لیکویید شدن در ترید چیست؟ معرفی ۸ روش برای جلوگیری از لیکویید شدن

تصور کنید وارد یک معامله می‌شوید و فکر می‌کنید همه چیز تحت کنترل است اما ناگهان تمام سرمایه شما در عرض چند ثانیه از بین می‌رود. این اتفاق برای هزاران تریدر در بازار ارز دیجیتال رخ داده که به آن لیکویید شدن می‌گویند. اگر می‌خواهید جزو آن دسته از معامله‌گرانی باشید که سرمایه‌ خود را حفظ می‌کنند، باید بدانید لیکویید شدن چیست و چگونه می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد.

چگونه یک فرد لیکویید می‌شود؟

لیکویید شدن زمانی اتفاق می‌افتد که با استفاده از اهرم یا لوریج (Leverage) وارد معامله می‌شوید و قیمت بازار آنقدر خلاف جهت پوزیشن شما حرکت می‌کند تا به قیمت لیکویید شدن می‌رسد. در این شرایط، صرافی برای جلوگیری از ضرر بیشتر به صورت خودکار پوزیشن را می‌بندد تا بدهی شما به صرافی افزایش پیدا نکند.

مراحل لیکویید شدن در یک معامله به این شکل است:

مرحله اول: شما با استفاده از اهرم یک پوزیشن باز می‌کنید و مقداری سرمایه به عنوان مارجین (وجه تضمین) ارائه می‌دهید.

مرحله دوم: قیمت بازار شروع به حرکت خلاف پیش‌بینی شما می‌کند و وارد ضرر می‌شوید.

معاملات تعهدی

در بازارهای صعودی و نزولی ۱۰ برابر بیشتر سود کنید

معامله کنید

مرحله سوم: وقتی ضرر به حدی می‌رسد که وجه تضمین یا مارجین (Margin) شما تقریبا تمام شده باشد، صرافی یک هشدار مارجین کال برایتان ارسال می‌کند.

نکته‌ی مهم: معمولا «مارک‌پرایس» (Mark Price) باعث فعال شدن لیکویید (Liquid) می‌شود. این قیمت کمک می‌کند نوسان‌های لحظه‌ای باعث لیکویید اشتباهی نشود. شایان ذکر است که مارکت پرایس همان قیمت مرجع برای محاسبه‌ لیکویید است.

مرحله چهارم: اگر قیمت همچنان برخلاف شما حرکت کند و به قیمت لیکویید شدن برسد، صرافی به صورت خودکار پوزیشن را می‌بندد.

مرحله پنجم: در این مرحله احتمال دارد تمام سرمایه‌ای که برای آن معامله استفاده کرده بودید از بین برود. البته،‌ همیشه کل پول پوزیشن صفر نمی‌شود. بعضی صرافی‌ها اول بخشی از پوزیشن را می‌بندند (لیکویید مرحله‌ای) تا ضرر کم شود. اگر «مارجین کراس» (Cross Margin) داشته باشید، حتی موجودی آزاد حسابتان هم برای نگه‌داشتن پوزیشن مصرف می‌شود.

به طور خلاصه می‌توان گفت که وقتی شما با اهرم معامله می‌کنید، در واقع از صرافی پول قرض می‌گیرید. اگر بازار برخلاف پیش‌بینی شما حرکت کند و ضرر شما به حدی برسد که مارجین (وجه تضمین) شما تمام شود، صرافی مجبور می‌شود پوزیشن را ببندد. این فرآیند را لیکویید شدن در ارز دیجیتال می‌نامند. به زبان ساده، لیکویید شدن یعنی از دست دادن کل سرمایه‌ای که برای باز کردن یک معامله استفاده کرده‌اید.

انواع لیکویید شدن در بازار به چه شکل است؟

بازار ارز دیجیتال دو نوع معامله اصلی اسپات و فیوچرز دارد. برخی تریدرها فکر می‌کنند در هر نوع معامله‌ای ممکن است لیکویید شوند اما واقعیت کاملا متفاوت است. بیایید ببینیم در کدام نوع معامله خطر لیکویید شدن وجود دارد و در کدام یک نباید نگران لیکویید شدن بود.

