرایط، معامله‌گران لانگ باید هزینه‌ای به شورت‌ها بپردازند که این پرداخت، شورت‌ها را به ورود تشویق کرده یا لانگ‌ها را وادار به کاهش اندازه موقعیت معاملاتی می‌نماید و در نهایت قیمت را به اسپات نزدیک‌تر می‌سازد. معمولا این حالت نشانه‌ای از جو صعودی و خوش‌بینی حاکم بر بازار است، مثل زمانی که همه به رشد قیمت امیدوارند.

فاندینگ ریت منفی: برعکس، این نرخ زمانی رخ می‌دهد که قیمت قراردادهای دائمی زیر قیمت اسپات قرار گیرد و بازار تمایل به فروش نشان دهد. در اینجا، شورت‌ها به لانگ‌ها مبلغی پرداخت می‌کنند که این روند، تقاضا برای موقعیت‌های لانگ را افزایش داده یا از حجم معاملاتی شورت‌ها کم می‌کند و قیمت را به سمت بالا می‌کشد. اغلب این حالت بیانگر جو نزولی و تمایل به فروش است.

معاملات تعهدی

در بازارهای صعودی و نزولی ۱۰ برابر بیشتر سود کنید

معامله کنید

فاندینگ ریت چگونه کار می‌کند؟

برای درک چگونگی عملکرد فاندینگ ریت، آن را مانند یک سیستم خودکار تنظیم بازار تصور کنید. ابتدا صرافی‌ها اختلاف بین قیمت قرارداد دائمی و اسپات را بررسی می‌کنند. هرگاه این فاصله زیاد شود، فاندینگ ریت وارد عمل خواهد شد. سپس محاسبه فاندینگ ریت انجام می‌شود که از دو بخش اصلی تشکیل شده‌است:

• نرخ بهره که مقداری ثابت است و صرافی تعیین می‌کند و پایدار می‌ماند.
• اندیس پریمیوم (Premium) یا دیسکانت (Discount) که تفاوت واقعی بین قیمت فیوچرز و اسپات را نشان می‌دهد و وضعیت بازار را بازتاب می‌کند.

این دو با هم ترکیب می‌شوند تا نرخ نهایی شکل گیرد. پرداخت‌ها در فواصل منظم، معمولا هر ۸ ساعت، صورت می‌گیرد. اگر مثبت باشد، لانگ‌ها به شورت‌ها می‌پردازند و اگر منفی، شورت‌ها به لانگ‌ها پول می‌دهند. این مبالغ مستقیما در مقدار مارجین با وجه تضمین معامله (Margin) مثل USDT بین معامله‌گران جابه‌جا می‌شود. 

روش محاسبه فاندینگ ریت

فاندینگ ریت معمولا از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود:

• اختلاف قیمت فیوچرز و قیمت اسپات بازار (Premium)
• نرخ بهره پایه صرافی

در حالت ساده صرافی‌ها فاندینگ ریت را از اختلاف قیمت «مارک‌پرایس (Mark Price)» و «قیمت اسپات (Spot Price)» استخراج می‌کنند:

فرمول ساده و رایج

فاندینگ ریت = (مارک پرایس − قیمت اسپات) / قیمت اسپات

وقتی این عدد به دست آمد، با توجه به مثبت یا منفی بودنش، مشخص می‌شود کدام سمت بازار باید به دیگری پول پرداخت کند.

اگر مارک پرایس > قیمت اسپات

یعنی فیوچرز گران‌تر است و لانگ‌ها به شورت‌ها پول می‌دهند.

اگر مارک پرایس < قیمت اسپات

یعنی فیوچرز ارزان‌تر است و شورت‌ها به لانگ‌ها پول می‌دهند.

بعد از به‌دست‌آمدن نرخ، مقدار نهایی پرداختی را باید روی حجم پوزیشن معاملاتی اعمال کرد:

فرمول محاسبه هزینه پرداختی:

کارمزد فاندینگ = اندازه پوزیشن معاملاتی × فاندینگ ریت

مثال عملی برای درک بهتر:

فرض کنید در بازار بیت‌ کوین معامله می‌کنید و شرایط زیر وجود دارد (برای ساده نشان دادن مثال قیمت را حدود ۴۰ هزار دلار در نظر گرفتیم):

• قیمت اسپات: ۴۰.۰۰۰ هزار دلار
• مارک‌پرایس: 40.۴۰۰ دلار
• حجم پوزیشن شما: 10,۰۰۰ دلار
• یعنی اختلاف قیمت ۴۰۰ دلاری بین اسپات و فیوچرز وجود دارد.