لیکویید شدن در بازار اسپات

خبر خوب این است که در معاملات اسپات اصلا امکان لیکویید شدن وجود ندارند. دلیلش ساده است؛ در معاملات اسپات شما مستقیما ارز دیجیتال را خریداری می‌کنید و مالک واقعی آن هستید. هیچ اهرمی در کار نیست و هیچ پولی از صرافی قرض نگرفته‌اید.

حتی اگر قیمت ارزی که خریده‌اید به شدت کاهش پیدا کند، باز هم شما مالک آن ارز هستید و می‌توانید منتظر بمانید تا قیمت دوباره افزایش یابد. بنابراین لیکویید چیست در معاملات اسپات سوالی بی‌معناست، چون این اتفاق اصلا رخ نمی‌دهد.

تبصره‌ مهم: در «اسپات ساده» لیکویید نداریم. اما اگر در اسپات اهرم دار (مارجین اسپات) سرمایه‌گذاری کنید یا «توکن‌های اهرمی» بخرید، امکان استاپ‌اوت یا لیکویید وجود دارد.

لیکویید شدن در فیوچرز

در معاملات فیوچرز، لیکویید شدن یک خطر جدی است. معاملات فیوچرز بر اساس سیستم مارجین (Margin Trading) کار می‌کنند که به شما اجازه می‌دهد با استفاده از اهرم، پوزیشن بزرگتری نسبت به سرمایه اولیه خود باز کنید.

رابطه بین اهرم و لیکویید شدن بسیار مستقیم است. شما با استفاده از اهرم می‌توانید با سرمایه کمتر، معامله بزرگتری انجام دهید. مثلا با ۱۰۰ دلار و اهرم ۱۰ برابر، می‌توانید معامله ۱۰۰۰ دلاری انجام دهید. در واقع صرافی ۹۰۰ دلار باقیمانده را به شما قرض می‌دهد.

اما مشکل اینجاست که اگر بازار ۱۰ درصد برخلاف پیش‌بینی شما حرکت کند، تمام سرمایه اولیه (۱۰۰ دلار) از بین می‌رود و پوزیشن شما لیکویید می‌شود. هرچه اهرم بالاتر باشد، احتمال لیکویید شدن حساب بیشتر است و قیمت لیکویید شدن به پوزیشن نزدیک‌تر می‌شود.

توجه: قانون «۱۰× ⇒ ۱۰٪ خلاف جهت» که در مثال بالا توضیح داده شد فقط یک عدد تقریبی برای آموزش ساده نحوه لیکویید شدن است. در حقیقت،‌ به‌خاطر هزینه‌ها و «مارجین نگهداری» (حداقل پول لازم برای اینکه پوزیشن باز بماند)، قیمت لیکوییدیشن(Liquidation Price) معمولا زودتر فعال می‌شود و معیار هم «مارک‌پرایس» است. 

چگونه درصد لیکویید شدن را محاسبه کنیم؟

محاسبه قیمت لیکویید شدن به چند عامل بستگی دارد:

• مقدار سرمایه اولیه (مارجین)
• اهرم استفاده شده
• قیمت ورود به معامله
• جهت پوزیشن (لانگ یا شورت)

فرمول ساده برای محاسبه قیمت لیکوییدیشن در پوزیشن لانگ این است:

قیمت لیکویید = قیمت ورود – (مارجین / حجم معامله)

برای پوزیشن شورت:

قیمت لیکویید = قیمت ورود + (مارجین / حجم معامله)

البته، توجه داشته باشید که فرمول بالا فقط حدود ورشکستگی را نشان می‌دهد. قیمت لیکوییدیشن واقعی به چیزهایی مثل «مارجین نگهداری»، کارمزد و نوع مارجین (کراس/ایزوله) بستگی دارد. در نتیجه باید برای محاسبه عدد دقیق، از ماشین‌حساب صرافی استفاده کنید. امروزه اکثر صرافی‌ها این محاسبات را به صورت خودکار انجام داده و قیمت لیکویید را قبل از باز کردن پوزیشن به شما نشان می‌دهند.

تفاوت لیکویید شدن و لیکوییدیتی چیست؟

بسیاری از افراد این دو مفهوم را با هم اشتباه می‌گیرند اما کاملا متفاوت هستند:

لیکویید شدن به معنی از دست دادن کل سرمایه در یک معامله به دلیل استفاده از اهرم و حرکت بازار خلاف جهت پوزیشن است.

لیکوییدیتی به معنای میزان نقدشوندگی یک دارایی است. یعنی با چه سرعت و سهولتی می‌توانید یک ارز را خریداری کنید یا بفروشید. ارزهایی مثل بیت‌کوین لیکوییدیتی بالایی دارند، چون خریدار و فروشنده زیادی برای آن وجود دارد. پس این دو مفهوم هیچ ارتباطی با هم ندارند و نباید آنها را با هم اشتباه گرفت.

بعد از لیکویید شدن باید چه اقدامی انجام داد؟

لیکویید شدن یک ضربه روحی و مالی سخت است اما پایان دنیا نیست. اولین کار این است که احساسات خود را کنترل کنید و به دنبال انتقام‌گیری از بازار نباشید.

بعد از لیکویید شدن این کارها را انجام دهید:

• کاملا از بازار فاصله بگیرید و چند روز استراحت کنید
• معامله خود را تحلیل کنید و ببینید چه اشتباهی کرده‌اید
• استراتژی معاملاتی خود را بازبینی کنید
• با سرمایه کمتر و اهرم پایین‌تر شروع کنید
• به هیچ وجه سعی نکنید با معاملات پرریسک، ضرر خود را جبران کنید

بسیاری از تریدرهای موفق، چندین بار لیکویید شده‌اند اما از اشتباهات خود درس گرفته‌ و به مسیر خود ادامه داده‌اند.

بهترین راه های جلوگیری از لیکویید شدن چیست؟

حالا که با مفهوم لیکویید شدن و خطرات آن آشنا شدید، وقت آن رسیده که بدانید چگونه می‌توانید از این اتفاق تلخ جلوگیری کنید. خبر خوب این است که لیکویید شدن یک اتفاق اجتناب‌ناپذیر نیست و با رعایت چند اصل ساده می‌توانید ریسک آن را به شدت کاهش دهید. در ادامه ۹ روش موثر و کاربردی را معرفی می‌کنیم که تریدرهای حرفه‌ای از آنها برای محافظت از سرمایه استفاده می‌کنند.

استفاده از اهرم پایین 

بزرگترین دلیل لیکویید شدن، استفاده از اهرم بالاست. هرچه اهرم کمتر باشد، فاصله تا قیمت لیکویید بیشتر است. تریدرهای حرفه‌ای توصیه می‌کنند اهرم بالاتر از ۳ یا ۵ برابر استفاده نکنید.

تعیین استاپ لاس 

استاپ لاس یک دستور خودکار است که وقتی قیمت به حد معینی رسید، پوزیشن شما را می‌بندد. این کار مانع می‌شود ضرر شما به حدی برسد که لیکویید شوید.

مدیریت سرمایه

هیچ وقت تمام سرمایه خود را در یک معامله قرار ندهید. قانون معروف می‌گوید بیش از ۱ تا ۲ درصد از کل سرمایه را در یک معامله ریسک نکنید.

واریز مارجین اضافه به حساب

اگر دیدید پوزیشن شما در ضرر است و به قیمت لیکویید نزدیک می‌شود، می‌توانید مارجین بیشتری به حساب اضافه کنید تا فاصله لیکویید افزایش یابد.

انجام ندادن معامله اهرم‌دار در زمان نوسانات شدید 

زمانی که بازار بسیار پرنوسان است، احتمال لیکویید شدن چند برابر می‌شود. بهتر است در این شرایط از معامله با اهرم خودداری کنید.

استفاده از مارجین ایزوله 

در حالت مارجین ایزوله، فقط مقدار مارجینی که برای یک معامله اختصاص داده‌اید در معرض خطر است و بقیه موجودی حساب در امان خواهد ماند. این روش ریسک را محدود می‌کند.