بیایید مرحله‌به‌مرحله محاسبه کنیم که متوجه شویم چگونه این اعداد به دست آمده‌اند:

مرحله اول: محاسبه پریمیوم (Premium)

اختلاف قیمت:

۴۰,۴۰۰ − ۴۰,۰۰۰ = 400 دلار

نسبت اختلاف:

پریمیوم = 400 ÷ ۴۰,۰۰۰

پریمیوم = 0.۰۱ = 1 درصد

یعنی قیمت فیوچرز ۱ درصد بالاتر از قیمت واقعی بازار قرار دارد.

مرحله دوم: تعیین فاندینگ ریت

در حالت ساده، صرافی همین مقدار پریمیوم را به‌عنوان نرخ فاندینگ یا همان فاندینگ ریت در نظر می‌گیرد.

پس:

فاندینگ ریت تقریبا برابر با ۱ درصد می‌شود.

چون مثبت است پس لانگ‌ها باید به شورت‌ها پرداخت کنند.

مرحله سوم: محاسبه مقدار پرداختی (Funding Fee)

فاندینگ فی = اندازه پوزیشن × فاندینگ ریت

فاندینگ فی = 10,۰۰۰ × ۰.۰۱

فاندینگ فی = 100 دلار

بنابراین اگر شما پوزیشن لانگ ۱۰ هزار دلاری داشته باشید، باید ۱۰۰ دلار فاندینگ به معامله‌گران شورت پرداخت کنید.

اگر پوزیشن شورت داشتید، همین مبلغ به شما تعلق می‌گرفت.

عوامل موثر بر فاندینگ ریت

عوامل موثر بر فاندینگ ریت در بازارهای معاملاتی، به ویژه کریپتو، چند جنبه کلیدی دارند که می‌توانند نرخ را تغییر داده و بازار را شکل دهند. اول از همه، تقاضا و سطح اهرم نقش اصلی را ایفا می‌کنند؛ وقتی تقاضا برای موقعیت‌های لانگ (خرید) زیاد شود، پریمیوم افزایش پیدا می‌کند و نرخ مثبت می‌شود، در حالی که تمرکز روی شورت (فروش) نرخ را منفی می‌کند.

نرخ بهره پایه هم مهم است که صرافی‌ها آن را بر اساس نوع دارایی یا شرایط کلی بازار تعیین می‌کنند و معمولا ثابت است.

نوسان بازار و احساسات معامله‌گران هم تاثیرگذارند؛ در دوره‌های پرنوسان، نرخ به سرعت تغییر می‌کند. نرخ‌های مثبت بالا نشان‌دهنده هیجان صعودی است و نرخ‌های منفی شدید فشار نزولی را نشان می‌دهد. قوانین خاص هر صرافی تفاوت ایجاد می‌کند، مثل سقف نرخ، فواصل پرداخت (معمولا هر ۸ ساعت)، یا روش محاسبه مارک‌پرایس که بین پلتفرم‌ها فرق دارد.

کاربردهای فاندینگ ریت

فاندینگ ریت در بازار قراردادهای دائمی، چیزی بیشتر از یک مکانیزم فنی ساده است. این ابزار هوشمندانه به معامله‌گران کمک می‌کند تا استراتژی‌های خلاقانه بسازند و ریسک‌های خود را بهتر مدیریت کنند. حالا بیایید نگاهی دقیق‌تر به مهم‌ترین کاربردهای آن بیندازیم:

• آربیتراژ و استراتژی‌های کش‌اندکری (Cash-and-Carry): تصور کنید که قیمت بیت‌ کوین در بازار اسپات و قرارداد دائمی کمی با هم تفاوت دارد. معامله‌گران باهوش از این فرصت استفاده می‌کنند و با خرید بیت‌ کوین در اسپات و باز کردن پوزیشن شورت در قرارداد دائمی، پرداخت‌های فاندینگ مثبت را به جیب می‌زنند. این روش، به‌خصوص برای تریدرهای بزرگ یا کسانی که از الگوریتم‌ها کمک می‌گیرند، می‌تواند در بلندمدت سود پایداری ایجاد کند.
• پوشش ریسک (Hedging): اگر شما یک ماینر بیت‌ کوین هستید یا هولدر بلندمدتی که رمزارزهایتان را نگه‌می‌دارید، نوسانات قیمت می‌تواند برای شما مثل یک کابوس باشد. با باز کردن یک پوزیشن شورت در قرارداد دائمی، ریسک افت قیمت را پوشش می‌دهید، بدون اینکه نگران تاریخ سررسید باشید. فاندینگ ریت هم در این میان نقش تعدیل‌کننده دارد و هزینه نهایی پوزیشن را با توجه به مثبت یا منفی بودنش، متعادل می‌سازد.
• معامله‌گری جهت‌دار و تحلیل احساسات بازار: فاندینگ ریت مثل یک دماسنج برای احساسات بازار عمل می‌کند. اگر نرخ‌ها مثبت باشند، یعنی معامله‌گران زیادی به سمت خرید هجوم آورده‌اند و بازار ممکن است اشباع شود. برعکس، نرخ‌های منفی نشان‌دهنده جو نزولی است. تریدرها از این اطلاعات برای پیش‌بینی تغییرات روند استفاده می‌کنند.
• پرپ‌های دیفای (DeFi Perps): در صرافی‌های غیرمتمرکز، فاندینگ ریت توسط اوراکل‌ها محاسبه می‌شود و بدون نیاز به واسطه مرکزی، قیمت‌ها را با بازار اسپات همگام نگه‌می‌دارد. قراردادهای هوشمند پرداخت‌ها را خودکار مدیریت می‌کنند و یک محیط معاملاتی شفاف و قابل اعتماد می‌سازند که این ویژگی برای دنیای دیفای مثل یک انقلاب کوچک است.

 مقایسه فاندینگ ریت با قراردادهای آتی سنتی

برای اینکه نقش فاندینگ ریت را بهتر درک کنیم، مقایسه آن با قراردادهای آتی سنتی — مثل آن‌هایی که ماهانه یا سه‌ماهه تسویه می‌شوند — ضروری است. این دو ابزار معاملاتی تفاوت‌های اساسی دارند که بر انتخاب معامله‌گران تاثیر می‌گذارند. در ادامه به بررسی کلیدی‌ترین تفاوت‌ها می‌پردازیم:

وجود یا عدم وجود تاریخ سررسید: در قراردادهای آتی‌ سنتی، یک تاریخ مشخص برای تسویه وجود دارد که قیمت قرارداد را به‌طور طبیعی به سمت قیمت اسپات می‌کشاند. اما قراردادهای دائمی هیچ پایانی ندارند و برای حفظ این همگرایی، از فاندینگ ریت کمک می‌گیرند.

نقش پرداخت‌های فاندینگ در مقابل هزینه رول‌اور (Roll Over): معامله‌گران در قراردادهای آتی‌های سنتی، نزدیک سررسید موقعیت خود را به قرارداد بعدی منتقل می‌کنند که این کار هزینه یا سودی به همراه دارد. در قراردادهای دائمی، فاندینگ ریت این نقش را بدون نیاز به جابه‌جایی ایفا می‌کند و همان مزایای اقتصادی را فراهم می‌سازد.

نوع استفاده و کاربرد: قراردادهای آتی‌های سنتی بیشتر برای موسسات مالی و تریدرهای بزرگ مناسب هستند که نیاز به پوشش ریسک با زمان‌بندی دقیق دارند (به عنوان مثال در بازارهای کالا یا ارز). اما قراردادهای دائمی با انعطاف‌پذیری بالا، امکان آربیتراژ مداوم و تحلیل احساسات، برای بازاری پرنوسان مثل کریپتو ایده‌آل‌ترند و جذابیت بیشتری ایجاد می‌کنند.

فاندینگ ریت و نقش آن در تعادل بازارهای فیوچرز

فاندینگ ریت یکی از مهم‌ترین ابزارهای حفظ تعادل در قراردادهای دائمی است و کمک می‌کند قیمت معاملات فیوچرز از محدوده واقعی بازار فاصله نگیرد. این مکانیزم با ایجاد پرداخت‌های دوره‌ای میان لانگ‌ها و شورت‌ها، فشار خرید یا فروش را تنظیم کرده و بازار را به سمت قیمت اسپات هدایت می‌کند.

نرخ مثبت معمولا نشانه هیجان صعودی و افزایش تقاضای برای موقعیت لانگ است، در حالی‌ که نرخ منفی از غلبه موقعیت‌های شورت‌ بر لانگ و جو نزولی خبر می‌دهد. معامله‌گران از فاندینگ ریت برای آربیتراژ، پوشش ریسک، تحلیل احساسات و حتی ساخت استراتژی‌های درآمدی استفاده می‌کنند. در مجموع، فاندینگ ریت یک شاخص کاربردی است که شناخت دقیق آن می‌تواند به تصمیم‌گیری هوشمندانه‌تر و مدیریت ریسک حرفه‌ای در بازار کریپتو منجر شود.

سوالات متداول درباره فاندینگ ریت