در نظر گرفتن پلن B 

قبل از ورود به معامله، از خودتان بپرسید اگر بازار برخلاف پیش‌بینی من حرکت کرد چه کاری باید انجام دهم. داشتن یک برنامه از پیش تعیین شده احتمال تصمیم‌گیری احساسی را کاهش می‌دهد.

کوچک کردن اندازه‌ پوزیشن 

اگر اوضاع بد شد، بخشی از پوزیشن را ببندید تا فاصله‌ تا قیمت لیکویید بیشتر شود.

هیت مپ لیکوییدیشن چیست؟

هیت مپ لیکوییدیشن یک ابزار تحلیلی است که نشان می‌دهد در چه قیمت‌هایی، حجم زیادی از پوزیشن‌های تریدرها لیکویید خواهند شد. این نقشه با رنگ‌های مختلف نمایش داده می‌شود. توجه داشته باشید که اطلاعات هیت مپ تقریبی است و باید در کنار سایر ابزارهای تحلیلی مورد استفاده قرار گیرد. از طرفی،‌ با «نقشه‌ نقدینگی» که محل سفارش‌های زیاد را نشان می‌دهد تفاوت دارد.

مناطقی که رنگ قرمز یا نارنجی دارند، نشان‌دهنده تجمع زیاد پوزیشن‌های لانگ یا شورت هستند. تریدرهای حرفه‌ای از این نقشه استفاده می‌کنند تا بفهمند بازار احتمالا به کدام سمت حرکت خواهد کرد.

گاهی قیمت به سمت نواحی با لیکوییدیشن بالا حرکت می‌کند تا آن پوزیشن‌ها را لیکویید کند و سپس برمی‌گردد. به این حرکت، شکار لیکوییدیشن می‌گویند.

سرمایه لیکویید شده چه می‌شود؟

وقتی یک پوزیشن لیکویید می‌شود، سرمایه شما به کجا می‌رود؟ پاسخ بستگی به سیستم صرافی دارد. وقتی لیکویید می‌شوید، صرافی پوزیشن را به صورت اجباری می‌بندد. بخشی از این مبلغ به عنوان کارمزد لیکویید به سیستم یا صندوق بیمه‌ (پولی که برای پوشش ضررهای خیلی خاص و حفظ پایداری سیستم استفاده می‌شود) صرافی تعلق می‌گیرد. اگر بعد از تسویه چیزی از مارجین باقی بماند معمولا به خود شما برمی‌گردد.

در واقع وقتی لیکویید می‌شوید، سرمایه شما به طور کامل از بین نمی‌رود بلکه به حساب‌های مختلف صرافی منتقل می‌شود تا سیستم به طور پایدار کار کند و وجه باقی مانده به حساب شما منتقل خواهد شد.

چه زمانی فرد در بازار ارز دیجیتال لیکویید و چه زمانی ورشکسته می‌شود؟

لیکویید شدن زمانی اتفاق می‌افتد که مارجین یک پوزیشن به پایان برسد و صرافی آن را ببندد. در این حالت فقط سرمایه‌ای که برای آن معامله خاص استفاده کرده‌اید از بین می‌رود.

ورشکستگی زمانی رخ می‌دهد که تمام سرمایه شما در حساب به پایان برسد و حتی بدهی به صرافی هم داشته باشید. این اتفاق در شرایط نوسانات شدید و استفاده از مارجین کراس (Cross Margin) ممکن است رخ دهد.

تفاوت اصلی این است: لیکویید شدن یعنی از دست دادن سرمایه یک معامله و ورشکستگی به معنی از دست دادن کل سرمایه و حتی بدهکار شدن به صرافی است.

معمولا با وجود صندوق‌های حفاظتی، بدهی اضافه ایجاد نمی‌شود اما در جهش‌های خیلی شدید ممکن است طبق قوانین بعضی صرافی‌ها مسئولیت بیشتری داشته باشید. قبل از معامله، قوانین صرافی را مطالعه کنید.

پرسش‌های متداول درباره لیکویید شدن در ترید